Obrażenia postrzałowe.pdf

ARCH. MED. SąD. KRYM., 2007, LvII, 313-317 PRACE ORYGINALNE

Elżbieta Bloch-Bogusławska, Piotr Engelgardt, Agnieszka Paradowska *

Obrażenia postrzałowe w materiałach Katedry i Zakładu Medycyny

Sądowej CM UMK w Bydgoszczy z lat 1995-2005

Gunshot wounds in the material of Forensic Medicine Institute,

Collegium Medicum, Nicolaus Copernicus University in Bydgoszcz

Z Katedry Medycyny Sądowej Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy UMK w Toruniu

Kierownik: prof. dr hab. med. K. śliwka

* Koło Naukowe przy Katedrze Medycyny Sądowej

W Katedrze i Zakładzie CM UMK w Bydgoszczy średnio

rocznie wykonuje się około 600 sekcji zwłok. Przypadki

użycia broni palnej spotyka się w niewielkim odsetku.

W analizowanych protokołach sekcyjnych z lat 1995-2005

stwierdzono 48 przypadków zgonów wskutek ran postrza-

łowych. Stanowi to około 0,66% wszystkich przeprowa-

dzonych w tym czasie sekcji zwłok. Celem pracy była

próba oceny charakteru tego zjawiska z uwzględnieniem

m.in. wieku, płci ofiar, stanu ich trzeźwości, okoliczności

i miejsca zdarzenia, pory roku oraz porównanie uzyska-

nych wyników z danymi literaturowymi.

WSTĘP

Obrażenia postrzałowe, które w czasie wojennym

są częstym zjawiskiem, w czasie pokoju spotykane

są stosunkowo rzadko [1]. Postrzały będące wyni-

kiem przemocy lub nieszczęśliwego wypadku są

rzadziej spotykane niż postrzały samobójcze [2,

3, 4, 5]. W ostatnich latach obserwuje się wzrost

częstości występowania ran postrzałowych, jednak

coraz rzadziej są one śmiertelne [5]. Czynnikami

mającymi wpływ na wzrastające wykorzystanie broni

są: łatwiejszy dostęp do broni, przestępczość zwią-

zana z nielegalnym handlem bronią i narkotykami

[6]. Niewłaściwe przechowywanie broni w domu

sprzyja wypadkom ze śmiertelnymi postrzałami

dzieci. Po broń sięgają często sprawcy zabójstw

np. pod wpływem alkoholu [6].

W Polsce w roku 2006 zanotowano mniej prze-

stępstw z użyciem broni palnej niż w roku poprzed-

nim, mniejsza jest również liczba wydawanych

pozwoleń na broń [13]. Coraz częściej opisywane są

przestępstwa i samobójstwa popełniane za pomocą

broni samodziałowej, produkowanej w warunkach

domowych [7].

The Medical Forensic Institute, Collegium Medicum,

Nicolaus Copernicus University in Bydgoszcz annually

conducts approximately 600 autopsies. Gunshot wounds

constitute only a small percentage of that number. The

authors of this work have conducted an analysis of

autopsy protocols prepared at the Institute in the years

1995-2005. During this period, 48 people were found dead

as a result of gunshot wounds. This number constitutes

0.66% of all autopsies conducted within that time-frame.

The objective of this study was an attempt at assessing

the character of this phenomenon with due consideration

given to the following parameters: age, sex, sobriety,

circumstances and locality of the event, as well as season

of the year, at comparing the results with data found in

the literature on the subject.

CEL PRACY

Słowa kluczowe: rany postrzałowe

Key words: gunshot wounds

Celem pracy była próba przeanalizowania cha-

rakteru zgonów ofiar użycia broni palnej w mate-

riałach Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej oraz

porównanie uzyskanych wyników z danymi z innych

ośrodków medycznych.

314 Nr 3

OBRAżENIA POSTRZAŁOWE

MATERIAŁ I METODY

Ryc. 2. Liczba ofiar w poszczególnych grupach wieko-

wych z uwzględnieniem okoliczności.

Fig. 2: The number of victims in particular age groups

broken down according to circumstances.

