Dwanaście mitów o głodzie(1).pdf

Dwana ś cie mitów o głodzie

Data publikacji: 03.09.2007

Skąd tyle głodu na świecie? Co moŜemy zrobić w tej sprawie? Aby uzyskać odpowiedzi na

takie pytania, musimy zapomnieć wiele z tego, co nam przez lata wpajano. Jedynie

odrzucając powszechnie akceptowane mity, będziemy w stanie zrozumieć prawdziwe

przyczyny głodu i uświadomić sobie, co moŜemy zrobić, aby połoŜyć mu kres.

MIT PIERWSZY: ZA MAŁO JEDZENIA

Rzeczywistość: Stan światowych zasobów Ŝywności najlepiej charakteryzuje słowo

“obfitość”, nie zaś “niedostatek”. Obecna produkcja pszenicy, ryŜu i innych zbóŜ w

zupełności wystarcza, aby codziennie dostarczyć 3200 kalorii kaŜdemu człowiekowi na

Ziemi. A przecieŜ nie zostały tu uwzględnione jeszcze inne powszechnie spoŜywane

produkty, tj. warzywa, rośliny strączkowe, orzechy, rośliny okopowe, owoce, mięso

wypasanych zwierząt, ryby. Przy obecnej ilości poŜywienia na świecie, na jedną osobę

dziennie przypadają co najmniej dwa kilogramy jedzenia: ok. 1,1 kg zboŜa, roślin

strączkowych i orzechów, ok. 450 g owoców i warzyw, i mniej więcej tyle samo mleka, mięsa

i jaj - czyli wystarczająco duŜo, aby większość ludzi mogła nabrać solidnej nadwagi! Problem

w tym, Ŝe większość ludzi jest zbyt biedna, by zakupić dostępne produkty. Nawet

“najgłodniejsze” kraje mają wystarczającą ilość Ŝywności dla wszystkich swoich

mieszkańców. Wiele spośród tych państw jest eksporterami netto Ŝywności i innych

produktów rolnych…

MIT DRUGI: GŁÓD TO WINA NATURY

Rzeczywistość: Zrzucanie winy na przyrodę jest zbyt duŜym uproszczeniem. To człowiek stoi

za siłami, które sprawiają, Ŝe ludzie są coraz bardziej naraŜeni na kaprysy natury. Dostęp do

Ŝywności zawsze mają ci, których na nią stać - głód w cięŜkich czasach dotyka tylko

najbiedniejszych. Miliony ludzi Ŝyją na granicy całkowitej klęski głodu w Południowej Azji,

w Afryce i w innych regionach, poniewaŜ garstka mocarzy pozbawiła ich ziemi czy teŜ

dlatego, Ŝe wpadli w bezlitosną pętlę zadłuŜenia lub zarabiają marne grosze. Nagłe zmiany w

przyrodzie rzadko są bezpośrednią przyczyną czyjejś śmierci - po prostu to one ostatecznie

przesądzają o tym, komu nie uda się przetrwać. To instytucje stworzone przez człowieka oraz

prowadzona przez niego polityka decydują o tym, kto się najada, a kto cierpi głód w trudnych

warunkach. Na tej samej zasadzie w USA wielu bezdomnych umiera na mrozie kaŜdej zimy, i

za ten stan rzeczy bynajmniej nie jest odpowiedzialna “nieprzychylna” pora roku.

Prawdziwymi winowajcami są: system ekonomiczny, który nie wszystkim daje szansę, oraz

społeczeństwo, które wydajność ekonomiczną ceni bardziej niŜ troskę o drugiego człowieka.

MIT TRZECI: ZA DU ś O LUDZI

Rzeczywistość: Przyrost naturalny na całym świecie maleje bardzo szybko, co jest efektem

przekształceń demograficznych w krajach Trzeciego Świata, gdzie zmniejszenie liczby

urodzeń jest reakcją na wcześniejszy spadek umieralności. Choć gwałtowny wzrost liczby

ludności budzi uzasadniony niepokój w wielu krajach, w Ŝadnym z nich głodu nie da się

wytłumaczyć wyłącznie wielkością populacji. Na kaŜdy kraj podobny do Bangladeszu (gęsto

zaludniony i borykający się z problemem głodu) przypada bowiem kilka państw takich jak

Nigeria, Brazylia czy Boliwia, gdzie - mimo obfitych zasobów Ŝywności - takŜe mamy do

czynienia ze zjawiskiem głodu. Z drugiej strony mamy kraj taki, jak Holandia, której,

pomimo bardzo małej powierzchni ziemi przypadającej na mieszkańca, udało się

wyeliminować głód i, co więcej, być znaczącym eksporterem Ŝywności. Gwałtowny wzrost

populacji nie jest więc prawdziwym źródłem głodu. Podobnie jak głód, taki wzrost jest często

spowodowany brakiem podstawowej sprawiedliwości społecznej, co pozbawia ludzi,

szczególnie niezamoŜne kobiety, szans wyjścia ze złej sytuacji i osiągnięcia bezpieczeństwa

ekonomicznego. Gwałtowny wzrost liczby ludności i głód to zjawiska powszechne w

społeczeństwach, gdzie własność ziemi, praca, wykształcenie, dostęp do opieki zdrowotnej

oraz zabezpieczenie losu ludzi starszych, znajdują się poza zasięgiem większości populacji.

Kraje Trzeciego Świata, którym bardzo szybko, na stosunkowo wczesnym etapie rozwoju,

udało się zmniejszyć tempo wzrostu liczby ludności, tj. Chiny, Sri Lanka, Kolumbia, Kuba

oraz indyjski stan Kerala, dowodzą, Ŝe Ŝycie biednych ludzi, w szczególności kobiet, musi

najpierw ulec poprawie, nim zdecydują się oni na mniejszą liczbę dzieci.

MIT CZWARTY: OCHRONA Ś RODOWISKA KONTRA WI Ę CEJ JEDZENIA?

Rzeczywistość: Powinniśmy być zaniepokojeni faktem, Ŝe kryzys ekologiczny zagraŜa

podstawom produkcji poŜywienia, jednak wcale nie musimy poświęcać środowiska

naturalnego, aby zaspokoić światowe zapotrzebowanie na Ŝywność - ani na odwrót. Kryzys

ekologiczny nie jest spowodowany działaniami mającymi na celu dostarczenie Ŝywności

głodującym. To wielkie korporacje są w głównej mierze odpowiedzialne za wylesienia, to one

takŜe czerpią astronomiczne zyski dzięki zapotrzebowaniu wśród konsumentów w krajach

rozwiniętych na tropikalne tzw. drewno twarde oraz na egzotyczne czy teŜ “pozasezonowe”

artykuły spoŜywcze. W krajach Trzeciego Świata większość pestycydów stosuje się w

uprawach przeznaczonych na eksport, dlatego w niewielkim stopniu ich uŜycie wiąŜe się z

problemem wykarmienia głodujących, podczas gdy w USA pestycydów uŜywa się w celu

uzyskania produktów o nieskazitelnym wyglądzie, nie dbając o ich wartości odŜywcze.

Tymczasem istnieją przedsięwzięcia alternatywne, a moŜliwości są znacznie większe; sukces

ekologicznych rolników w Stanach Zjednoczonych moŜe stanowić przykład, jak wielki

drzemie tu potencjał. Warto teŜ zwrócić uwagę na Kubę, która samodzielnie przezwycięŜyła

kryzys Ŝywnościowy, dzięki rolnictwu zrównowaŜonemu, praktycznie wolnemu od

pestycydów. W praktyce okazuje się często, Ŝe rolnictwo przyjazne środowisku jest bardziej

wydajne niŜ rolnictwo siejące ekologiczne spustoszenia.

MIT PI Ą TY: PANACEUM STANOWI “ZIELONA REWOLUCJA”

Rzeczywistość: Wzrost produkcji dzięki “zielonej rewolucji” nie jest Ŝadnym wymysłem.

Dzięki nowym odmianom, zbiory zbóŜ są kaŜdego roku o miliony ton większe niŜ

poprzedniego. Tyle tylko, Ŝe skupienie się jedynie na zwiększeniu produkcji nie zmniejszy

głodu, poniewaŜ nie wpłynie ono na zmianę ściśle skoncentrowanego rozkładu siły

ekonomicznej, która ma kluczowy wpływ na to, kto jest w stanie kupić dodatkową Ŝywność.

Dlatego właśnie w krajach, gdzie “zielona rewolucja” świętuje największe sukcesy - jak

Indie, Meksyk i Filipiny - produkcja zbóŜ, a w niektórych przypadkach takŜe ich eksport,

wzrosły, natomiast problem głodu nie został usunięty, zaś długofalowe zdolności produkcyjne

gleby zostały mocno nadweręŜone. Na dodatek obecnie musimy borykać się z “nową zieloną

rewolucją”, opartą na biotechnologii, która grozi pogłębieniem się istniejących nierówności

społecznych.

MIT SZÓSTY: POTRZEBNE S Ą WI Ę KSZE GOSPODARSTWA

Rzeczywistość: DuŜa część ziemi, naleŜąca do największych właścicieli, którzy kontrolują

najlepsze gleby, leŜy odłogiem. Niesprawiedliwy system rolny powoduje, iŜ najbardziej Ŝyzne

gleby uprawne znajdują się w rękach najmniej wydajnych producentów rolnych. Mniejsze

gospodarstwa osiągają zazwyczaj wydajność z jednego akra przynajmniej cztery do pięciu

razy większą, po części ze względu na to, Ŝe uprawiają swą ziemię bardziej intensywnie, a

takŜe stosują zintegrowane, często bardziej przyjazne dla środowiska, systemy upraw. Przy

braku stałego zatrudnienia, wiele milionów dzierŜawców gruntów rolnych w krajach

Trzeciego Świata właściwie nie ma Ŝadnej motywacji, aby działać na rzecz poprawy jakości

gleb, stosować płodozmian czy teŜ pozostawiać ziemię odłogiem na jakiś czas w celu

zwiększenia jej Ŝyzności. Przyszła produkcja Ŝywności jest więc zagroŜona. Z drugiej strony,

redystrybucja ziem moŜe sprzyjać produkcji. Gruntowna reforma rolna znacząco zwiększyła

produkcję w tak róŜnych od siebie krajach, jak Japonia, Zimbabwe i Tajwan. Badania

poczynione przez Bank Światowy w północno-wschodniej Brazylii dowodzą, iŜ redystrybucja

ziem uprawnych do mniejszych dzierŜawców podniosłaby wydajność w sposób wręcz

niewiarygodny: o 80 procent!

MIT SIÓDMY: WOLNY RYNEK POŁO ś Y KRES GŁODOWI

Rzeczywistość: Uznając twierdzenie, Ŝe “rynek jest dobry, a rząd zły”, nigdy nie uda nam się

odnieść we właściwy sposób do problemu głodu. Dogmat ten wprowadza nas w błędne

poczucie, iŜ społeczeństwo ma moŜliwość wyboru pomiędzy jednym a drugim krańcowym

rozwiązaniem, podczas gdy w rzeczywistości kaŜda istniejąca na ziemi gospodarka łączy

rynek z rządem w procesach alokacji zasobów i dystrybucji dóbr. Owszem, skuteczność

mechanizmów rynkowych moŜe działać na rzecz eliminacji głodu, ale dopiero wtedy, gdy

zdolność nabywcza ludności będzie szeroko rozpowszechniona. Tak więc wszyscy ci, którzy

wierzą w uŜyteczność rynku i w konieczność pozbycia się zjawiska głodu, muszą

skoncentrować się nie na promocji rynku, lecz konsumentów! W zadaniu tym kluczową rolę

odgrywać powinien rząd, który ma moŜliwość powstrzymania tendencji do koncentracji

własności i dochodów poprzez wprowadzenie autentycznych reform (systemu podatkowego,

kredytowego, własności ziemi) - tak, aby zwiększyć siłę nabywczą ubogich. Z całą pewnością

obecne trendy do prywatyzacji i deregulacji nie stanowią tutaj Ŝadnego rozwiązania.

MIT ÓSMY: ROZWI Ą ZANIEM JEST “WOLNY HANDEL”

Rzeczywistość: Sposób na zmniejszenie głodu, jakim miało być intensywne promowanie

zliberalizowanej międzynarodowej wymiany handlowej, okazał się całkowicie nietrafiony. W

większości krajów Trzeciego Świata dynamicznemu rozwojowi eksportu wciąŜ towarzyszy

głód, czasem jego skala wręcz rośnie. W okresie rozkwitu eksportu soi z Brazylii,

przeznaczanej na paszę dla inwentarza w Europie i Japonii, liczba głodujących w tym kraju

wzrosła z jednej trzeciej do dwóch trzecich populacji. Nie naleŜy się dziwić, Ŝe w krajach,

gdzie doprowadzono do sytuacji, w której większość ludzi nie jest w stanie kupić Ŝywności

produkowanej na miejscu, ci, którzy kontrolują zasoby produkcyjne, nastawiać się będą na

bardziej dochodową produkcję na potrzeby rynków zagranicznych. Uprawa produktów

eksportowych wypiera wtedy uprawę podstawowych płodów rolnych. Tak zwane układy o

wolnym handlu, w rodzaju NAFTA czy WTO (Światowa Organizacja Handlu), nastawiają

pracowników w róŜnych krajach przeciwko sobie w “wyścigu na dno”, którego zasadą jest

praca za jak najmniejsze wynagrodzenie, bez odpowiedniej opieki zdrowotnej, bez

zachowania choćby minimalnych standardów ochrony środowiska. Dobrymi przykładami są

USA i Meksyk: od momentu powstania NAFTA, w Stanach Zjednoczonych nastąpiła utrata

ponad miliona miejsc pracy, natomiast w Meksyku w samym tylko sektorze rolnictwa jest juŜ

o 1,3 miliona miejsc pracy mniej; w obu krajach problem niedoŜywienia jest coraz bardziej

dotkliwy.

MIT DZIEWI Ą TY: ZBYT GŁODNI, BY WALCZY Ć O SWOJE PRAWA

Rzeczywistość: Bombardowani obrazkami przedstawiającymi biednych ludzi jako słabych i

głodnych, zapominamy o fakcie oczywistym: od tych, którzy posiadają znikome środki do

Ŝycia, samo utrzymanie podstaw egzystencji wymaga niesamowitego wysiłku. Gdyby biedni

rzeczywiście byli pasywni, niewielu spośród nich miałoby szanse na przetrwanie. Na całym

świecie, czy będą to zapatyści z Chiapas w Meksyku, czy ruchy społeczne bezrolnych w

Afryce Południowej, gdziekolwiek ludzie cierpią niepotrzebnie, natychmiast organizowane są

inicjatywy mające pomóc w zaprowadzeniu oczekiwanych zmian. Ludzie są w stanie

wyŜywić się sami, jeśli tylko im się na to pozwoli. Naszym zadaniem nie jest “naprawianie

rzeczywistości”, w której Ŝyją inni. Naszym obowiązkiem jest usunięcie przeszkód ze

ścieŜek, którymi sami chcą podąŜać - przeszkód bardzo często stworzonych przez wielkie

korporacje, przez rząd USA, przez politykę Banku Światowego i Międzynarodowego

Funduszu Walutowego.

MIT DZIESI Ą TY: WZMO ś ONE WSPARCIE ZE STRONY STANÓW

ZJEDNOCZONYCH POMO ś E GŁODUJ Ą CYM

Rzeczywistość: Większość pomocy z USA działa bezpośrednio na niekorzyść głodujących.

Pomoc z zagranicy jest w stanie jedynie umocnić, a nie zmienić, istniejące w ich krajach

status quo. Tam, gdzie rządy interesują się wyłącznie losem elit, nasza pomoc nie tylko nie

trafia do głodujących, ale wręcz podtrzymuje właśnie te siły, które działają przeciwko nim.

Nasza pomoc jest wykorzystywana do narzucania zasad wolnego handlu i wolnego rynku, do

promowania eksportu kosztem produkcji Ŝywności na rynek krajowy, oraz do zaopatrywania

represyjnych rządów w broń, przy uŜyciu której utrzymują się one przy władzy. Nawet pomoc

w nagłych przypadkach, czyli humanitarna, która stanowi tylko 8% całości wysyłanych

środków, często ostatecznie pomaga wzbogacić się przedsiębiorstwom zboŜowym w USA,

czasem wcale nie trafiając do głodujących. Co więcej, moŜe ona działać na szkodę lokalnej

produkcji Ŝywności w kraju ją otrzymującym. A przecieŜ środki przeznaczane na pomoc

zagraniczną mogłyby z powodzeniem posłuŜyć do bezwarunkowego umorzenia ogromnych

długów krajów Trzeciego Świata, gdyŜ to właśnie ich spłata zmusza je do dokonywania

znacznych cięć w wydatkach na programy zdrowotne, edukacyjne i redukujące biedę.

