II Czynności popędowo-emocjonalne – instynkty:
§ Łuk odruchowy – bodziec zew. wywołuje reakcje powodujące właściwy biologiczny skutek, np. cofnięcie nogi pod wpływem szkodliwego bodźca.
§ Odruchy – reakcje głównie egzogenne, podobnie działają kinezy i taksje.
§ Motywacja – całokształt mechanizmów sterujących zachowaniem popędowym.
§ Pobudzenie i zaspokajanie potrzeb źródłem kompleksowych zjawisk: behawioralnych, wegetatywnych, zmian w składzie środowiska wew. ustroju, subiektywnych (psychicznych) – emocje.
§ Zjawiska behawioralne: zachowania bezpośrednio służące zaspokajaniu popędów, towarzyszące im reakcje mimiczne, wydawanie głosów.
Popęd/motywy i emocje:
§ Potrzeba biologiczna – fizjologiczny stan organizmu, odchylenie od homeostazy/optimum życiowego – brak lub nadmiar czynnika niezbędnego.
Podział popędów:
§ Pozytywna Walencja/apytytewne – popędy prowadzące do kontaktu z bodźcem atrakcyjnym/awersyjne – pokarm, woda, partner sex.
§ Negatywna Walencja – popędy usuwania się spod wpływu działania bodźca awersyjnego – zachowanie ochronne, odruchy wycofywania się – retrakcyjne, odruchy repulsyjne, gestia, oddanie kału i moczu, popędu pielęgnacji ciała.
§ Popęd ciekawości – odrębna kategoria – intensywne ruchy poszukiwawcze nowych bodźców, sensoristaza – tendencja do odbierania optymalnej liczby bodźców i różnych form ucznia się.
§ Wewnątrzpochodne/endogenne – mechanizmy mózgowe są pobudzane przez czynniki wewnętrzne – humoralne i bodźce interoceptywne – działające na receptory w narządach wewnętrznych.
§ Popędy zewnątrzpochodne/egzogenne – uruchamiane przez bodźce zewnętrzne/eksteroceptywne.
Emocje:
§ Frustracja – popęd niezaspokajany, powstaje kompensacja emocji o ujemnej Walencji – popęd awersyjny, reakcje unikania i ucieczki.
Mechanizy zachowań instynktownych:
§ Popędy wyzwalają działanie ukierunkowane na cel dzięki temu, że: indukują ogólne pobudzenie ruchowe zwierzęcia – zwiększają jego gotowość do działania, ułatwiają wykonywanie jednych czynności przy jednoczesnym hamowaniu innych, odpowiednio modyfikują percepcję – zwierze żywo reaguje na bodźce związane z popędem, ułatwiają uczenie się/nabywanie reakcji, poszczególne popędy są spowinowacone – działania wywołane są w kolejności.
Instynkt:
§ W XIX: złożone, przeważnie występujące w formie łańcuchów zachowań, nie wyuczone – odziedziczone, typowe dla danego gatunku, przystosowawcze, popędowy mechanizm tych zachowań.
§ K. Lorenz i N. Tinbergen: wrodzoną (odziedziczoną) zdolność do wykonywania, właściwym popędzie, biologicznie celowych/przystosowawczych reakcji w postaci złożonego, wieloetapowego zachowania wyzwalającego i kierowanego przez bodźce zewnętrzne.
§ Hierarchicznie złożony, genetycznie uwarunkowany mechanizm percepcyjny, popędowo-emocjonalny i efektowny, kierujący takim zachowaniem.
Zachowania się zwierząt – konflikt popędów:
§ Działania/reakcje przerzutowe – formy zachowania się, także pozy, normalnie pojawiające się adekwatnie do okoliczności – autochtonicznie, w sytuacji konfliktu popędów, nie na swoim miejscu – allochtonicznie, działanie przemieszczone – osobnik jest pod wpływem popędu jednocześnie hamowanego przez inną motywację.
§ Współwystępowanie 2 przeciwstawnych tendencji może prowadzić do ambiwalencji – przejawia się ona w alternacji lub nakładaniu się 2 form zachowanie się.
§ Rytualizacja – ewolucyjny proces prowadzący do przekształcania pierwotnie użytkowych form behawioralnych w informacyjne.
§ Elementy zachowania się tworzą reakcję zrytualizowaną, są: uproszczone, stereotypowe, przesadzone, towarzyszy temu często rozwój cech morfologicznych zwracających uwagę na osobnika.
§ Składowa orientująca działania ulega przekierunkowaniu w porównaniu z działaniem autochtonicznym, ruchy w wyniku rytualizacji mogą utrwalać się jako pozy.
§ Reakcja zrytualizowana jest uwalniana przez słabsze bodźce niż reakcja pierwotna – niższy próg, charakteryzuje się stałą intensywnością.
pupilek