Przedmiot analizy stanowiły protokoły oględzin

i otwarcia zwłok obejmujące lata 1995-2005. Na

ogólną liczbę około 5000 przeanalizowanych pro-

tokołów stwierdzono 48 przypadków ran postrzało-

wych. W ocenie brano pod uwagę wiek, płeć, porę

roku oraz okoliczności i przyczynę zgonu. Uwzględ-

niono również wyniki badań toksykologicznych na

zawartość alkoholu etylowego we krwi.

WYNIKI I OMóWIENIE

W latach 1995-2005 na terenie województwa

kujawsko-pomorskiego 48 osób poniosło śmierć

wskutek działania broni palnej. Liczba ofiar w po-

szczególnych latach wahała się od 0 w 2001 roku

do 8 w 1998 i 1999 roku. Dynamika zdarzeń wyka-

zywała zmienny charakter. Po okresie plateau na

poziomie 2 zdarzeń w latach 1995-1997 wystąpił

nagły wzrost liczby zgonów w roku 1998, po czym

powolny spadek do roku 2001. Od roku 2002 na-

stępuje wzrost liczby zdarzeń, przy czym do roku

2005 obserwuje się tendencję spadkową.

samobójstwo (suicide) zabójstwo (homicide) wypadek (accident)

<18 19-25 26-30 31-35 36-40 41-45 46-50 51-55 56-60 61-65 66-70

wiek (age)

Samobójstwa najczęściej zdarzały się wśród

osób młodych, w przedziale wiekowym 19-30 lat

doszło do 9 samobójstw, co stanowi 42,8% ich ogól-

nej liczby. Ofiarami zabójstw były osoby między 19

a 35 rokiem życia oraz 46 a 50 rokiem życia. Nie-

szczęśliwe wypadki prawie dwukrotnie częściej

przydarzały się osobom w wieku 41-45 lat (42,85%)

niż w pozostałych grupach wiekowych, gdzie ich

rozkład jest równomierny.

Ryc. 1. Liczba ofiar w poszczególnych latach z uwzględ-

nieniem płci.

Fig. 1. The number of victims in consecutive years broken

down into gender.

Ryc. 3. Liczba ofiar w poszczególnych miesiącach z uwzględ-

nieniem okoliczności.

Fig. 3. The number of victims in particular months broken

down according to circumstances.

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

rok (year)

mężczyźni (men) kobiety (women)

wypadki (accidents) zabójstwa (homicides) samobójstwa (suicides)

miesiąc (month)

Zdecydowanie częściej ofiarami byli mężczyźni

(94%). Współczynnik mężczyzn do kobiet (M/K)

wynosi 15.

Wiek ofiar waha się od 5 do 68 lat, średnio 36,95

lat. Osób nieletnich jest dwoje: 5 i 16 lat. Najwięcej

zgonów zanotowano w przedziale wiekowym 19-

-25 lat (11 osób), najmniej między 66-70 rokiem

życia. Analiza poszczególnych grup wiekowych

pozwala zauważyć, że im starszy wiek, tym liczba

ofiar mniejsza. Tendencja spadkowa utrzymuje się

od przedziału wiekowego powyżej 25 rokiem życia

i przebiega z jednym wyjątkiem w przedziale 41-45

rokiem życia. Kobiety były w wieku 5, 19 i 50 lat

(średnio około 25 lat). średnia wieku mężczyzn

wynosi 38 lat.

Analiza materiału pod kątem pór roku wykazała,

że najwięcej ofiar zginęło jesienią. W listopadzie

odnotowano 10 przypadków. Najkorzystniejszy pod

tym względem był kwiecień, gdzie nie stwierdzono

żadnego przypadku. Krzywa pokazująca liczbę ofiar

w poszczególnych miesiącach ulega wychyleniom,

wzrost odnotowuje się w marcu, czerwcu oraz od

września do listopada.

Wśród okoliczności zgonu brano pod uwagę

nieszczęśliwy wypadek, zabójstwo lub samobój-

stwo. Wypadków było 8, zabójstw również 8, zaś

najczęściej pojawia się samobójstwo (21). W 11

przypadkach okoliczności nie były znane.

