wytwórnia chemiczna Nr 1 w Bieruniu Starym w materiałach UB.pdf

ARTUR CABAN

WYTWÓRNIA CHEMICZNA NR 1

W BIERUNIU STARYM W

MATERIAŁACH

URZĘDU BEZPIECZEŃSTWA

( 1947-1955)

Społeczny Komitet 600-lecia Bierunia

Bieruń 2005

ISBN 83-912296-4-5

OD AUTORA

Do momentu ujawnienia tzw. „listy Wildsteina" niewielu

zdawało sobie sprawę z istnienia indeksu nazwisk osób

zaangażowanych we współpracę ze Służbami Specjalnymi:

pracowników etatowych UB-SB, tajnych współpracowników,

kandydatów na TW, oraz poszkodowanych. Wprawdzie w 1992 r.

ogłoszono tzw. „listę Macierewicza", to jednak ze względu na

ograniczoną ilość ujawnionych nazwisk nie miała ona takiego

odbioru społecznego jak „lista Wildsteina”. Należy podkreślić, iż

„listę Wildsteina” sporządzono na wewnętrzne potrzeby

badawczo-inwentaryzacyjne centrali IPN w Warszawie. Wiedza

jaką posiadają Polacy na temat treści kryjących się pod pojęciem

„listy" jest znaczna, zwłaszcza jeśli chodzi o pokolenie urodzone

i żyjące na co dzień w PRL. Większość zdaje sobie sprawę, iż nie

rozliczenie się z systemem totalitarnym będzie nieustannie ciążyć

na teraźniejszości, ponieważ osoby tamtej epoki w dalszym ciągu

mają przemożny wpływ na politykę państwa.

Celem niniejszego opracowania natomiast jest ukazanie, na

przykładzie zakładu przemysłowego o „ strategicznym znaczeniu

dla PRL” , mechanizmów działania aparatu bezpieczeństwa,

przede wszystkim w stosunku do zatrudnionych w „Wytwórni

Chemicznej nr 1" pracowników, a także tych wszystkich, którzy,

nie będąc związani z fabryką, mogliby w jakikolwiek sposób

negatywnie wpłynąć na jej bezpieczeństwo. Jest rzeczą oczywistą,

iż ujawnienie informatorów pracujących dla aparatu

bezpieczeństwa a wywodzących się z Bierunia Starego i okolic

mogłoby wywołać, w tak zżytej ze sobą społeczności lokalnej,

trudne do przewidzenia reperkusje, dlatego przedstawione poniżej

treści służyć mają tylko i wyłącznie refleksji nad wycinkiem

najnowszej historii PRL.

Autor ma świadomość, iż zasygnalizowane w tekście

działania aparatu bezpieczeństwa w żaden sposób nie wyczerpują

szeroko rozumianej tematyki „rozliczenia się z przeszłością" a są

tylko hasłem wywoławczym do dalszych badań i poszukiwań.

Całość opracowania została podzielona na dwie części, pierwsza:

„Obsada personalna i zadania Referatu Wojskowego" dotyczy

w szczególności tego wszystkiego, co wiązało się z wewnętrznym

zabezpieczeniem Wytwórni nr 1 przed „wrogim elementem",

w drugiej części - „Sprawa obiektowa Organizacja założona na

byłych członków bieruńskiej AK" - przedstawiono historię

bieruńskiej AK. na podstawie materiałów zgromadzonych przez

Urząd Bezpieczeństwa.

Przyjęto zasadę, iż wszystkie cytaty z dokumentów zapisane

zostały kursywą. Ze względu na specyficzny ,język" jakim

posługiwali się funkcjonariusze UB niektóre określenia zostały

wyjaśnione poniżej.

Pojęcia użyte w tekście:

- figurant: osoba rozpracowywana przez UB (SB),

- agent: aktywnie rozpracowywał osoby i środowiska, był

najbardziej cenionym źródłem informacji,

- rezydent: tajny współpracownik (TW), posiadał własną siatkę

informatorów, działał w imieniu oficera operacyjnego w małych

społecznościach lokalnych, w których wszyscy się znali,

- informator: obserwował osoby będące w zainteresowaniu UB

(SB)

Formalnie

1960

agent,

rezydent

i informator

w nomenklaturze

występują

pod

nazwą

Tajnego

Współpracownika.

- kontakt poufny: wykorzystywany przez UB (SB) do

zdobywania wstępnych informacji o osobie lub środowisku

z pominięciem tajnego współpracownika, osoba udzielająca

informacji mogła nie wiedzieć (lub zdawała sobie z tego sprawę),

iż przekazuje informacje funkcjonariuszowi UB (SB),

-materiały

kompromitujące:

stosując

szantaż

w ramach

werbunku danej osoby na tajnego współpracownika UB (SB)

wykorzystywała materiały kompromitujące kandydata w jego

środowisku; mogły to być materiały z „obszaru" etyczno-

moralnego, a także informacje świadczące o wrogiej lub prze-

stępczej działalności kandydata,

- mieszkania konspiracyjne: odbywały się w nich spotkania

z agenturą,

- sprawa obiektowa: wszczynana w momencie, kiedy UB (SB)

chciało uzyskać stały nadzór nad danym środowiskiem, by na czas

można było zapobiec „wrogim wystąpieniom",

- teczka ewidencyjna (kwestionariusz ewidencyjny): zakładana

osobom, które podejrzewano, iż mogą podjąć „wrogą działalność"

lub wcześniej już taką podejmowały.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: