Starożytność
Ateny – ustrój demokratyczny. W dziecku ateńskim widziano przede wszystkim obywatela. W V w przed Chrystusem ukształtowała się demokracja ateńska. Początkowo kształcenie było dostępne tylko dla elity arystokrackiej. Szkoła publiczna pojawia się około VI w. Dzieci poddawane są kształceniu:
Do 14 lat:
- gramatysta – uczy czytania i pisania
- lutnista – uczy gry na instrumencie
14 – 16 rok życia – dzieci ćwiczą i są przygotowywane do igrzysk, ćwiczą w Palestrach.
po 16 roku życia – obowiązkowy gimnazjon. Tam również kładziono nacisk na wychowanie fizyczne , umysłowe i literackie.
18 – 20 lat – efebia. Oprócz szkolenia wojskowego kładziono nacisk na poezję i muzykę. Po dwudziestym roku życia człowiek stawał się pełnoprawnym obywatelem i mógł zasiadać w Zgromadzeniu Ludowym.
Sparta – państwo wojskowe, arystokratyczne. W VI w Sparta była prężnym polis. Kładziono nacisk na wychowanie żołnierza – HOPLITY. Normą prawną stała się selekcja dzieci. Słabe i blade mordowano, a zdrowe były hartowane do 7 roku życia. Po 7 latach dziecko przechodziło w ręce państwa i pozostawało tam do 20 lat. Po 12 roku życia opuszczało dom i wstępowało do koszar- tam ćwiczyli siłę mięśni i wytrzymałość. Następnie przechodzili próbę – zostawiano ich w lesie na rok bez niczego, jeśli przetrwał poddawano go drugiej próbie – chłostom. Jeśli przetrwał te obie próby wstępował do szkoły wojskowej. Mając lat 30 mężczyzna otrzymywał pełne obywatelstwo. Cnotą każdego obywatela było posłuszeństwo. Kobiety miały być wyłącznie rodzicielkami zdrowych dzieci.
Sofiści – swoją działalność rozwinęli w II połowie V w. Sofiści nauczali arete polityczne, korzystali przy tym z wiedzy encyklopedycznej. Stworzyli 3 – stopniowy system szkoły. Uważali że wartość człowieka opiera się na wiedzy a nie na pochodzeniu oraz ze „człowiek jest miarą wszechwiedzy” Sofiści stworzyli retorykę – sztukę pięknego przemawiania, dialektykę – sztukę argumentacji, gramatykę, synonimikę i erystykę. Nauczali oni 3 rodzaje mów: polityczne, sądownicze, okolicznościowe. Sofiści przyczynili się do stworzenia podstaw pedagogiki.
Tezy etyczne Sokratesa:
1. Ludzie ze swej natury dążą do szczęścia i pożytku;
2. Prawdziwe szczęście i prawdziwy pożytek daje tylko d o b r o;
3. Prawdziwym dobrem jest c n o t a;
4. Każda cnota jest w i e d z ą;
5. Zdobywając wiedzę osiągamy dobro, z a nią p o ż y t e k i s z c z ę ś c i e.
6. Zakładał istnienie intuicyjnej wiedzy o dobru (wewnętrzny głos sumienia).
Platon – uczeń Sokratesa, ateńczyk, żył w IV w ( schyłek demokracji). Naczelna ideą Platona była prawda. Platon postanowił stworzyć koncepcję państwa, która miała uchronić Grecję przed upadkiem. Chciał stworzyć państwo, w którym będą rządzić ludzie mądrzy – filozofowie. Napisał dzieło „państwo” . Nakreślił tam obraz państwa idealnego , w którym ukazał system Sparty, który uważał za doskonały. Społeczeństwo podzielił na lepszych i gorszych. Wyodrębnił 2 grupy:
1. Filozofowie i strażnicy
2. Żywiciele.
Platon nakreślił sposób wychowania człowieka dla państwa totalitarnego:
1. okres hodowli
2. 3- 6 lat przedszkole, gry, zabawy, uczyły współdziałania w grupie.
3. 7- 9 lat szkoła podstawowa – miała dwa elementy – gimnastykę ( dla ciała) i muzykę ( dla ducha), śpiew , poezja, taniec , który miał dać upust energii.