Nr 3 315

Elżbieta Bloch-Bogusławska

Samobójstwa pojawiają się w poszczególnych

latach falami. Po okresach spadku następuje wzrost.

Najwięcej samobójstw odnotowano w roku 1999 oraz

2004 – po 4 takie zdarzenia. Najkorzystniejszy pod tym

względem był rok 2001, kiedy to nie miało miejsca ani

jedno samobójstwo oraz lata 1995-1997 i 2002, kiedy

odnotowano po 1 samobójstwie z udziałem broni pal-

nej. W odniesieniu do pory roku stwierdzono, że najwię-

cej samobójstw zdarza się w czerwcu i listopadzie.

W badanym materiale najczęstszą przyczyną

zgonu były następstwa uszkodzeń czaszkowo-

-mózgowych, dotyczyły one 32 przypadków. W 15

przypadkach przyczyną zgonu było wykrwawienie,

zaś w 1 był to zbieg przyczyn w postaci pourazo-

wych i samoistnych zmian chorobowych.

Pomiędzy samobójstwem a uszkodzeniami

czaszkowo-mózgowymi istnieje wyraźna korelacja.

Tam, gdzie okoliczności zgonu wskazują na samo-

bójstwo, uraz czaszkowy aż w 90,47% był przyczyną

zgonu. Uwzględniając pozostałe okoliczności zgo-

nu, następstwa uszkodzeń czaszkowo-mózgowych

były dwukrotnie przyczyną zgonu w zabójstwie

i nieszczęśliwym wypadku. Wykrwawienie było

przyczyną zgonu w 4 przypadkach zabójstwa oraz

w 4 nieszczęśliwych wypadkach, jedynie wśród

samobójstw dotyczyły tylko 2 zdarzeń.

Ryc. 4: Liczba ofiar w poszczególnych latach z uwzględ-

nieniem okoliczności.

Fig. 4: The number of victims in consecutive years broken

down according to circumstances.

Ryc. 5. Analiza stopnia trzeźwości w poszczególnych

grupach wiekowych.

Fig. 5. The analysis of sobriety level in particular age

groups.

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

rok (year)

wypadki (accidents)

Liczba zabójstw we wszystkich analizowanych

latach utrzymuje się na tym samym poziomie tj.

1-2 rocznie.

Nieszczęśliwe wypadki śmiertelnych postrzałów

występowały w tej samej liczbie przypadków, co

zabójstwa, jednak ich rozkład jest nieco odmienny.

Wypadki odnotowano jedynie w latach 1998-1999

oraz 2002-2003. W pozostałych analizowanych la-

tach nie zaobserwowano nieszczęśliwego wypadku

z użyciem broni palnej.

<18 19-25 26-30 31-35 36-40 41-45 46-50 51-55 56-60 61-65 66-70

wiek (age)

trzeźwi (sobers) nietrzeźwi (intoxicated)

Analizowany materiał wykazuje, że większość

ofiar (26) była trzeźwa. Wśród nietrzeźwych średnia

zawartość alkoholu etylowego we krwi wynosiła

1,54‰.

W każdej grupie wiekowej są osoby trzeźwe,

najwięcej między 19 a 25 rokiem życia (była to grupa

wiekowa największa pod względem liczebności).

Osoby nietrzeźwe znajdują się głównie w kategorii

wiekowej od 25 do 50 lat.

Największy odsetek osób trzeźwych stwierdzono

w przypadkach zabójstw. Wśród samobójców trzeź-

wi także stanowili większość. Wśród ofiar nieszczę-

śliwych wypadków przeważają osoby nietrzeźwe.

Rany postrzałowe najczęściej dotyczyły głowy

(29 przypadków), co oczywiście skutkowało uszko-

dzeniami czaszkowo-mózgowymi jako najczęstszą

przyczyną zgonu. Obrażenia klatki piersiowej częś-

ciej miały miejsce wśród zabójstw, w sumie doszło

do 6 takich zranień. Rany postrzałowe, których

kanał przebiegał przez brzuch z uszkodzeniem

Tabela I. Porównanie okoliczności i przyczyn zgonu.

