Najczęstsze zaburzenia zdrowia psychicznego, ich przyczyny i sposoby zapobiegania
Zaburzenia psychiczne u dzieci w wieku szkolnym należą do częstych, trudnych do rozpoznania i leczenia problemów zdrowotnych.
Szacuje się, że dotyczą one w zależności od wieku i płci około 10-20 % populacji.
Duże ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych możemy zauważyć w okresie dorastania, który jest szczególnie trudny dla dorastającego człowieka i jego rodziny.
Za wystąpienie zaburzeń psychicznych u młodzieży najczęściej odpowiedzialne są czynniki genetyczne, konstytucyjne, organiczne oraz rodzinno-społeczne (separacja od rodziców, ich strata, sposoby sprawowania przez nich opieki i kontroli oraz zaburzenia psychiczne i zachowania kryminalne w rodzinie). Do najczęstszych zaburzeń zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży należą:
▪ ZABURZENIA HIPERKINETYCZNE (zespoły nadpobudliwości ruchowej):
Dzieci w niemowlęctwie mają skłonności do kolki, zaburzeń snu i łaknienia oraz nadmiernej aktywności. W wieku 3 – 4 lat dzieci nie są w stanie trwać dłużej w jednej pozycji, nie przestrzegają reguł w zabawach i nie doprowadzają swych prac do końca, mają zaburzenia uwagi, percepcyjno-ruchowe, ogólnej koordynacji oraz procesów poznawczych, są impulsywne.
Przyczyny: nie są znane, zaburzenia występują częściej u dzieci w mieście, niż na wsi, u chłopców niż u dziewczynek.
Sposoby zapobiegania: psychoterapia indywidualna dla dziecka, edukacja rodziców, odpowiednie środowisko szkolne (jasne zasady postępowania, małe klasy, przerwy śródlekcyjne).
▪ RUCHY MIMOWOLNE (tiki): mimowolne, raptowne, powtarzające się nierytmiczne ruchy lub powtarzające się wyrzucanie z siebie dźwięków lub wyrazów, które nie służą żadnemu celowi.
Przyczyny: czynniki genetyczne, neurobiologiczne i neuroprzekaźnikowe, urazy głowy we wczesnym dzieciństwie oraz zbyt rygorystyczne wychowanie.
Sposoby zapobiegania: psychoterapia ukierunkowana na łagodzenie pierwotnych i wtórnych problemów emocjonalnych dziecka i rodziny, odpowiedzialne rodzicielstwo, zapobieganie patologiom ciąży i porodu.
▪ ZABURZENIA ODŻYWIANIA (eating disorders):
- jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa) – uporczywe dążenie do utraty masy ciała
- napadowe objadanie się (bulimia) – powtarzające się epizody obżarstwa z następczym dążeniem do szybkiego zmniejszenia masy ciała
Przyczyny: anoreksja - indywidualne (zaburzenia neuroprzekaźników, nieprawidłowy rozwój emocjonalny), rodzinne (dysfunkcja systemu rodzinnego), społeczno-kulturowe (lansowany ideał współczesnej kobiety o szczupłej sylwetce); bulimia – patologia rodziny, deprywacja emocjonalna (niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb emocjonalnych), czasami patologia społeczna (alkoholizm, wykorzystywanie seksualne, maltretowanie fizyczne).
Sposoby zapobiegania: terapia behawioralno – poznawcza, psychoterapia indywidualna, grupowa i rodzinna, ograniczenie stresu i strachu, odpowiedzialne rodzicielstwo, zmiana mody (ideał kobiety bliższy Jenifer Lopez o okrągłych kształtach), nie przekarmianie dzieci – wykształcenie racjonalnych nawyków żywieniowych.
▪ ZABURZENIA ZACHOWANIA: grupa zaburzeń, charakteryzujących się stosunkowo trwałym wzorcem buntowniczych i agresywnych lub aspołecznych zachowań, występujących w domu, szkole i grupie rówieśniczej.
Przyczyny: środowiskowe (związane z rodziną, szkołą i grupą rówieśniczą), organiczne, predyspozycje genetyczne i konstytucjonalne (w najmniejszym stopniu), główny nacisk – emocjonalna i społeczna patologia rodziny (często w interakcji z mniej lub bardziej wyraźnym uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego.
Sposoby zapobiegania: zapobieganie patologii ciąży i porodu, unikanie chorób i urazów w wieku dziecięcym, dobry klimat emocjonalny w środowisku rodzinnym i szkolnym
▪ ZABURZENIA NERWICOWE: grupa zaburzeń emocjonalnych, cechujących się bezpośrednimi i pośrednimi przejawami lęku, objawami somatycznymi i częstym przekonaniem o chorobie fizycznej.
Przyczyny: czynniki emocjonalne, zwykle sięgające wczesnego dzieciństwa
Sposoby zapobiegania: odpowiedzialne rodzicielstwo, nauczenie się wyrażania emocji, a nie tłumienia ich w sobie, ciepły klimat domu rodzinnego, nabycie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach stresowych ( pomoc rodziców, pedagoga szkolnego i psychologa).
▪ DEPRESJA I CHOROBY AFEKTYWNE:
Przyczyny: endogenne (predyspozycja genetyczna, zaburzenia neuroprzekaźników), psychogenne (związane z typowymi problemami i konfliktami okresu dorastania), stres związany z przewlekłym zagrożeniem, obawa przed karą lub niepowodzeniem oraz system rodzinny.
Sposoby zapobiegania: wsparcie rodziny i przyjaciół, pomoc psychologa, dobry kontakt pomiędzy rodzicami a nastolatkiem (rozmowa), nabycie umiejętności radzenia sobie z sytuacjami problemowymi, stresującymi, zapobieganie patologiom rodzinnym.
▪ SCHIZOFRENIA: zaburzenia psychiczne charakteryzujące się, oprócz typowych cech klinicznych, występowaniem objawów dezintegracji osobowości, o różnym stopniu nasilenia oraz różnych przejawach i konsekwencjach dla funkcjonowania społecznego i emocjonalnego chorych.
Przyczyny: nie są znane, zakłada się predyspozycję genetyczno-konstytucjonalną, realizującą się pod wpływem czynników wyzwalających natury somatycznej i psychicznej.
Sposoby zapobiegania: nie są znane.
▪ ZESPÓŁ UZALEŻNIENIA (zaburzenia psychiczne spowodowane używaniem środków psychoaktywnych): zespół zjawisk fizjologicznych, behawioralnych i poznawczych powstający, gdy przyjmowanie środka (lub grupy środków) dominuje nad zachowaniami, które charakteryzowały jednostkę przed uzależnieniem się. Wyróżniającym objawem jest silne, nie do odparcia pragnienie przyjmowania środka psychoatkywnego.
Przyczyny: kryzys wieku młodzieńczego, mechanizm etykietowania społecznego, moda, czynniki kulturowe i ekonomiczne.
Sposoby zapobiegania: szeroka profilaktyka uzależnień ( poinformowanie o śmiertelnych skutkach uzależnień, etc.), rozpowszechnienie wśród młodzieży nowych wzorców zachowań, nauka asertywności, wsparcie rodziny i psychologa w sytuacjach trudnych, ograniczenie dostępu do środków psychoaktywnych, kontrolowanie nastolatka oparte na wzajemnym zaufaniu.
▪ ZAMACHY SAMOBÓJCZE: czyn samobójczy to każdy akt rozmyślnego samouszkodzenia, kiedy osoba dokonująca go nie mogła być pewna przeżycia.
Przyczyny: wzorce społeczne, niekorzystna sytuacja rodzinna, uczucie straty miłości, porzucenia, gniewu, agresji, poczucia winy i bezradności, wołanie o pomoc.
Sposoby zapobiegania: telefon zaufania, poradnie zdrowia psychicznego, program badań nad zapobieganiem zamachom samobójczym, budowanie dobrego kontaktu między rodzicami a nastolatkiem, pomoc psychologa, nauczenie się radzenia sobie z własnymi emocjami, wsparcie nastolatka w trudnych momentach życiowych i niepowodzeniach.
pola-pokot