Klasyfikacja.doc

Klasyfikacja
nauk

Prof. UW, dr hab. Dariusz Kuźmina

Istota klasyfikacji nauk polega na wyodrębnieniu – na podstawie określonych kryteriów, głównych działów nauki, a następnie ich podziale na dyscypliny szczegółowe. Kryteria służące do podziału mogą być przedmiotowe czyli różniące się w przedmiocie badania oraz metodologiczne, czyli różniące się w metodach badawczych.

Porządkowanie nauk było dla wielu filozofów formą podsumowania własnego dorobku naukowego, dlatego można dostrzec w poszczególnych podziałach próbę syntezy całej filozofii danego twórcy – klasyfikację mogą służyć jako jedna z form uczenia się historii filozofii.

Klasyfikacje nauk
w czasach starożytności

Sokrates – (ok. 469-399 p.n.e.)

Nie dokonał klasyfikacji nauk, ale jako jeden z pierwszych wskazał główne zadania stojące przed każdym filozofem, które możemy traktować jako podstawy do późniejszych podziałów nauki.

·     METODA FILOZOFII

·     CEL FILOZOFII

·     PRZEDMIOT FILOZOFII

Demokryt z Abdery (Tracja) – (ok. 460-370 p.n.e.)

Twórca filozoficznej teorii materializmu atomistycznego.

Całą wiedzę ludzką uporządkował według kryterium przedmiotu poznania i działania.

Dokonał podziału na:

·     Kosmos - przez który rozumiał całość otaczającej człowieka przyrody.

·     Człowieka - czyli opis jego doświadczeń z odrzuceniem zmysłów, tylko akcentował doświadczenia o charakterze materialnym.

·     Myślenie - ale w odniesieniu tylko do rozumu.

Nic nie dzieje się bez przyczyn, lecz wszystko z jakiejś racji i konieczności.  

Platon – (ok. 429-347 p.n.e.)

·     Twórca filozofii idealistycznej, całą wiedzę dzielił według właściwości i możliwości ducha, jest twórcą wiecznych idei. Podział Platoński jest nazywany triadą.

Dokonał podziału na:

·     Dialektykę, czyli wiedzę o pojęciach, poznawaniu świata idei za pomocą myślenia rozumnego. Dla Platona tylko byt idealny jest bytem realnym.

·     Fizykę (naukę o przyrodzie), badającą zmysłowe poznanie otaczającej człowieka przyrody.

·     Etykę, wyjaśniającą działanie woli i potrzeby człowieka, czyli wiedzę o działalności człowieka.

Arystoteles - (384-322 p.n.e.)

pierwszy wprowadził jako kryterium podziału nauk dwa czynniki:: cel poznania i przedmiot badań, który stał się podstawą do opisu ówczesnej filozofii przez którą rozumiano wszystkie współczesne nauki.

Dokonał podziału nauk na:

Teoretyczne; w których poznanie jest celem samym w sobie i do których zaliczył:

·     matematykę,

·     fizykę,

·     „filozofię pierwszą”, zwaną po śmierci Arystotelesa metafizyką.

Praktyczne; dotyczące postępowania człowieka, do których zaliczył:

·     etykę,

·     politykę,

·     ekonomię,

·     medycynę.

Wytwórcze; których celem jest osiągnięcie pewnego pożytku:

·     poetykę,

·     retorykę,

·     sztuki piękne w ogólnym ujęciu, które podzielił na gatunki.

Epikur - (341-270 p.n.e.)

Wprowadził oraz rozpowszechnił najbardziej znaną w starożytności i średniowieczu klasyfikację nauk według przedmiotu badań, która wzorowana była na szkole Stoików.

Dokonał  podziału na:

·     Etykę, przez którą rozumiał wiedzę o dążeniu do szczęścia.

·     Logikę, jako teorię poznania opartą na zmysłach, które dają wyobrażenie o prawdzie.

·     Fizykę, czyli nauki o przyrodzie.

Klasyfikacje nauk w czasach średniowiecza

Awicenna -  Abu Ali Ibn Sina (980-1037) Naukę porządkował ze względu na cel poznania

Dokonał podziału na nauki:

Teoretyczne, które badają rzeczy i zjawiska niezależne od działalności ludzkiej. Celem tych badań jest zgłębienie istoty rzeczy i zjawisk:

·     FIZYKA

·     MATEMATYKA

·     METAFIZYKA

Praktyczne, które skupiają się na właściwej działalności pojedynczego człowieka bądź grupy. Celem badań jest dobro i pomyślność ludzi, jakie z tej działalności wynikają:

·     EKONOMIA

·     ETYKA

·     POLITYKA

Roger Bacon (1214-1292)

Uznawany za twórcę średniowiecznego empiryzmu.