Table I. The comparison of circumstances and causes

of death.

okoliczności

zgonu

(circumstances

of death)

przyczyna zgonu (cause of death)

uraz czaszko-

wo-mózgowy

(cranio-cere-

bral trauma)

wykrwawienie

(exsanguinat-

ion)

inne

(others)

samobójstwo

(suicide)

zabójstwo

(homicide)

nieszczęśliwy

wypadek

(accident)

nieznane

(unknown)

ogółem

(in general):

316 Nr 3

OBRAżENIA POSTRZAŁOWE

narządów wewnętrznych, najczęściej dotyczyły nie-

szczęśliwych wypadków oraz skutkowały wykrwa-

wieniem. Przypadków uszkodzenia brzucha było 6.

Obrażenia kończyn towarzyszyły zabójstwom bądź

wypadkom.

Biorąc pod uwagę obszar, najwięcej zgonów

miało miejsce w Bydgoszczy. Łącznie w miastach

wskutek postrzałów zginęło 45 (94%) osób i jest to

zdecydowanie więcej niż na wsi (3 osoby, 6%).

głównie mężczyźni, podobnie, jak w analizowanym

przez nas materiale. Strzały najczęściej uszkadzają

głowę (47,6%) [7] i klatkę piersiową (45,2%) [7],

w naszym materiale również strzały w głowę stano-

wią największy odsetek postrzałów (60%), natomiast

znacznie mniejsza jest ilość strzałów uszkadzają-

cych klatkę piersiową (12,5%). Wg tychże danych

większość ofiar zabójstw była trzeźwa. W bydgo-

skim materiale także osoby trzeźwe dominowały

wśród ofiar zabójstw oraz samobójstw.

śmiertelne postrzały w materiale ZMS w Byd-

goszczy nie różnią się znacząco pod względem

okoliczności, płci i wieku od innych spotykanych

na terenie kraju. Porównując z danymi zagraniczny-

mi, obserwuje się różnice dotyczące okoliczności,

jednak analiza płci i wieku daje taki sam wynik, jak

w Polsce.

DYSKUSJA

W materiale źródłowym ZMS CM UMK w Byd-

goszczy z lat 1995-2005 ujętych jest 48 spraw

dotyczących zgonów spowodowanych działaniem

broni palnej. Daje to wynik 4,36 postrzałów rocznie.

Uzyskany wynik jest znacznie niższy od wartości

podawanej w opracowaniu autorów z Zakładu Me-

dycyny Sądowej w Londynie, gdzie stwierdzono 11

przypadków rocznie [7] oraz Linkoping ze Szwecji,

w którym odnotowano 28,8 tego rodzaju przypad-

ków rocznie [3]. Wg danych z ZMS UM w Łodzi

śmierć w wyniku postrzału stanowi 0,92% zgonów

gwałtownych [8]. Jak podaje Przystasz i in. na pod-

stawie zebranych danych, częstość występowania

ran postrzałowych rośnie wskutek lepszej dostęp-

ności do broni, narastającej fali przestępczości oraz

w związku z coraz liczniejszymi aktami terroryzmu

[1]. Wśród ofiar dominują mężczyźni, padali ofia-

rami postrzałów około 13 razy częściej niż kobiety.

Mężczyźni także częściej niż kobiety sięgają po broń

w celach samobójczych, również częściej stają się

ofiarami działań zbrodniczych [2, 4, 7, 8, 9, 10].

W analizowanym materiale bardzo wyraźnie wy-

odrębnia się grupa młodych mężczyzn, w wieku 19-

-25 lat, przeważnie trzeźwych, którzy odbierają sobie

życie samobójczym strzałem w głowę. W związku

z tym uszkodzenia czaszkowo-mózgowe są naj-

częstszą przyczyną zgonu. Zjawisko to znajduje po-

twierdzenie w piśmiennictwie, które donosi o więk-

szej skuteczności samobójstw wśród mężczyzn,

w podobnym przedziale wiekowym [10,11]. Rów-

nież sposób popełnienia samobójstwa jest zgodny

z opisywanym przez nas. Postrzały z bezpośred-

niego pobliża lub z przyłożenia rzadko uszkadzają

inną część ciała niż głowę [9], najczęściej trafiając

w okolicę czołową, skroniową [11] oraz jamę ustną

[12]. Wśród tej grupy dominują osoby trzeźwe, ich

odsetek wynosi 52,38%.

