Wychowanie fizyczne i kształcenie - Anna Jaworska.pdf - GIMNASTYKA I RUCH - karmel22222

WYCHOWANIE FIZYCZNE I KSZTAŁTOWANIE SPRAWNOŚCI

RUCHOWEJ, DBAŁOŚĆ O WYCHOWANIE ZDROWOTNE

I TROSKA O TO, BY DZIECI POTRAFIŁY ZADBAĆ

O BEZPIECZEŃSTWO SWOJE I INNYCH W PRZEDSZKOLU

I EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ 1

Anna Jaworska

Magister wychowania izycznego AWF w Warszawie.

Wieloletni nauczyciel wychowania izycznego, a w la-

tach 1971-89 główny wizytator ds. wychowania izycz-

nego m.in. w MEN. Współpracownik WSSE, APS i Szko-

ły Wyższej TWP (prowadzenie warsztatów i ćwiczeń

w zakresie wychowania izycznego i edukacji zdrowot-

nej) na kierunkach: wychowanie przedszkolne i eduka-

cja wczesnoszkolna. Członek zespołu ekspertów do prac

nad doskonaleniem nowej podstawy programowej.

Spis treści

Wstęp ........................................................................................................................ 1

Prawidłowości rozwoju izycznego dzieci

............................................................ 2

Rozwój izyczny i umysłowy – współzależność

................................................... 4

Warunki organizacji zajęć wychowania izycznego

............................................ 5

Wychowanie zdrowotne i bezpieczeństwo

.......................................................... 7

Współpraca z rodzicami

....................................................................................... 8

Wstęp

Nowa podstawa programowa kształcenia ogólnego wprowadza szereg znaczących

zmian we wszystkich obszarach i poziomach edukacji, w tym także w wychowaniu i-

zycznym. Za najważniejsze uznać należy sformułowanie treści nauczania w języku

wymagań szczegółowych, określających, co uczeń ma wiedzieć, umieć, potraić wyko-

nać po ukończeniu kolejnego etapu edukacji. Oznacza to zastąpienie opisywania pro-

cesu edukacji przez zdeiniowanie jego efektów.

Tak jak i w innych dziedzinach, wzorzec edukacyjny wychowania izycznego zapisa-

ny został w języku wymagań, określonych w siedmiu blokach tematycznych. Są to:

1. diagnoza sprawności i aktywności izycznej oraz rozwoju izycznego,

2. trening zdrowotny,

1 W tekście wykorzystano fragmenty publikacji : E. Gruszczyk-Kolczyńskiej, Program dla sześciolatków. Szczegó-

łowe treści wraz z komentarzami ; K. Wlaźnik, Wychowanie izyczne w przedszkolu, YUKA, Warszawa 1999 , Wy-

chowanie izyczne w klasach I-III, YUKA, Warszawa 1998.

WYCHOWANIE FIZYCZNE I KSZTAŁTOWANIE SPRAWNOŚCI RUCHOWEJ...

3. sporty całego życia i wypoczynek,

4. bezpieczna aktywność izyczna i higiena osobista,

5. sport (dot. II, III i IV etapu edukacyjnego),

6. taniec (dot. II i III etapu edukacyjnego),

7. edukacja zdrowotna (dot. III i IV etapu edukacyjnego).

Część bloków tematycznych powtarza się w kolejnych etapach edukacyjnych, lecz

nie powtarzają się te same wymagania. W każdym kolejnym etapie sformułowane są

bardziej złożone wymagania edukacyjne, których osiągnięcie uzależnione jest od

wcześniejszego spełnienia wymagań niższego etapu.

W podstawie programowej wychowania przedszkolnego określono jego cele. Jednym

z nich jest „troska o zdrowie dzieci i ich sprawność izyczną; zachęcanie do uczest-

nictwa w zabawach i grach sportowych”. Wiadomości i umiejętności, którymi powin-

ny wykazać się dzieci pod koniec wychowania przedszkolnego sformułowano w spo-

sób, który wraz z zaleceniami o warunkach i sposobach realizacji stwarza nauczycie-

lowi pole do twórczego działania w zakresie rozwoju sprawności izycznej dzieci.

Dodatkową wskazówką, co powinni umieć absolwenci przedszkola są przewidywane

osiągnięcia ucznia po klasie pierwszej szkoły podstawowej, niemożliwe do uzyskania

bez wcześniejszego opanowania niezbędnych sprawności i umiejętności

Wymagania szczegółowe w zakresie wychowania izycznego, bezpieczeństwa i edu-

kacji zdrowotnej na koniec klasy III szkoły podstawowej oraz treści nauczania dla

ucznia kończącego klasę I określono konkretnie w blokach tematycznych. Są to

pierwsze cztery bloki oraz edukacja zdrowotna, występująca także w innych obsza-

rach edukacyjnych a także taniec, zapisany w wymaganiach z zakresu edukacji

muzycznej.