Dokonał podziału na:

Logikę - jako naukę o myśleniu i racjonalnym rozumowaniu.

Fizykę – jako naukę o przyrodzie

·     matematyka,

·     optyka,

·     alchemia,

·     medycyna,

·     technika,

·     rolnictwo

Etykę – jako naukę o postępowaniu człowieka

Akademicki podział nauk

·     Nauki teologiczne

·     Nauki prawne

·     Nauki medyczne

Sztuki wyzwolone – septem artes liberales

trivium:

·     gramatyka,

·     dialektyka,

·     retoryka.

quadrivium:

·     muzyka,

·     astronomia,

·     geometria,

·     arytmetyka.

św. Tomasz z Akwinu (1225-1274)

Piramida nauk:

·     TEOLOGIA

·     METAFIZYKA

·     FIZYKA

·     Quadrivium – czyli tzw. kultura matematyczno-przyrodnicza

·     Trivium – czyli tzw. kultura językowo-humanistyczna

Klasyfikacje nauk w czasach nowożytnych

Franciszek Bacon (1561-1626)

Celem nauki, według Bacona, jest opanowanie przyrody dla pożytku społeczeństwa. Wiedza oznacza władzę, dlatego za swoje główne zadanie uznał systematyczne uzasadnianie i przedstawienie całej nauki.

Dokonał  podziału na:

Historię (pamięć):

·     historia naturalna

·     historia polityczna

Poezję (wyobraźnia):

·     epicka

·     dramatyczna

·     dydaktyczna

Filozofię (rozum):

·     filozofię pierwszą

·     teologię objawienia

·     Proces badawczy

Złudzenie plemienne; wynika ono z natury ludzkiego gatunku, ponieważ rozum i nasze zmysły ujmują rzeczywistość stosownie do naszej miary. Dlatego  aby  badać obiektywnie tego należy zmienić otoczenie. Podróże naukowe czy kwerendy w innych ośrodkach służą takiemu oczyszczeniu.

Złudzenie idola; wynika ono z samej jednostki. Powstaje w wyniku osobowych predyspozycji, wychowania, zwyczajów i upodobań oraz zależności pomiędzy mistrzem a uczniem. Aby prawidłowo prowadzić proces naukowy należy odejść od zależności personalnych.

Złudzenie rynku; sam język prowadzi nas do błędu przez fałszywe znaczenie przypisywanym słowom. Słowa wysuwają się przed rzeczy i na tym tle rodzą się spory o same nazwy i słowa. Precyzyjny język nauki może uwolnić od nieporozumień wynikających ze znaczeń poszczególnych określeń.

Złudzenie teatru; pojawia się przez uznawanie za prawdziwe koncepcji różnych szkół filozoficznych. Nauka wymaga pewnej samodzielności a nie tylko powielania i przypodobywania się istniejącym i uznanym teoriom.

Pozytywny proces badawczy

Pozytywnym krokiem w dalszym procesie według Bacona to posługiwanie się we wnioskowaniu doświadczeniem i indukcją.

Rene Descartes (Kartezjusz) (1596-1650)

Dokonał  podziału na:

Metafizykę, zajmującą się tym, co duchowe, ze swoją podstawową zasadą cogito, ergo sum.

Fizykę, czyli naukę o ciałach stałych

Nauki praktyczne, czyli wiedzę powstałą w procesie racjonalnych działań człowieka i użyteczną dla człowieka:

MEDYCYNĘ

TECHNIKĘ

ETYKĘ

Tomasz Hobbes  (1588-1679)

Odwołuje się w swoim porządkowaniu nauki do podziału F. Bacona, uznając, że zmysły są podstawą poznania naukowego. Oparł swój klasyfikację na przedmiocie badań.

Dokonał  podziału na:

Nauki o ciałach - czyli filozofię przyrody

Nauki o człowieku - czyli filozofię moralną

Nauki o obywatelu - czyli filozofię społeczną

Warto zaznaczyć, iż taki podział podkreśla rolę człowieka w społeczeństwie jako jednostki. Hobbes, mimo iż opowiadał się za silną władzą o charakterze absolutystycznym, dopuszczał także rządy demokratyczne. Dostrzegł, jako pierwszy, znaczenie relacji ludzkich w każdym systemie władzy.

Jean le Rond d`Alembert (1717-1783)

Historia

·     nauka oparta na pamięci

·     historia święta

·     historia kościelna

·     historia społeczna

·     historia naturalna

Filozofia

·     nauki właściwe oparte na rozumie

·     ontologia

·     nauka o Bogu

·     nauka o człowieku

·     nauka o przyrodzie

Poezja

·     której podstawą jest wyobraźnia

·     Poezja opisowa

·     poezja dramatyczna

·     poezja paraboliczna

·     muzyka

·     malarstwo

·     rzeźba

·     architektura cywilna

...