SKAMANDRYCI, W: HISTORIA LITERATURY POLSKIEJ W X TOMACH, T. XX-L. MIĘDZYWOJENNE,
RED. A. SKOCZEK, S. 222-226.
Etap I:
➢ 1916, studenckie pismo „Pro Arte et Studio” (1916-18). Poeci skupieni wokół:
1. Jan Lechoń (Leszek Serafinowicz)
2. Julian Tuwim
3. Mieczysław Grydzewski
4. Jarosław Iwaszkiewicz
u „nie mieli jeszcze wyraźnej świadomości swoich celów”
u „nie podejmowali zespołowych wystąpień”
u łączyła ich negacja poezji młodopolskiej
u „odmienna w stosunku do innych, a zbliżona nawzajem” działalność artystyczna
➢ 1918, Wiosna, J. Tuwim – ważny moment konsolidacji grupy
u utwór kontrowersyjny
u dominujące obrazy: wielkomiejski tłum jako czarna masa, ujmowany w aspekcie biologicznym / fizjologicznym
u w obronie atakowanego autora wystąpił Lechoń w liście otwartym do redakcjo: „wszystko jest od Boga, chociaż zbrukane, zbłąkane i nędzne”, co stało się zapowiedzią ich poetyki codzienności
Etap II:
➢ 1918 – przekształcenie „Pro Arte et Studio” w „Pro Arte”; otwarcie kawiarni Pod Picadorem
➢ XII 1919 – I wystąpienie poetów pod nazwą „grupy Skamandra”
➢ I 1920 – nr 1 miesięcznika „Skamander”
➢ zespół konstytuuje tzw. „wielka piątka”: do Lechonia, Tuwima, Iwaszkiewicza dołącza Antoni Słonimski, Kazimierz Wierzyński
➢ poeci ci publikują swe I tomy poetyckie, mają za sobą debiut, wchodzą w właściwy, skamandrycki okres działalności grupowej
➢ grupa ostatecznie stabilizuje się; luźniej z nią związani: Maria Pawlikowska, Kazimiera Iłłakowiczówna,, Józef Wittlin, Stanisław Baliński
➢ są skupieni wokół 2 czasopism: miesięcznika „Skamander” (1920-28, 1935-39) i tygodnika „Wiadomości Literackie” (1924-39)
➢ 1928 – koniec tak rozumianej działalności grupowej
➢ koniec „jasnego” X-lecia
➢ koniec okresu szczególnej ekspansji grup tworzonych przez poetów I pokolenia powojennego
➢ Skamander:
u grupa sytuacyjna
u konsolidacji sprzyjała sytuacja, w której wystąpili i realizowali plan poetycki
u więzi towarzyskie
u rozumienie zadań poezji, określane przez sytuację konfliktową „pomiędzy «paseizmem» a «futuryzmem», tendencjami młodopolskimi i nowymi kierunkami” → taki sposób myślenia o poezji ujawniły wstępne deklaracje z I numerów „Skamandra” (zaledwie ogólne ramy programowe, na które składały się postulaty:
1) swobodny rozwój talentu
2) odpowiedzialność za pracę poetycką
3) szacunek dla przeszłości + aprobata współczesności
4) dążenie do „uprozaicznienia”poezji
5) demokratyzacji poezji
6) związanie poezji z codziennością
7) odrzucenie modelu poezji romantycznej i młodopolskiej + kreowanego przez nią wizerunku poety odseparowanego od społeczeństwa i życia codziennego
u mieli przeświadczenie, że:
1) tworzą nową polską jakość kulturalną
2) ich zadaniem jest ukształtowanie nowoczesnego modelu kultury i literatury, a w efekcie nowoczesnego społeczeństwa
u realizowali to poprzez twórczość poetycką, działalność publicystyczną na łamach pism, w kabarecie (ważna rola w programowym dążeniu do demokratyzacji sztuki, zbliżenia jej do masowego odbiorcy i dnia codziennego, do odrzucenia elitarnego modelu poezji)
u chcieli włączyć polskie społeczeństwo w krąg przemian świadomościowych o cywilizacyjnych (co było już uprawiane na Zachodzie). Poezja miała pełnić w tym ważną rolę:
1) demokratyczna
2) aktywistyczna
3) witalistyczna
4) optymistyczna
5) wpisująca się w paradygmat poezji „miejskiej”
6) realizująca poetykę codzienności i konkretu
7) „uprozaiczniona”
u ze sztuki nie zostaje „zdjęta” odpowiedzialność za kształt życia społecznego; odpowiedzialność ta = postawa afirmacji rzeczywistości oraz dążenia do aktywnego przeciwstawienia się polskiemu „kompleksowi cywilizacyjnemu”
u taki sposób myślenia włącza Skamandrytów w krąg XX-wiecze, awangardowego myślenia utopijnego związanego z wiarą w postęp cywilizacyjny i społeczny, z ujawnioną w wierszu Wierzyńskiego Hymn o wynalazku wiarą w nieograniczone możliwości ludzkiej ekspansji kulturowej
„herbem człowieka”, któremu „żadnych granic prawie nie ma”, staje się „boski wynalazek”
u afirmacji codzienności służyło wyprowadzenie poezji na ulice (np. Heroike, Wierzyński)
u skamandrycka codzienność - = codzienność miejska (którą poeta ma opisać)
u wyjście poezji na ulice oznacza koniec poezji konfesyjnej, skupionej na wewnętrzności, wyrażającej rozterki i stany poety; wkracza on w zewnętrzność, w przestrzeń miasta, fascynującą ruchem, dynamizmem życia, gwarem, przypadkowością spotkań (np. Tuwim, Colloquium niedzielne na ulicy)
u rejestrują też poeci przejawy sztuki masowej, ulicznej (która wkracza jako temat i inspiracja dla poezji ) – np. Wierzyńskiego, Heroika
u poezja ta dzieje się „tu i teraz” (prezentyzm, dążenie do notacji chwili, bezpośrednie wyrażanie doznań poety związanych z sytuacją, w której uczestniczy)
u bohater = zwykły człowiek, najczęściej mieszkaniec miasta, żyjący chwilą, sytuowany w sferze praktycznego wymiaru codzienności, która jest źródłem poetyckiej epifanii (Wierzyński, Grzmi, Msza; Tuwim, Akacje, Ranyjulek)
u owe epifanie wiążą się w poezji wczesnoskamandryckiej z szczególnym kultem życia we wszystkich jego przejawach, zmienności, dynamizmie (→panteizm)
u w obręb tej przestrzeni współczesności włączony zostaje poeta = bohater wierszy (staje się poetą w wyniku pracy poetyckiej rozumianej jako rzemiosło, sposób bycia w świecie)
Skamandryci:
➔ dokonali istotnego odświeżenia i unowocześnienia środków poetyckich i gatunków
➔ wprowadzili do poezji obrazek rodzajowy; często stosowali poezję rozmowy (dialogizacja, a nie monolog poety odseparowanego; dialog ze światem, innymi)
➔ poezja konkretu (zwłaszcza u Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej); ważna rola przedmiotu + gestu jako ośrodków obrazu poetyckiego i zarysowanej w wierszu sytuacji lirycznej
➔ uprozaicznienie poezji
➔ język potoczny, żywioł języka mówionego, prozaizmy, elementy stylizacji językowej (słownictwo, składnia = żywe wypowiedzi)
➔ poezja nie rodzi się z kontemplacji epizodu / elementu świata, ale z fascynacji dynamizmem, przemiennością życia → dzięki temu dynamizacja poezji
mcfly9