Aby nauczyciel mógł dobrze i twórczo pracować, powinien znać podstawy

programowe niższego i wyższego etapu by wiedzieć, z jakimi wiadomościa-

mi i umiejętnościami uczeń podejmie naukę w jego klasie oraz pamiętać, ja-

kich efektów jego pracy oczekuje się na wyższym etapie kształcenia.

1. Prawidłowości rozwoju izycznego dzieci

Duże znaczenie dla racjonalnego kierowania procesem wychowania izycznego ma

właściwa diagnoza rozwoju izycznego i motorycznego. Na tej podstawie można pro-

gnozować możliwości rozwojowe dziecka. Im wcześniej zostanie dokonana, tym ła-

twiej i celniej można sterować procesem rozwoju. 2

Jedną z cech charakterystycznych rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym i począt-

kowym szkolnym jest szybkie wzrastanie i stałe zwiększanie ciężaru ciała. Napoleon

Wolański opracował dokładne normy dotyczące wzrostu i wagi, oddzielnie dla dziew-

2 J. Bielski, Wychowanie izyczne w kl. I-III , Wydawnictwo ZG SZS, Warszawa 1998.

1. Prawidłowości rozwoju izycznego dzieci

czynek, oddzielnie dla chłopców. 3 Kontrolując wzrost i wagę dzieci można się orien-

tować, czy nie ma poważniejszych zakłóceń w tym zakresie rozwoju. Normy sporzą-

dzone przez Wolańskiego dotyczą połowy lat sześćdziesiątych. Obecnie dzieci są nie-

co wyższe, można jednak korzystać z tych norm, jeśli przyjmie się, że waga i wzrost

dziecka są w normie także wówczas, gdy liczby są wyższe lub niższe w zakresie wzro-

stu o 5 cm a w zakresie wagi o 2 kg. 4

Drugą, bardzo ważną cechą rozwoju jest motoryczność. Pod pojęciem motoryczności

rozumie się całokształt ruchowych możliwości człowieka, zarówno w znaczeniu ilo-

ściowym jak i jakościowym. Motorycznością jest więc wszystko, co dotyczy porusza-

nia się człowieka w przestrzeni na skutek zmian położenia ciała lub poszczególnych

jego części. Niezliczone kombinacje ruchowe służą pracy, sportowi, lokomocji, twór-

czości artystycznej itp. Skuteczność każdego działania ruchowego zależy w dużej

mierze od poziomu rozwoju cech motorycznych, do których zalicza się: szybkość, si-

łę, moc (skoczność), zwinność, zręczność, wytrzymałość oraz gibkość. Rozwój cech

motorycznych i ich doskonalenie uzyskujemy przez działanie. Każdy okres rozwoju

w ontogenezie, od niemowlęcia do późnej starości, charakteryzuje się określonymi

właściwościami w zakresie motoryki. Rozwój cech motorycznych stymulujemy przez

odpowiedni dobór ćwiczeń izycznych.

Rozwój izyczny i motoryczny dzieci przebiega nierównomiernie, skokowo, w cy-

klach dwuletnich. W okresie przedszkolnym można wyodrębnić dwie grupy wieko-

we, między którymi następuje owo przyspieszenie. Są to trzy- i czterolatki oraz pię-

cio- i sześciolatki.

Dzieci trzyletnie potraią chodzić, biegać, wspinać się i pełzać. Obserwujemy u nich

jednak brak koordynacji, krótkotrwałą koncentrację uwagi, powolne i niezręczne dzia-

łania, wykonywanie niepotrzebnych ruchów dodatkowych oraz niemożność połącze-

nia w całość dwóch różnych form ruchu, na przykład biegu i skoku, rzutu i chwytu.

U dzieci czteroletnich obserwujemy postęp w rozwoju cech motorycznych i spraw-

ności izycznej. Wydłuża się możliwość skupienia uwagi, zwiększa potrzeba ruchu,

i chęć wspólnej zabawy. Poprawia się zdolność wykonywania chwytów, rzutów, pod-

skoków, łatwych ćwiczeń równoważnych. W tej grupie wiekowej występuje między

dziećmi duże zróżnicowanie w poziomie rozwoju cech motorycznych.