4. 10 rok – nauka umysłu, czytanie i pisanie
5. 10 – 17 szkoła średnia – matematyka, astronomia , rozwijały umiejętność logicznego myślenia. Platon dokonał częściowej cenzury Homera.
6. po 17 roku życia wiadomo już kto pozostaje Strażnikiem a kto filozofem- to okres efebii , kładziono w niej nacisk na ćwiczenia fizyczne, siłowe.
7. 20 lat - 10 lat studiowania nauk ścisłych
8. 30 lat – zaznajamiania się z filozofią
9. od 35 lat – udział w życiu publicznym przez 15 lat
10. 50 rok życia – udział w życiu politycznym.
Isokrates- zapoczątkował nowy kierunek w kształceniu- retoryczny. Był uczniem Gorgiasza. Jego wychowanie opierało się na wyolbrzymieniu zalet słowa. Zarzucał sofistą niedostateczność kształcenia moralnego, zaś filozofom brak zrozumienia dla potrzeb życia. Założył szkołę w 390 roku przed Chrystusem. Była to regularna szkoła dla kształcenia średniego. Była to nauka płatna. Isokrates wysoko postawił pozycję nauczyciela. Jego szkoła dawała podstawy etyczne, odrzucał kształcenie zawodowe. Podstawą kształcenia była retoryka. Mieściła w sobie ćwiczenia gramatyczne oraz wiadomości z zakresu prawa filozofii religii. Isokrates widział upadek Grecji i uważał że porządku może dokonać Filip Macedeński.
Cechy kultury helleńskiej: (kultura grecka)
- niska pozycja kobiety
- prywatne szkoły, nauka ma charakter indywidualny
- ważna rola sportu, olimpiady ku czci Bogów mają charakter religijny
- w malarstwie tylko obrazy Bogów, wszystko jest piękne i ładne
- polis jest centrum politycznym
- efebia nieobowiązkowa
- nauka pamięciowa
- planowana architektura, budynki piętrowe
- ludzie ograniczeni do swojego polis
- człowiek wszechstronny
Cechy kultury hellenistycznej: (kultura z domieszką kultur orientalnych)
- emancypacje, kobiety maja dostęp do nauki
- szkoły publiczne
- olimpiady dla rozrywki
- teatr dostarcza rozrywki
- w malarstwie pejzaże, martwa natura, sceny z życia codziennego
- polis jako ośrodek kultury
- efebia obowiązkowa
- pomoce naukowe np. globus, figury geometryczne, mapy
- synkretyzm religijny
- człowiek jednostronny
- chaos budowlany
- ludzie znają języki, zaczynają podróżować
RZYM (753 r)
Okres królewski- ok. 8 wiek. Wychowanie opiera się na rodzinie. Dzieci wychowywano na historii przodków. Rodzice dużo czasu poświęcali dzieciom. Od 7 roku życia dziecko (syn) przechodziło spod opieki matki pod opiekę ojca. Uczył się uprawy roli. Od 16 roku życia ojciec prowadził syna na obrady senatu, następnie było wojsko. Chłopak miał być dobrym obywatelem i gospodarzem.
Rzymianie przyjmują niektóre greckie tradycje, ale nie rozumieją czym jest filozofia, muzyka, wf. Rzymianie przyjęli od greków retorykę astronomię, nie przyswoili muzyki i wf.
W II wieku ukształtował się trójstopniowy system szkolny:
1. szkoła magistra (nauczanie elementarne-gramatyka grecka, szkoła prywatna)
2. szkoła średnia- szkoła państwowa- gramatyka, literatura
3. szkoła retora (wyższa) szkoła dla zamożnych, retoryka oparta na szkołach greckich
Wczesna republika – walka dwóch klas – patrycjusze i plebejusze.
- ideałem człowieka jest dobry gospodarz, który posiada ziemie i sam ja uprawia; pochodzi z rodziny patrycjuszy
- wysoka pozycja kobiety – udział w życiu towarzyskim, uczą się tak jak chłopcy
W wychowaniu rzymskim najważniejsza jest tradycja, przywiązanie do przodków, wychowanie praktyczne. Rodzina rzymska może liczyć do 100 osób – ojciec (głowa rodu) , matka(matrona) - pobożna, cnotliwa, wierna, synowie, nawet żonaci z dziećmi, niezamężne córki, niewolnicy, służba, wyzwoleńcy, klienci – ubodzy Rzymianie, którzy oddają się pod opiekę głowie rodu.
