st._vincenz.doc

Stanisław Vincenz

u                   ur. 30 XI 1888 w Słobodzie Rungurskiej, zm. 28 I 1971 w Lozannie – polski prozaik i eseista, miłośnik i znawca Huculszczyzny[1] i Pokucia[2], myśli i sztuki starożytnej Grecji. Jego prochy spoczywają w Krakowie, na cmentarzu na Salwatorze

u                   był prawnukiem francuskiego emigranta Charles'a-François de Vincenza, który po Wielkiej Rewolucji Francuskiej w 1789 przybył do Wiednia, gdzie poślubił Polkę, która po śmierci męża zamieszkała w Stanisławowie. Dziadek SV był austriackim urzędnikiem. Miał 12 dzieci, wśród nich urodzonego w 1854 ojca pisarza, 1 z pionierów przemysłu naftowego w Galicji. Matką pisarza była Zofia z domu Przybyłowska, ze starej szlacheckiej rodziny, właścicieli Krzyworówni na Pokuciu, w ówczesnej wsch. Galicji, gdzie większość dzieciństwa spędził SV. Od dzieciństwa uczył się od Hucułów[3] j. ukraińskiego w miejscowej gwarze, poznawał obyczaje i kulturę tego narodu, był wychowywany przez huculską nianię Pałahnę Slipenczuk-Rybenczuk (którą wspominał z wdzięcznością do końca życia). Przyszły pisarz żył na pograniczu kulturowym wołoskim, węgierskim, żydowskim, cygańskim, słowackim, ormiańskim, ukraińskim, czeskim, PL i austriackim, przywiązując wielką wagę do historycznej idei tolerancyjnego współżycia i współdziałania ludów, grup społecznych i różnych wyznań dawnej Rzeczypospolitej. Obywatele huculskiej krainy posługiwali się bez trudu j. PL, ukraińskim, niemieckim, rumuńskim

u                   uczył się w gimnazjum w Kołomyi, później w Stryju, gdzie poznał K. Wierzyńskiego, Wilama Horzycę, a także został członkiem literacko-patriotyczno-niepodległościowego kółka samokształceniowego, któremu przewodził przyszły prof. językoznawstwa Stefan Vrtel-Wierczyński. W czasie nauki w gimnazjum zapoznał się z twórczością Homera, stając się z czasem jego znawcą w skali międzynarodowej. Studiował początkowo na Uniwersytecie Lwowskim, następnie w Wiedniu prawo, biologię, sanskryt, psychologię i filozofię. Uzyskał w Wiedniu doktorat filozofii za dysertację o wpływie Hegla na filozofię Feurbacha. Nauczył się rosyjskiego, języka pogardzanego w Galicji; przekładał Dostojewskiego. W Wiedniu poznał swoją I żonę, Rosjankę Lenę

u                   w czasie I wś. walczył na froncie pod Haliczem, następnie we włoskich Dolomitach. W 1919 zgłosił się ochotniczo do Wojska PL. Był wykładowcą w szkole wojskowej w Modlinie, wziął udział w wyprawie Piłsudskiego na Kijów. Po demobilizacji w 1922 działał w PSL Wyzwolenie, optując za współpracą z Ukraińską Partią Radykalną. W latach 20. był redaktorem miesięcznika „Droga”, gdzie publikował eseje z zakresu filozofii religii

u                   ok. 1930 zajął się pisaniem dzieła swego życia – powieści Na wysokiej połoninie, która ukazała się w 1936 jako I część trylogii

u                   we IX 1939 przedostał się na Węgry, gdzie nawiązał liczne kontakty z pisarzami węgierskimi. Będąc tam pomagał Żydom, za co został wyróżniony jako „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”

u                   po wojnie z II żoną Ireną i ich córką Barbarą przeniósł się najpierw na kilka m-cy do Niemiec (gdzie syn Andrzej pracował w redakcji „Dziennika Żołnierza” I Dywizji Pancernej gen. Maczka), potem osiadł w okolicy Grenoble na pd. Francji. Znaczną część roku spędzał w małej miejscowości alpejskiej La Combe. Współpracował z paryską „Kulturą”. Był mistrzem duchowym m.in. Cz. Miłosza. Zgromadził wokół siebie „prywatną akademię platońską”, do La Combe po nauki przyjeżdżali do niego zwłaszcza młodzi Szwajcarzy