U dzieci pięcioletnich obserwujemy szybki rozwój cech motorycznych, takich jak

siła, szybkość, zwinność, zręczność i wytrzymałość. Równocześnie kształtują się ta-

kie cechy psychiczne jak pojętność, pamięć, odwaga, ambicja. Pojawiają się różnice

w rozwoju motorycznym ze względu na płeć.

3 N. Wolański , Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania , PWN, Warszawa 1983, s. 478.

Normy dla dzieci miejskich:

Trzylatki a) chłopcy – wzrost 97,7 cm, waga 15,7 kg b) dziewczynki – wzrost 95,2 cm, waga –14,7 kg

Czterolatki a) chłopcy – wzrost 103,8 cm, waga 17,8 kg b) dziewczynki – wzrost 102,1 cm, waga – 16,6 kg

Pięciolatki a) chłopcy – wzrost 110,6 cm, waga 20,2 kg b) dziewczynki – wzrost 108,6 cm, waga 18,5 kg

Sześciolatki a) chłopcy – wzrost 116,0 cm, waga 22,5 kg b) dziewczynki – wzrost 115,4 cm, waga 20,9 kg

Siedmiolatki a) chłopcy – wzrost 123,3 cm, waga 25,2 kg b) dziewczynki – wzrost121,6 cm, waga 23,8 kg

Ośmiolatki a) chłopcy – wzrost 129,O cm, waga 28,1 b) dziewczynki – wzrost 127,7 cm, waga 27,0 kg

Dziewięciolatki a) chłopcy – wzrost 134,0, waga 30,8 kg b) dziewczynki – wzrost133,3 cm, waga 33,0 kg

4 A. Kalinowski, Ćwiczę i bawię się z dzieckiem, Nasza Księgarnia, Warszawa 1989, s. 15.

WYCHOWANIE FIZYCZNE I KSZTAŁTOWANIE SPRAWNOŚCI RUCHOWEJ...

W wieku sześciu lat następuje dalszy postęp rozwoju motorycznego: dzieci stają się

silniejsze, zręczniejsze, zwinniejsze, wzrasta wytrzymałość. W ruchach obserwujemy

płynność, swobodę i dynamikę. Pojawia się zjawisko przewidywania ruchowego.

Dzieci siedmio- i ośmioletnie opanowały już podstawowe formy ruchu, jednakże

większość z nich nie jest należycie skoordynowana. W tym okresie dziecko doskona-

li je i uczy się tworzenia kombinacji: łączenia biegu ze skokiem, rzutem. Pojawia się

naturalna ruchliwość, głód ruchu.

Dziewięcioletnie dzieci w rozwoju motorycznym wchodzą w okres „dziecka dosko-

nałego”. W tym okresie obserwujemy największą łatwość w opanowaniu nowych,

skomplikowanych ćwiczeń, zdolność do przyswajania całych przebiegów ruchowych.

Ocenę poszczególnych cech motorycznych przeprowadza się na podstawie naukowo

opracowanych testów. Najczęściej wykorzystywane w praktyce szkolnej są: test

sprawności motorycznej L. Denisiuka, test sprawności izycznej Z. Chromińskiego,

indeks sprawności izycznej K. Zuchory. Dla przedszkola są to: Wrocławski test

sprawności izycznej, sprawdziany rozwoju dziecka od urodzenia do szóstego roku

życia E. Franusa i inne.

Wskazane jest dokonanie na początku roku szkolnego oceny rozwoju izycznego

i motorycznego dzieci. Jest to potrzebne do właściwego planowania zajęć, trafnego

doboru ćwiczeń, dostrzeżenia dzieci z deicytami i udzielenie im pomocy przez indy-

widualizację zadań, a także do poinformowania rodziców o sytuacji dziecka wzglę-

dem grupy rówieśniczej.

Dla pięciolatków ocena ta będzie potrzebna także jako jeden z elementów oceny go-

towości dziecka do podjęcia nauki szkolnej.

Test sprawności motorycznej należy powtórzyć pod koniec roku szkolnego aby oce-

nić własną pracę oraz postępy i osiągnięcia uczniów.

2. Rozwój izyczny i umysłowy – współzależność

Edukacja zdrowotno-ruchowa dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym ma

na celu zapewnienie im harmonijnego rozwoju psychoizycznego, dostarczenie nie-

zbędnych wiadomości i umiejętności służących zdrowiu i sprawności izycznej, na-

ukę współdziałania w zespole oraz przygotowanie do samodzielnego planowania wła-

snej aktywności izycznej.

