Sandra Lipsitz Bem „ Męskość kobiecość. O różnicach wynikających z płci”
Rozdz. 5 Zmiana podejścia do kwestii nierówności płciowej
- wg autorki, aby społeczeństwo zrozumiało dlaczego nierówność płci wymaga radykalnej zmiany praktyk i instytucji społecznych, należy najpierw zmienić kulturową debatę na temat nierówności płci, tak aby nie odnosiła się ona do różnic pomiędzy kobietami i mężczyznami, ale, aby skupiła się na sposobie, w jaki androcentryczne instytucje społeczne przekształcają te różnice na niekorzyść biologii
- w toczącej się debacie kulturowej przyjmuje się, że przyczyną nierówności płci są dwa czynniki: 1) dostępu do władzy politycznej i ekonomicznej bronią kobietom praktyki i instytucje społeczne, których intencją jest dyskryminowanie kobiet – tu uznaje się , że rząd powinien podjąć kroki w celu uzdrowienia tej sytuacji ; 2) przyjmuje się, że to co biologicznie, psychicznie, historycznie dzieli kobiety od mężczyzn – a przede wszystkim konflikt pomiędzy karierą a rodziną- powoduje, że same kobiety dokonują wyborów, które nie pozwalają im robić kariery dającej pełny dostęp do środków ekonomicznych i politycznych- tu nikt nie jest winien nierówności kobiet
- realizowane są dwie strategie dotyczące nierówności kobiet: 1) strategia neutralności rodzajowej ( ślepoty rodzajowej)-dominowało w latach 60 i 70- tych, nie należy czynić żadnych rozróżnień na podstawie płci; 2) strategia specjalnej ochrony kobiet ( wrażliwości na różnice płci)- w miejscu pracy powinny obowiązywać specjalne przepisy wynagradzające kobietom utrudnienia powstałe z racji ich biologicznej i historycznej roli matek i opiekunek ( przeciwnicy tego podejścia twierdzą, że specjalne przepisy ochronne kobiet zbytnio ujednolicają kobiety i umacniają stereotyp wg którego kobiety jako grupa nie są w stanie skutecznie konkurować z mężczyznami, dopóki specjalne przepisy nie zrekompensują im ich specjalnych potrzeb
- strategie odnoszące się do rynku pracy: 1) polityka porównywalnej wartości- za taką samą płacę zasługują kobiety i mężczyźni wykonujący taką samą pracę oraz wykonujący inną pracę, ale o porównywalnej wartości; 2) polityka preferencji w przyjmowaniu do pracy- obejmuje prosty zakaz dyskryminacji kobiet, ale również uznaje, że przy zatrudnianiu kobieta o tych samych kwalifikacjach powinna mieć pierwszeństwo przed mężczyzną, oraz należy wprowadzić przepis określający minimalny procent kobiet zatrudnionych w określonym czasie w zakładach pracy (kwoty)
Autorka zwraca uwagę na kontekst środowiskowy w analizie sposobu, w jaki instytucje androcentryczne przekształcają różnice pomiędzy rodzajami na niekorzyść jednego z nich:
) androcentryczne struktura społeczna współdziała z biologią w sposób, który prowadzi automatycznie do uprzywilejowania mężczyzn i pokrzywdzenia kobiet
) społeczeństwo nakłada na swych obywateli, a przede wszystkim kobiety, przymusowe ograniczenia, praktyki i instytucje społeczne, które są podtrzymywane automatycznie i w sposób niezauważalny skłaniają poszczególnych obywateli do wyboru historycznie zaprogramowanych wyborów
) chociaż obecnie instytucje i zwyczaje wydają się neutralne pod względem rodzaju, bo jawna dyskryminacja jest zakazana, to androcentryzm tak przenika całą organizację społeczną, że praktyki, które jawnie nie dyskryminują kobiet należy traktować z rezerwą i odnosić się do nich podejrzliwie
- autorka proponuje utopijną wizję depolaryzacji rodzaju- ograniczenie rozróżnienia na męski- kobiecy do wąskiej sfery związanej z reprodukcją; po jej dokonaniu biologia płci byłaby obecna w życiu społ. w stopniu minimalnym- doświadczenia ludzkie nie byłyby już dzielone na kategorie kulturowe wg rodzaju, ludzie odmiennych płci nie byliby już rozróżniani na podstawie ubioru, ról społecznych, odmiennych osobowości, partnerów seksualnych- rozróżnienie na męskie- kobiece nie będzie głównym wymiarem, wokół którego będzie zorganizowana kultura
- trzy krytyczne podejścia do polaryzacji rodzaju:
1) podejście humanistyczne- podział ludzkiego doświadczenia na męskie i kobiece ogranicza potencjał człowieka- ujednolica kategorie mężczyzn i kobiet, co jest niezgodne z różnorodnością natury ludzkiej; polaryzacja rodzaju dokonuje nie tylko podziału na kobiece i męskie, ale również dokonuje podziału charakteru ich relacji ze światem; polaryzacja rodzaju rozszerza znaczenie męskości i kobiecości w taki sposób, że doszło do wykreowania pojęcia kulturowego: idei bycia „ prawdziwym mężczyzną” i „prawdziwą” kobietą
2) podejście feministyczne- polaryzacja wspiera powielanie męskiej władzy, co prowadzi do stworzenia androcentryzm
3) podejście moralne- wskutek polaryzacji kultura opiera się wyłącznie na spolaryzowanych wartościach męskich, pozostaje ona w rękach mężczyzn- społeczeństwo większą uwagę przykłada do walki, podejmowania ryzyka niż do utrzymania pokoju, opieki nad innymi
Polaryzację rodzajów można zauważyć na trzech poziomach:
) Instytucjonalnym- polaryzacja wspiera powielanie męskiej władzy przez podział rzeczywistości na domenę męską- praca zarobkowa i kobiecą- zajęcia domowe, rodzina; skutek: przydzielanie odmiennych ról k im, hierarchia płci
) Psychologicznym- podział tożsamości na osobowość kobiecą- uległość i męską- dominacja
) Ideologicznym – nawet najbardziej wyraziste przykłady nierówności między płciami są traktowane przez kulturę jako różnice między płciami
Depolaryzacja rodzaju wymaga więcej niż rewolucji społecznej- zmiany instytucjonalnej i przekształceń praktyk kulturowych; wymagana jest rewolucja psychologiczna – rozumienia tego, co rozumiemy pod pojęciem płci i jej związku z naszą psychiką i seksualnością
dareness