Ja - podstawowa struktura osobowości

Podstawowe doświadczenia leżące u podłoża Ja

              Plan wykładu

•    Definicja Ja

–  Obraz siebie, poczucie własnej wartości i tożsamość

•    Natura Ja - trzy podstawowe zjawiska leżące u podłoża Ja:

–  Świadomość refleksyjna

–  Ja w relacjach interpersonalnych

–  Funkcja wykonawcza Ja

•    Problem trafności samopoznania

•    Proces samopoznania

•  cztery metafory jako podsumowanie badań nad samopoznaniem

Definicja Ja

•    W. James: Ja empiryczne i Ja podmiotowe - czyste Ja (I-me)

•    D. Dennett: Ja - (abstractum) centralna postać naszej autobiografii.

•    Ja psychologiczne - całość trzech typów aktywności i doświadczeń (świadomość refleksyjna, role interpersonalne i funkcja wykonawcza, R. Baumeister).

Definicja Ja

•    Ja - uprzywilejowany dostęp do własnych myśli, emocji i odczuć.

–  Struktury złożone i abstrakcyjne - „odkryć swoje Ja”, „poznać siebie”

•    Obraz siebie (self-concept) - całość przekonań, twierdzeń, które osoba ma o sobie samej.

–  Obejmuje zarówno cechy osobowości, jak również zrozumienie własnych ról społecznych i związków z innymi.

•    Tożsamość - określenia Ja związane z trzema aspektami: interpersonalnym, potencjalnym i aksjologicznym

•    Samoocena - wymiar obrazu siebie związany z oceną.

Świadomość refleksyjna

•    Świadome doświadczenie ma podstawowe znaczenie dla Ja, wszystkie reprezentacje poznawcze Ja zakładają świadomość refleksyjną.

–  Samowiedza a nie samoobserwacja

–  Szczególny status informacji o sobie samym

–  Samoświadomość - stan raczej nieprzyjemny

–  Obraz siebie - motywy tworzenia wiedzy o sobie, ludzie pragną:

•  trafnej wiedzy o sobie

•  potwierdzenia tego, w co wierzą

•  pozytywnej informacji zwrotnej

Świadomość refleksyjna

•    Procesy samooszukiwania się.

•    Dążenie do utrzymania spójnej wiedzy o sobie.

•    Samoocena

–  Dlaczego troszczymy się o samoocenę?

• Lęk przed śmiercią

• Pozytywna opinia o sobie pomaga w radzeniu sobie

• Samoocena jako „socjometr” - miara powodzenia w grupie

–  Niska samoocena

•   Floccinaucinihilipilification – ogólna postawa deprecjonowania wszystkiego

Ja interpersonalne

•    Ja jako narzędzie w relacjach interpersonalnych.

•    Jak inni wpływają na nasz obraz siebie?

–  Interakcjonizm symboliczny (G. H. Mead)

–  Internalizacja

•    Autoprezentacja

–  motywy autoprezentacji

• instrumentalny

• ekspresyjny

Ja interpersonalne

•    Konsekwencje interpersonalne obrazu siebie

–  Obraz siebie zmienia percepcję innych osób

–  Wpływ samooceny na relacje z innymi (Tesser, 1988)

–  Monitorowanie  siebie (Snyder, 1987)

•    Emocjonalność Ja interpersonalnego

–  Wstyd i poczucie winy

–  Zakłopotanie

–  Lęk społeczny

Funkcja wykonawcza Ja

•    Ja podejmuje decyzje, inicjuje działania, kontroluje siebie i środowisko.

•    Kontrola (Rothbaum, Weisz i Snyder, 1982)

–  pierwotna - usiłowanie zmiany środowiska w celu dopasowania do Ja

–  wtórna - zmiana Ja, w celu dopasowania do środowiska

•    Poczucie własnej skuteczności (Bandura, 1977)

Funkcja wykonawcza Ja

•    Samoukierunkowanie - trzy wewnętrzne motywy  (Deci i Ryan):

–  Potrzeba kompetencji

–  Potrzeba autonomii

–  Potrzeba relacji z innymi

•    Samokontrola - zdolność Ja do zmiany siebie

–  Odroczenie gratyfikacji (Mischel, 1974, 1996)

–  Pętla sprzężenia zwrotnego (Carver i Scheier, 1981)

Samopoznanie i trafność

•    Poszukiwanie wiedzy o sobie musi uwzględnić problem trafności

•    Problem kryterium

–  zgoda, odpowiedniość i użyteczność (Kruglanski, 1989)

–  w oparciu o sąd obserwatorów (Kenny, 1994)

–  trafność psychometryczna - zgoda z sądami innych i moc predykcyjna (Funder, 1987)

Samopoznanie i trafność

•    Kryteria trafności (Robins i John, 1997)

–  operacyjne

–  zgody społecznej

–  funkcjonalne

–  normatywne

–  procesów informacyjnych

–  wewnętrznej spójności

Proces samopoznania - cztery modele

•    Cztery metafory jako podsumowanie istniejących badań procesu samopoznania:

–  Naukowiec

–  Poszukiwacz spójności

–  Polityk

–  Egoista

Naukowiec

•    Motyw: precyzyjność

•    Styl procesów informacyjnych: oparty na danych - obiektywna ocena informacji o Ja

•    Afekt: nie odgrywa dużej roli, chłodne poszukiwanie prawdy o sobie

•    Różnice indywidualne: prywatna samoświadomość, potrzeba poznawcza, styl atrybucyjny

Poszukiwacz spójności

•    Motyw: spójność

•    Styl procesów informacyjnych: oparty na teorii, tendencyjność wynikająca z dążenia do potwierdzenia wewnętrznej reprezentacji Ja

•    Afekt: stany emocjonalne zależne od tego, czy samopoznanie jest spójne czy nie z uprzednią samowiedzą

•    Różnice indywidualne: stabilność Ja, przejrzystość samowiedzy

Polityk

•    Motyw: popularność

•    Styl procesów informacyjnych: oparty na publiczności, tendencyjność wywołana dążeniem do zrobienia wrażenia na innych

•    Afekt: stany emocjonalne zależne od tego, czy wrażenia publiczności są pozytywne czy negatywne

•    Różnice indywidualne: potrzeba aprobaty, monitorowanie Ja i Machiawelizm

Egoista

•    Motyw: podniesienie własnej wartości

•    Styl procesów informacyjnych: oparty na Ja, tendencyjność wywołana dążeniem do ochrony i podniesienia własnej wartości poprzez pozytywnie zniekształconą ocenę siebie

•    Afekt: stany emocjonalne zależne od tego, czy spostrzeganie siebie jest pozytywne czy negatywne

•    Różnice indywidualne: narcyzm, poczucie własnej wartości

Zastosowanie modelu Egoisty do badań nad nierealistycznymi spostrzeżeniami siebie

Implikacje kliniczne badań nad nierealistycznymi spostrzeżeniami siebie

•    Narcyzm tradycyjnie traktowano jako diagnostyczny dla problemów psychologicznych

–  Freud, Jahoda, i inni - wgląd w siebie istotnym elementem zdrowia psychicznego

•    Taylor i Brown (1994) - „pozytywne iluzje”o sobie promują zdrowie psychiczne.

•    Robins i John (1994) - przetestowali tezę Taylor i Brown

Wyniki badań Robinsa i Johna (1994)