Ale nie tylko. Już Seneka Młodszy doradzał ćwiczenia izyczne dla zapewnienia do-

brej kondycji ciała i umysłu. Obecnie ukazuje się wiele doniesień naukowych, wyka-

zujących wpływ ćwiczeń izycznych na rozwój i sprawność umysłu. Prof. John Ratey

z Harvard Medical School twierdzi, że ćwiczenia izyczne bardziej wpływają na mózg,

niż na ciało. Kiedy ćwiczymy, szczególnie jeśli ćwiczenia są skomplikowane i wyma-

gające precyzji jak tenis, angażujemy też rejony mózgu związane z funkcjami po-

znawczymi. 5

5 J. Ratey , Kulturystyka umysłowa , „WPROST”, 28.09.2008.

3. Warunki organizacji zajęć wychowania izycznego

Zgodnie z tą zasadą odpowiednio dobrane ćwiczenia izyczne, które możemy stoso-

wać w przedszkolu i nauczaniu początkowym mogą mieć duży wpływ m.in. na ciele-

sny mechanizm pisania, obejmujący utrzymanie równowagi i dobrej postawy w sie-

dzeniu, chwyt pisarski, obustronną integrację (jedna ręka pisze, druga trzyma pa-

pier), planowanie ruchu, przekraczanie linii środkowej ciała oraz sprawność rąk

i koordynację wzrokowo-ruchową, niezbędne do powodzenia w nauce pisania. 6 Aby

ten cel osiągnąć, w młodszych grupach wiele uwagi należy poświęcić ćwiczeniom

z woreczkami z grochem (chwyty, rzuty, przekładanie, celowanie), nauce prawidło-

wego chwytu (kciuk przeciwstawnie do pozostałych palców) i podporu (cała dłoń

oparta, palce skierowane do przodu), kształtowaniu zmysłu równowagi, chodzeniu

po narysowanej linii, skakance, oraz swobodnym zabawom piłką (każde dziecko ma

piłkę, toczy ją, popycha, przekłada, kopie, biega za nią). Ważne są też czworakowa-

nie oraz zabawy z mocowaniem, wzmacniające ręce.

3. Warunki organizacji zajęć wychowania izycznego

Każde przedszkole i szkoła maja obowiązek stworzenia warunków do prawidłowej re-

alizacji zadań programowych, w tym wychowania izycznego. Zgodnie z tą zasadą:

Przedszkole powinno posiadać:

1. Ogród i plac zabaw, ogrodzony i zamknięty. Dobrze, jeśli wokół ogrodzenia posa-

dzony jest pas zieleni, izolujący ogród od ulicy. W ogrodzie powinien znajdować

się duży trawnik, bez urządzeń, przeznaczony do bezpiecznego prowadzenia za-

jęć ruchowych, swobodnego biegania, zabaw z piłkami. Ponadto w wyposażeniu

ogrodu przewidzieć należy przyrządy, sprzęt i urządzenia takie jaki: przeplotnie,

wspinalnie, zjeżdżalnie, drabinki, chybotki, tunele (z opon lub rur), małe równo-

ważnie, kosze do rzutów itp.

2. Salę do zajęć ruchowych – gimnastyczną lub dostosowaną zastępczą. W niezbęd-

nym wyposażeniu sali powinny znaleźć się 2 ławeczki gimnastyczne, materace

i drabinki przyścienne.

Szkoła powinna posiadać :

1. Boisko przyszkolne z urządzeniami sportowymi. Pożądane jest również boisko

trawiaste dla klas młodszych.

2. Salę gimnastyczną wyposażoną w urządzenia i sprzęt sportowy.

Ponadto w przedszkolu i szkole niezbędne są przybory i pomoce a m.in: szarfy w czte-

rech kolorach, woreczki z materiału (10 x 10 cm) z grochem, obręcze kolorowe róż-

nych rozmiarów, skakanki, kółka ringo, piłki gumowe różnych rozmiarów (w szkole

także piłki do mini gier), piłki lekarskie o masie 1 kg do ćwiczeń siłowych, chorągiew-

ki w kilku kolorach na stojakach, długa linka (szczur), wrotki, deskorolki, małe

bramki, instrumenty perkusyjne, komplet znaków drogowych i inne.

Wiek przedszkolny to okres intensywnego rozwoju organizmu dziecka a od rozwija-

nia sprawności ruchowej zależy dalszy przebieg jego rozwoju izycznego. Dlatego

u dzieci w tym okresie oraz w pierwszych latach szkolnych obserwuje się:

6 V. F. Maass, Uczenie się przez zmysły , WSIP, Warszawa 2005.

Wychowanie fizyczne i kształcenie - Anna Jaworska.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: