Śląska mowa to polska gwara!
„ Mowę śląską - jak tłumaczy często profesor Jan Miodek, popularyzator gwar śląskich w Polsce - należy uznać za jedną z najbardziej archaicznych gwar polskich. Można bez przesady powiedzieć, że jest to najbardziej polska gwara spośród wszystkich polskich gwar i że to uporczywe trzymanie się gwary, umożliwiło Ślązakom, mimo ciężkiego położenia, dochowanie swego rodzimego języka”.
Gwara to nie tylko słowa. Filarem śląskiej mowy jest również intonacja, charakterystyczna „śląska składnia” i chęć do „godanio”.
Dziewczynka w stroju górnośląskim
Kto ty jesteś?
Czyś ty Polok? Jo Polokiym,
Ale żech tyż je Ślązokiym!
Kaj ty miyszkosz? Tu na Śląsku,
Na tym pięknym Polski konsku!
Kim je Polska? Mą Ojczyzną!
A kim Śląsk? Je Ojcowizną!
Przejesz Polsce? Toć, że przaja!
A Śląskowi? On Mo raja
Piyrszo, on je dycki piyrszy,
Najważniejszy, nojpiykniyjszy!
Skąd się Śląsk wziął? Wziął się z tchnienia
Ponboczkowego stworzenia!
Jaką godką godosz? Godom
Naszą piykną polską mową,
No, ale tyż fest się storom
Godać śląską godką, gwarą!
Dbosz o gwara? Chca by była,
Żeby nigdy ny zginyła,
Bo Slązoki to niy gynsi!
Niych się nom Ślązakom szczynści!
Jodło z naszego stołu, czyli co jedzą Ślązacy
Świąteczny „łobiad”:
ü nudelzupa
ü rolada, czarne
kluski, modro kapusta
ü kompot z jabek
ü szpajza
Smacznego!
nudelzupa - rosół z makaronem
nudel - makaron
żymły - bułki
knobloszka - parówka
bratkartofle - smażone kartofle
brauza – oranżada sikorki – placki ziemniaczane
krupniok – kaszanka karminadel – kotlet mielony
woszt – kiełbasa cwibaki - sucharki
bombony – cukiereki kołoczyk - drożdzówka
puding - budyń kołacz – ciasto drożdżowe
szałot – sałatka kreple - pączki
Owoce i warzywa:
jagódki – porzeczki
cześnie – czereśnie
ostrynżyny – jeżyny
radliska – rzodkiewka
tomata – pomidor
apluzyna – pomarańcza
bania – dynia
wieprzki - agrest
Obleczenie, czyli w co się ubierają na Śląsku:
anzug = galoty + westa + kabot
garnitur = spodnie + kamizelka + marynarka
szaket – marynarka
binder, szlips - krawat
arbajancug – ubranie robocze
beretka – beret
czopka, copka, mycka – czapka
fuzekle, zoki – skarpety
glazyjki – rękawiczki skórzane
kapuca – kaptur
kecka – spódnica
turnszuły - tenisówki
mantel – płaszcz
owerol – dres
szczewiki – buty
batki - kąpielówki
Śląskie wyliczanki:
Jak dzieci zaczynają swoje zabawy, to trzeba najpierw ustalić, kto się bawi, a kto nie. Więc mówi się:
Kto sie bawi palec pod budka, bo za minutka zawiyrom budka.
Później z tych, co się bawią, trzeba wybrać tego, co pierwszy goni lub szuka, a by zrobić to sprawiedliwie, potrzebne są wyliczanki:
Iki, piki,
Dwa szpyndliki,
Iki, piki raus!
Roz, dwa, trzi, tera
szukasz Ty!
Zaro do trzech policzymy
I trzeciego wyciepnymy!
Zwierzęta:
Kamela mo dwa pukle!
Kopruch
Kokot
Afa
Elefant Pultok
bożo krówka
bocoń
szmaterlok
A oto niektóre zawody:
Rechtorka
Szkolorz, Szkolok
Grubiorze Grubiok
Fusbaler
Dochtor
wojok
farosz
Będąc na Śląsku, możesz usłyszeć różne zwroty, dobrze wiedzieć, co oznaczają:
...
kkak1