Według danych, prezentowanych przez AM

w Białymstoku, 5% zabójstw dokonywanych jest za

pomocą broni palnej [9]. Materiał brytyjski donosi

o większej liczbie zabójstw niż samobójstw wśród

wszystkich postrzałów śmiertelnych [7]. Ofiarami są

WNIOSKI

1. W latach 1995-2005 odnotowano znaczący

wzrost liczby zgonów w następstwie ran po-

strzałowych.

2. W większości ofiarami byli mężczyźni, samo-

bójcy w wieku 19-25 lat z dużych ośrodków

miejskich.

3. Najczęstszą przyczyną zgonu były uszkodze-

nia czaszkowo-mózgowe.

4. Większość ofiar – ponad 50% była trzeźwa

w chwili zgonu.

PIśMIENNICTWO

1. Przystasz T., Krupa J., Stanowski E.: Postrzały

klatki piersiowej. Nowiny Lekarskie, 2004, 73, 1,

97-100.

2. Bolechała F., Polewka A. i inni: Samobójstwa

kobiet i mężczyzn w materiale krakowskiego Za-

kładu Medycyny Sądowej – analiza porównawcza.

Arch. Med. Sąd. Krym. 2003, 53, 301-311.

3. Druid H.: Site of entrance wound and direc-

tion of bullet path in firearm fatalities as indicators

of homicide versus suicide, For. Sci. Int. 1997, 88

(2), 147-162.

4. Kunz J., Bolechała F., Kaliszczak P.: Sądowo-

lekarska problematyka zabójstwa z samobójstwem

sprawcy („dyadic death”). Arch. Med. Sąd. Krym.

(2002) 3: 163-176.

5. Boström L., Nilsson B.: A review of serious

injury and death from gunshot wounds in Sweden:

1987 to 1994. Eur J Surg 1999; 165, 930-936.

6. Wożniak K.. Pohl J.: Samobójcze postrzały

z broni śrutowej po wprowadzeniu lufy do ust

Nr 3 317

a ryzyko błędnej oceny na miejscu ujawnienia zwłok.

Arch. Med. Sąd. Krym., 2003.

7. Rouse D., Dunn L., Firearms fatalities. For. Sci.

Int.,1992, 56, 59-64.

8. Minias R., Berent J.: Analiza porównawcza ro-

dzajów, przyczyn i okoliczności zgonów na podsta-

wie badań sekcyjnych z lat 1945-1950 i 1990-1993.

Arch. Med. Sąd. Krym., 2006, LvI, 71-79.

9. Niemcunowicz-Janica A., Janica J., Rydzew-

ska-Dudek M. i inni: Sądowo-lekarskie i wiktymo-

logiczne aspekty zabójstw na podstawie danych

Zakładu Medycyny Sądowej AM w Białymstoku.

Arch. Med. Sąd. Krym, 2006, LvI, 5-8.

10. Niemcunowicz-Janica A., Rydzewska-Dudek

M., Załuski J. i inni: Analiza samobójstw w mate-

riale sekcyjnym Zakładu Medycyny Sądowej AMB

w latach 1990-2003. Arch. Med. Sąd. Krym., 2005,

Lv, 120-124.

11. Rydzewska M., Janica J.: Samobójstwa w na-

stępstwie postrzałów w świetle materiałów Zakładu.

Arch. Med. Sąd. Krym., 1994, XLIv, 1.

12. Azmak D., Altun G.: Intra- and perioral shoo-

ting fatalities. For. Sci. Int.,1999, 101, 217-227.

13. http://www.policja.pl/portal/pol/1/5485/

Adres do korespondencji:

Dr med. Elżbieta Bloch-Bogusławska

Katedra Medycyny Sądowej

Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera

w Bydgoszczy

ul. M. Skłodowskiej-Curie 9

85-094 Bydgoszcz

tel. 585-3552 fax. 585-3553

Elżbieta Bloch-Bogusławska

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: