Nowak Zdzisław - Baśnie i legendy kurpiowskie.pdf - !Bajki Baśnie - Andrew_Norway

ZDZISŁAW NOWAK

Jak Boruta zakochał się w karczmarzowej córce

Baśnie i legendy kurpiowskie

Ilustrował JERZY FLISAK

NASZA KSIĘGARNIA, WARSZAWA 1988

1 СЙчіз L

O Jadźwingach, Czerwonym Borze i o Janku Sierocie

Wielu sławnych synów miała Łomża. Walecznych rycerzy i

uczonych mężów, nieustraszonych kupców wędrujących z

towarami do dalekiej krainy Franków, a także krainy

Brytów leżącej za głębokim morzem, miała płatnerzy o

złotych rękach, których zbroje noszono na krakowskim

Wawelu i w murach moskiewskiego Kremla, miała też

znakomitych ludwisarzy odlewających z brązu dzwony i

armaty, które przetrwały stulecia.

A zatem, kto był najdzielniejszym i najodważniejszym z

łomżynian? Kto najjaśniejszymi zgłoskami zapisał się w

dziejach prześwietnego grodu?

Dziś w Łomży na te pytania przeróżne padają odpowiedzi.

Dziesiątki zacnych nazwisk wymieniają znawcy historii

zakochani w swoim mieście. Prześcigają się w podnoszeniu

zasług ludzi wielkich i dostojnych. A jednak o tym

najważniejszym nie wspominają nawet słówkiem.

Dlaczego? Czyżby nigdy nie słyszeli o bohaterze

najdzielniejszym z dzielnych?

Cóż, najwyższa pora, by przeczytali tę legendę.

W czasach, kiedy na tronie krakowskim zasiadał

Kazimierz II zwany po latach Sprawiedliwym, w

książęcych borach nad Narwią rozwijała się Łomża. Nie,

jeszcze nie żadne wielkie miasto, lecz zwyczajna leśna

osada złożona z czterdziestu drewnianych chałup

zamieszkanych przez czterdzieści rodzin, żyjących z

dobrodziejstw i puszczy, i rzeki.

Tak naprawdę to w czterdziestu łomżyńskich chałupach

żyło nie czterdzieści rodzin, ale trzydzieści dziewięć,

ponieważ w tej czterdziestej mieszkał samotny jak palec

Janko Sierota. Młodzik słusznego wzrostu, szeroki w

ramionach, ciemnowłosy, z brwiami czarnymi niczym

krucze skrzydło. A że chłopak przy tym serce miał

szlachetne i uśmiech ciągle na twarzy, lubiany był przez

wszystkich, od dzieci po siwobrodych starców.

- Stryjku Janku, zrób mi kukiełkę, bo nie mam kogo

utulić w kolebce - prosiła go maleńka Świętochna.

- Stryjku Janku, wyciosaj mi z drewna prawdziwego

konika - prosił go mały Zdzieszko.

Janko Sierota śmiał się radośnie i nie odmawiał nikomu. Z

garści siana, kawałka szmatki i lnianych kłaków spod jego

palców wychodziły przepiękne księżniczki z warkoczami

po pięty, zaś z kawałka lipowego drewna rumaki

rycerskie, na których można było hasać do wieczora.

Kiedy trzeba, brał łuk i kołczan ze strzałami własnej

roboty i jeszcze przed porannym brzaskiem ruszał w las.

Nie zdarzało się, by wracał do Łomży z pustymi rękami.

Zdobyczą dzielił się zawsze z sąsiadami. Temu dał dziką

gęś, tamtemu sarni udziec, jeszcze innemu tuszkę dzika.

Życie pośród borów pełnych łownego ptactwa i zwierzyny

oraz strug i rozlewisk, w których aż kipiało od

smakowitych szczupaków, jazgarzy, piskorzy, karasi i

tłustych leszczy, miało mnóstwo zalet. Zapewniało

codzienne jadło, budulec na chaty, skóry na odzienie. I co

nie mniej ważne, toczyło się spokojnie, bez tych

krwawych tragedii, jakie co i raz wybuchały na

zachodniej granicy, tej z niemieckim cesarstwem.

Do czasu jednakże...

Któregoś tygodnia król Kazimierz wyruszył z wojskiem na

pogańską Ja-ćwież. Krainę graniczącą od wschodu z

Mazowszem. Mężni Jadźwingowie bronili wsi rodzinnych,

lecz w końcu ulegli polskiemu rycerstwu. Wielu z nich

zginęło, wielu wycofało się w niedostępne błota. Król w

wielkiej chwale i z bogatymi łupami zawrócił do Krakowa.

Zaraz po powrocie wydarzyła się rzecz straszna. Król

Kazimierz w czasie uczty nagle jęknął, złapał się za

brzuch i zleciał z ławy. Skonał w okrutnych męczarniach,

zanim wezwano medyka.

Rozmaicie o tej nieoczekiwanej śmierci powiadano

wówczas. Jedni o otrucie monarchy podejrzewali

stronników Mieszka Starego, uparciucha pchającego się

na tron krakowski. Inni natomiast gadali, że była to

tajemna zemsta ze strony Jaćwieży. Byli też nawet i

tacy, którzy przysięgali na wszystkie świętości, że

widzieli jakowegoś człeka w dzikich skórach

wykradającego się nocą z zamku.

Prawdziwa zemsta Jadźwingów nie kryła się w kielichu z

trucizną, lecz nadciągała lasami.

W tamtych czasach rządziło światem prawo zbrojnego

odwetu. Oko za oko, ząb za ząb, najazd za najazd. Po

sromotnej porażce z rycerstwem króla Kazimierza wódz

Jadźwingów sprzymierzył się z pokrewnymi plemiona-

mi pogańskich Litwinów, f otrzymaf od nich cenną pomoc:

setki łuków, tysiące strzał, dziesiątki tarcz obitych skórą

żubra oraz wyśmienitych mieczy. Zaraz też na czele

dzielnych oddziałów wyprawił się głuchymi borami na

stronę Mazowsza. Cichaczem niby wilk leśny przemknął

się wzdłuż Biebrzy, przeprawił się przez Narew i na

szczęście dla łomżynian nie skręcił od razu w górę na

Łomżę, lecz wpierw nieco w dół, w kierunku Zambrowa,

wsi dużej i bogatej.

Jadźwingowie dobrze wiedzieli, co robią. Nie darmo ich

szpiedzy myszkowali w przebraniu po mazowieckich

borach. W przeciwieństwie do Łomży, otoczonej ziemnym

wałem i wysokim ostrokołem z dębowych bali, bezbronny

Zambrów wydawał się kęskiem łatwym do przełknięcia.

Jednego napastnik nie przewidział. Puszczacy wypalający

w lasach smołę wypatrzyli zbliżających się wojowników z

Jaćwieży i o niebezpieczeństwie zagrażającym

spokojnym osadom zdołali uprzedzić mazowieckie

rycerstwo.

Wkrótce w borach pomiędzy Łomżą a Zambrowem doszło

do krwawego starcia. Do bitwy, o jakiej dotąd na

Mazowszu nie słyszano.

Tydzień trwały okrutne boje. Potem jeszcze tydzień.

Śmierć zbierała obfite żniwo. Spracowana kostucha latała

z kosą od jednej kępy do drugiej, od jednego zagajnika

do drugiego, od jednej polany do drugiej. A gdzie

przeleciała, tam ginęli ludzie.

Na grzebanie zabitych nie było czasu. Trupy wojowników

i koni walały się wszędzie. Na polankach, między

Nowak Zdzisław - Baśnie i legendy kurpiowskie.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: