ETYKA_wyk│ad_VI.docx

ETYKA wykład VI z dn. 10.04.2010r.

Tadeusz Kotarbiński

- my jesteśmy z natury wyposażeni w sumienie – jeśli jest kształcone w środowisku rodzinnym – rozpoznajemy i krytykujemy zło. Uniwersalną zasadą jest wzajemna bezinteresowna życzliwość.

- spolegliwy opiekun – człowiek, który bezinteresownie, kierowany życzliwością, wspomaga innego człowieka w jego nieszczęściu; ma tylko cichą nadzieję, że w swoim nieszczęściu również znajdzie bezinteresowną pomoc

              - nauczyciel, lekarz, pielęgniarka, policjant, stróż prawa.

- grupy pracowników potrzebujących spolegliwego opiekuna = młodzi pracownicy.

Etyki heteronomiczne - Do tego rodzaju etyk należą wszystkie doktryny religijne, zbudowane na podstawie teologicznego założenia, że wartości i normy zostały przekazane ludziom przez Boga za pośrednictwem proroków lub też w jakieś symbolicznej formie – wartości i normy z mocy boskiego przekazu maja status uniwersalny w tym sensie, że obowiązują wszystkich wyznawców w danej religii oraz w ich kościołach. Mają status absolutny w tym sensie, że przekazane wartości i normy nie mogą być dowolnie zmieniane przez ludzi chociaż mogą być i powinny przez nich objaśniane oraz rozpowszechniane
( w chrześcijaństwie chodzi o misję ewangelizacyjną, w islamie chodzi o poszerzenie wpływów). Każda etyka religijna zawiera normy pozytywne, które w języku dyrektywnym (nakazowym) zalecają jak postępować ażeby osiągnąć przekazane wartości oraz zawiera normy negatywne, które również w języku zakazowym wzbraniają określonych zachowań, sprzecznych z przyjętymi wartościami.

Etyka protestancka jako „duch” kapitalizmu – według Maksa Webera (zajmował się socjologią gospodarki oraz socjologią religii, w 1904 wydał powszechnie znaną prasę pt. „Etyka protestancka a duch kapitalizmu”) etyka protestancka opracowana przez Jana Kalwina (zm. 1564) stała się głównym subiektywnym czynnikiem rozwoju kapitalizmu  w społeczeństwach protestanckich. W przeciwieństwie do krajów katolickich, w których etyka uznawała prace jako karę za grzechy, a także nie uznawała etycznie bogactwa pochodzącego z własnej pracy. Natomiast Kalwin po raz pierwszy w historii kultury oraz po raz pierwszy w etyce uznał w sensie teologicznym oraz etycznym pracę ludzką jako wartość teologiczną, etyczną i materialna zarazem. Kalwin pisał, że „każda praca jest miła Bogu” pod warunkiem, iż jest użyteczna innym ludziom. Wtedy też powinna cieszyć się społecznym uznaniem; pisał też, że gdy człowiek bogaci się w rezultacie swej pracy to „otrzymuje widomy znak błogosławieństwa bożego” – bogacenie się w etyce chrześcijańskiej było uznawane jako drugorzędny rezultat działalności ludzkiej, jak wiadomo Św. Tomasz radykalnie sprzeciwiał się lichwie przeciwstawiając się bogaceniu się ówczesnych bankierów. Kalwin akceptował znany teologicznie pogląd Św. Augustyna (zm. 1460) o predestynacji, że Bóg nikomu nie objawia jego przeznaczenia – czy do odkupienia i zbawienia, czy do potępienia, ludzie nie znają swego przeznaczenia, żyją w nieustającym strachu i trwodze przed śmiercią oraz z nadzieją na odkupienie. Kalwin pisał, że ludzie z księgi rodzaju wiedzą, że Bóg powierzył ludziom przekształcenie ziemi oraz nakazał obowiązek nieustającej pracy. A zatem należy przyjąć zalecane przez niego założenie, iż każda praca jest miła Bogu oraz stanowi wartość – cel życia każdego człowieka na ziemi. Dla osiągnięcia tej wartości każdy człowiek powinien realizować m.in. następujące normy:

Ø      Pierwsza norma nakazuje, ażeby całe bogactwo osiągane w rezultacie własnej pracy przeznaczać w pierwszej kolejności na poszerzenie zakresu pracy dla innych ludzi albowiem pisał „kto pozostaje bez pracy to skłonny jest do grzechu”. A zatem dając ludziom pracę wydobywamy ich ze stanu grzechu.

Ø      Norma nakazująca prowadzenie godziwego życia pod względem etycznym oraz na odpowiednim poziomie materialnym, jednakże bez wystawności a to oznacza, że zgodnie z normą pierwszą nasze bogactwo przeznaczane jest przede wszystkim na poszerzenie zakresu pracy dla innych ludzi.

Ø      Norma nakazująca godziwą zapłatę za pracę tzn. taką zapłatę, która wystarcza na utrzymanie rodziny pod względem materialnym, jednakże bez wystawności (kalwin zabraniał wszelkiej demonstracji bogactwa przez budowanie pałaców, wymyślne ubieranie czy wystawne przyjęcia).

Ø      Norma zalecająca pracowitość jako najważniejszą cnotę dla życia człowieka przy czym pracowitość obowiązuje od dzieciństwa aż do kresu życia, chyba że siły człowieka opuszczą.

Ø      Norma nakazująca poszukiwanie odpowiedniego zawodu, który będzie jak pisał Kalwin najlepiej przydatny do wykonywanej pracy. Zalecał uporczywe poszukiwanie takiego zawodu, dzięki któremu człowiek będzie zadowolony ze swej pracy, a najważniejsze iż rezultaty pracy będą wtedy maksymalnie użyteczne dla innych ludzi.

Poza opisanymi skutkami dla rozwoju gospodarki (najpierw w formie manufakturalnej powstania, etosu człowieka pracy oraz ukształtowania kultury pracy – w praktyce etyka ta doprowadziła do zaniku powszechnego wówczas zjawiska żebractwa i kultury żebraczej, które w krajach protestanckich zniknęło mniej więcej w połowie XVII wieku, podczas gdy w społeczeństwach katolickich zjawiska takie pozostały.