Schyłek republiki - okres wojen, Rzym kolonizuje państwa hellenistyczne, ostatnim państwem był Egipt.. Uczą się języka greckiego, by podbijać ziemie greckie. Ideałem człowieka jest urzędnik. Rzymianie uczyli się retoryki, gramatyki i dialektyki.
- pierwszy etap nauki to trivium
- drugi etap nauki to quadrivium – nauki matemtyczne.
· Rzymianie rozpoczynają od nauki j. Greckiego
· Następnie uczą się pisać i czytać
· Odrzucają naukę muzyki, mogą się jej uczyć niezamożne dziewczęta
· Rzymianie lubią widowiska ( woltyżerkę)
· Filozofia – tylko dla wyjątków
· Arytmetyka – tylko rachunki
- następny etap to nauka łaciny.
Kwintylian- pochodził z Hiszpani , nauczyciel retoryki w Rzymie; mówca wg niego powinien być: moralnie dobry, wykształcony, znawca kultury i dorobku.
- Kwintylian potępiał karanie dzieci
- Uważał ze nauczyciel w szkole pełni rolę ojca, że musi poznać wiedzę psychologiczną, i szukać predyspozycji swoich uczniów.
Cesarstwo:
Pojawia się trójstopniowy system szkolny:
1. szkoła elementarna – czytanie, pisanie, rachunki
2. szkoła średnia – uczenie gramatyki łacińskiej, retoryki, poezji
3. szkoła wyższa.
Nauczyciele mają wysoką pozycję, są zwolnieni z podatków.
Przyczyny upadku cesarstwa zachodnio- rzymskiego:
- wielka wędrówka ludów
- kryzys ludnościowy
- upadek rolnictwa
- najazdy ludów barbarzyńskich
- załamanie wartości monety
- upadek władzy centralnej
SREDNIOWIECZE
Wczesne średniowiecze:
- świat oświaty „zero” – VI i VII w.
- obowiązek nauki w klasztorach
- podział na stany:
1. Chłopi – dziecko nie chodzi do szkoły, jest przyzwyczajane do pracy, nacisk kładzie się na wychowanie religijne
2. Rycerstwo – wychowanie w domu obcym:
- paź – u boku pana, uczy się władać mieczem i jazdy konno, szermierki; musi posiąść 7 cnót
- giermek – dba o miecz, zbroję, konia – usługuje.
- Pasowanie na rycerza.
3. Duchowieństwo
- szkoły klasztorne – rozkwit IX w
- katedralne ( biskupie)
- kolegiackie (mają fundacje na cele oświatowe)
- parafialne ( rozkwit XIII w)
Program nauki:
a) trivium – najważniejsza jest gramatyka łacińska, retoryka, dialektyka, scholastyka
b) quadrivium – astronomia, arytmetyka, muzyka, geometria z geografią
Wiedza ma charakter usługowy, w szkołach jest dyscyplina, kary cielesne, bicie rózgą. ( dusza nie zazna spokoju, jeśli za życia nie zostanie ukarana)
4. Mieszczaństwo
- wychowanie przygotowuje CECH – wyznacza mistrza i ucznia
Etapy:
- uczeń- bezpłatna siła robocza
- terminator – podgląda mistrza
- czeladnik – mistrz płaci mu za pracę
- mistrz – o staniu się nim decyduje sam mistrz.
Uniwersytet Boloński – w Bolonii gromadzone były tzw archiwa. Ludzie zaczynają interesować się prawem, ponieważ jest duże zapotrzebowanie na prawników, toczy się też walka między władzą świecką, a kościelną. Uniwersytet Boloński miał charakter szkoły prywatnej. Początkowo studenci podlegają władzy jedynie profesora:
Przywileje studenckie:
- nie podlegają studenci władzy państwowej i kościelnej
- mają prawo do zrzeszania się w „nacje”
- decydują u którego profesora będą słuchać wykładów
- mogli ukarać profesora karą finansową za spóźnienie się lub nie przyjście na wykład
-...
dzaasminaa