MIT JEDENASTY: ICH GŁÓD PRZYNOSI NAM KORZY Ś CI

Rzeczywistość: Największym wrogiem dobrobytu przewaŜającej większości mieszkańców

USA jest nie wzrost zamoŜności głodujących, lecz ich nieustająca nędza. Niska płaca,

zarówno za granicą, jak i w podupadłych dzielnicach naszych metropolii, moŜe oznaczać dla

sporej liczby obywateli Stanów Zjednoczonych tańsze banany, koszule, komputery i jedzenie

typu fast food, tak naprawdę jednak płacimy słony rachunek za fakt istnienia głodu i biedy na

szeroką skalę. Wymuszanie biedy krajów Trzeciego Świata zagraŜa miejscom pracy, płacom i

warunkom zatrudnienia w USA, poniewaŜ korporacje wciąŜ poszukują tańszej siły roboczej

za granicą. W warunkach ekonomii globalnej te zdobycze, które pracownicy w USA

wywalczyli sobie w odniesieniu do kwestii zatrudnienia, wynagrodzenia i warunków pracy,

mogą być trwale zabezpieczone tylko wtedy, gdy we wszystkich krajach widmo desperacji

ekonomicznej zniknie na dobre. U nas prowadzi się politykę (czego przykładem jest reforma

systemu opieki społecznej), która wprowadza na rynek pracy znacznie więcej ludzi

pracujących za stawkę poniŜej minimum niŜ rynek jest w stanie przyjąć. Sytuacja ta wywiera

negatywny wpływ na wysokość płac ludzi znajdujących się na wyŜszych szczeblach drabiny

skali zarobków. Wzrasta liczba “pracującej biedoty”, czyli osób mających niskopłatne

posady, w pełnym lub niepełnym wymiarze godzin, których jednocześnie nie stać na zdobycie

wystarczających środków, aby wyŜywić rodziny i zapewnić im dach nad głową.

Uświadomienie sobie wspólnego interesu z ludźmi biednymi - zarówno w USA, jak i krajach

Trzeciego Świata - pozwoli nam odczuwać współczucie, a nie litość. Działając na rzecz

wyzwolenia biednych z ucisku ekonomicznego, wyzwalamy jednocześnie siebie samych.

MIT DWUNASTY: OGRANICZY Ć WOLNO ŚĆ , ABY POZBY Ć SI Ę GŁODU

Rzeczywistość: Nie istnieje Ŝaden praktyczny ani teoretyczny powód, dla którego wolność,

pojmowana jako swobody obywatelskie, nie mogłaby iść w parze z procesem eliminacji

głodu. Na całej kuli ziemskiej nie został zanotowany ani jeden przypadek korelacji zjawiska

głodu i stopnia wolności obywatelskich. JednakŜe zawęŜona definicja wolności jako prawa do

nieograniczonego gromadzenia własności generującej bogactwo oraz prawo do

wykorzystywania tej własności w całkowicie dowolny sposób, leŜy w zasadniczej

sprzeczności z dąŜeniem do wyeliminowania głodu. Natomiast definicja wolności bardziej

zgodna z wizją leŜącą u podstaw naszego narodu zakłada, iŜ powszechne bezpieczeństwo

ekonomiczne jest fundamentem naszej wolności. Takie rozumienie wolności jest kluczowe

dla eliminacji zjawiska głodu.

Autor: Holly Poole-Kavana

Tłumaczenie: Maciej Krzysztofczyk

Ź ródło: Obywatel

Powy Ŝ szy tekst oparty jest na ksi ąŜ ce-raporcie pt. “World Hunger: Twelve Myths”, której

autorami s ą Frances Moore Lappé, Joseph Collins, Peter Rosset i Luis Esparza. Omówienie

to pierwotnie ukazało si ę w “Institute for Food and Development Policy Backgrounder”, lato

2006. Przedruk za zgod ą Food First/Institute for Food and Development Policy. Ksi ąŜ k ę

mo Ŝ na zamówi ć na stronie organizacji: www.foodfirst.org ,

Ź ródło: http://wolnemedia.vae.pl/2409 , prawda.neostrada.pl/glod.html ,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: