7-24
POJĘCIE NAUKI:
Wielka encyklopedia powszechna PWN:
1. społeczna działalność, której celem jest poznanie rzeczywistości
2. czynność uczenia kogoś lub uczenia się, a także nauczania
3. przedmiot nauczania w szkołach różnych typów
4. każda dyscyplina naukowa uprawiana w zespołach badawczych, organizacjach i instytucjach naukowych
5. całokształt czynności podejmowanych w sposób naukowy do zbadania rzeczywistości lub jej części
6. dziedzina szeroko pojętej kultury, obejmującej całokształt działalności poznawczej uczonych i instytucji naukowych
Stanisław i Maria Ossowscy: sposób poznania rzeczywistości oraz sfera ludzkiej działalności
Kazimierz Ajdukiewicz: 1. rzemiosło uczonych, czyli ogół czynności wykonywanych przez uczonych w celu poznania rzeczywistości; 2. rezultat działalności uczonych, czyli całość twierdzeń uczonych, które powstały w wyniku ich dążenia do poznania rzeczywistości
Tadeusz Kotarbiński: każda dyscyplina badawcza dość wyrobiona, by godna była uprawiania w szkolnictwie wyższym w charakterze przedmiotu nauczania
Stanisław Kamiński: 1. czynność społeczna i systematycznie nakierowana na zdobywanie nowej wiedzy specjalistycznej, odpowiednio i konsekwentnie realizowana; 2. wytwór, inaczej wiedza naukowa, zaspokajająca społeczne zainteresowania intelektualne oraz potrzeby życiowe ludzi wyrażone w określonym języku, zawierającym układ tez i wyjaśnień badanych faktów z rzeczywistości
Jan Such: proces zdobywania wiedzy i rezultat tego procesu, czyli wiedza naukowa
Stefan Nowak: 1. systemy ludzkiej działalności zmierzającej do zrealizowania pewnych celów; 2. wytwory tej działalności
Stanisław Pabis: celowy system dynamiczny rozwijający się jako system posiadający sprzężenia zwrotne, zapewniające zarówno odpowiednią kontrolę prawidłowego jej rozwoju, jak i stabilność wobec różnych losowych oddziaływań otoczenia; system społeczny, na jej rozwój ma istotny wpływ przeszły i obecny stopień świadomości społecznej oraz stan aktualnego rozwoju kulturalnego i stan bazy technicznej danego społeczeństwa
III Kongres Nauki Polskiej (1986): działalność służąca poznaniu obiektywnej prawdy o rzeczywistości i zaspokojeniu potrzeb ludzkich oraz optymalizacja działań zmierzających do zaspokojenia potrzeb praktyki
John Desmond Bernal:
1. instytucja – zorganizowany zespół uczonych;
2. metoda postępowania;
3. narastająca tradycja wiedzy;
4. czynnik utrzymania i rozwoju produkcji;
5. czynnik kształtujący poglądy i postawy społeczeństw wobec wszechświata i człowieka, przede wszystkim za pośrednictwem nowych praw i twierdzeń naukowych
Anatolij Rakitow: system wiedzy o prawach funkcjonowania i rozwoju obiektów
Russel L. Ackoff: działalność badawcza mająca na celu znajdowanie odpowiedzi na pytania, rozwiązywanie problemów oraz opracowywanie bardziej skutecznych sposobów w poszukiwaniach i dociekaniach
Izaak Levi: zbiór ustalonych w określonym czasie i miejscu twierdzeń o otaczającym nas świecie
John Hicks: system twierdzeń o następujących cechach:
odnoszenie się do realnych obiektów poznawanych doświadczalnie
ogólność, wyrażanie klas obiektów i fenomenów oraz ich wzajemnych stosunków
formułowanie wiarygodnych wniosków i przewidywań
Fritjof Capra: wiedza, która opiera się na obserwacjach zorganizowanych wokół spójnego wewnętrznie modelu
René Thom: tworzenie zdań prawdziwych, dowodem ich prawdziwości powinno być powszechne ich zrozumienie
CECHY NAUKI:
1. umiejętność uogólniania wyników działalności naukowej, czyli umiejętność widzenia problemów, stawiania pytań i budowania teorii naukowych
2. obiektywność wypowiadanych sądów i twierdzeń
3. ścisłość i jednoznaczność w formułowaniu przedstawianych sądów i twierdzeń
4. zgodność wszelkich działań w nauce z uznanymi przez społeczność uczonych metodami naukowymi
5. wysoka informacyjność języka używanego w nauce, umożliwiająca porozumiewanie się uczonych i sprawdzanie przekazywanych sądów i twierdzeń
6. zasadność, logiczne powiązanie oraz pewność sądów i twierdzeń przekazywanych w komunikacji naukowej
7. stały krytycyzm wobec wszelkich wypowiadanych sądów / twierdzeń oraz postawa ciągłego sprawdzania istniejących już i przekazywanych z sądów / twierdzeń
8. twórczy charakter wyników działalności umożliwiający wzbogacenie dotychczasowego dorobku nauki
FUNKCJE NAUKI:
- deskryptywna – opisywanie badanego fragmentu rzeczywistości, przedstawianie cech i właściwości obiektu badanego
- eksplanacyjna – wyjaśnianie dlaczego ten czy inny obiekt rzeczywistości jest taki a nie inny
- deskryptywna + eksplanacyjna = diagnostyczna
- instrumentalno-techniczna – ustalanie i realizowanie badanych obiektów rzeczywistości za pomocą odpowiednich metod i technik oraz środków i narzędzi
- prognostyczna – umożliwienie trafnego określenia przewidywanych konsekwencji odkrytych przez naukę prawidłowości rozwoju badanej rzeczywistości
- humanistyczna – umożliwianie zaspokojenia podstawowych, a więc poznawczych, intelektualnych i twórczych potrzeb człowieka
- metodologiczna – ukazywanie jak badać rzeczywistość
- systematyzująca wiedzę o rzeczywistości
Rozwój naukoznawstwa
Nauka – ma coraz większą rolę w świecie porównuje się ja do kapitału i pracy aż z biegiem czasu stała się przedmiotem badań.
Rozwój naukoznawstwa ma dwa źródła:
1) Wewnętrzny rozwój nauk, które zajmowały się niektórymi problemami zw. Z nauką np.: filozofia interesowała się istotą i teorią nauki od starożytności
2) Narastanie nowych potrzeb w obrębie różnych dyscyplin w zakresie planowania, analizy problemowej
W badaniach nad nauka możemy wyróżnić podstawowe pytania o naukę i w nauce.
Niektórzy uczeni wyróżniają pytanie zasadnicze min:
- co znaczy badać coś w sposób naukowy?
- jakie SA elementy podstawy naukowej?
- czy nauka ma charakter racjonalny?
- jakie inne formy wiedzy ludzkiej wywierają wpływ na naukę?
Przejście od niewiedzy do wiedzy dokonuje się w toku rozwiązywania wielu zadań przez uczonego, który posługuje się odpowiednimi środkami badawczymi.
Zadania badawcze to:
1) Logiczne porządkowanie zjawisk i problemów
2) Stawianie problemów i ich rozwiązywania
3) Udostępnianie tych rozwiązań
4) Stwarzanie zaistniałych innowacji
5) Zastosowanie innowacji
Środki badawcze to:
1) Zdolności
2) Umiejętności
3) Kondycja
4) Informacja
5) Aparatura
6) Pomocnicy
7) Instytucje
8) Współpraca
9) Cale społeczeństwo
Wszystkie elementy (tj. zadania i środki Bad.) są powiązane i tworzą naukę.
Nauka – to budowanie wiedzy
Uczeni – to specjaliści zajmujący się tworzeniem wiedzy
Tworzenie nauki (czyli działalność naukowa) rozkłada się na wiele bardziej szczegółowe zadań – wg. JANUSZA GOĆKOWSKIEGO zadania te polegają na:
1) Prowadzeniu poszukiwań i dociekań wiodących do uzyskania nowych i ważnych wartości poznawczych
2) Koncypowaniu i komponowaniu dzieł zaw. Takie wartości
3) Przekładanie tych dzieł kręgom ludzi zajmujących się analizą krytyczną wytworów czynności poznawczych, gwoli osądu ustalającego rangę zawartych tam wartości poznawczych
4) Uczestniczeniu w rozpatrywaniu i osądzaniu dzieł innych ludzi nauki, gwoli ustalenia rangi zaw. W nich wartości poznawczych
5) Rozważaniu wespół z innymi i wedle reguł dyskusji naukowej zagadnień poznawczych wyrosłych z sytuacji problemowej w nauce
6) Przyczynianiu się do kształcenia wychowania adeptów nauki
7) Przekazywanie środowisku naukowemu swych idei, refleksji, koncepcji, projektów dot. wiedzy poznania typu naukowego.
Najbardziej znane formy przekazywania wiedzy naukowej:
· Nauczania akademickie w uczelniach wyższych
· Publikacje naukowe w różnych formach
· Udział w dyskusjach naukowych w środowisku uczonym
· Upowszechnianie nauki jej osiągnięć przez środki komunikacji masowej
NAUKOZNAWSTWO – narodziło się ponieważ tworzenie nauki stało się współcześnie problemem i zadaniem badawczym
XIXw.
Naukę pojmowano jako zbiór, ewentualnie system wiedzy osiągniętej przez działalność naukową.
Uczonych interesowały poszczególne kwestie dot. Treści i istoty nauki, jej metodologii i sposobów jej funkcjonowania.
Interesowali się też: logiką, jej zw. Z filozofią, produkcją, warunkami społ., kulturą, sprawami organizacji nauki, typologii uczonych itd.
XXw.
Nauka zaczęła przekształcać się ze zbioru (systemu) wiedzy w bezpośrednią siłę wytwórczą społ., stała się zjawiskiem i procesem społ. O dużym znaczeniu.
Np.:
Rosjanie po Rew. Październikowej w warunkach nowego państwa zauważyli potrzebę kierowania rozwojem nauki i techniki. W kwietniu 1918r. Lenin w „szkicu planu prac naukowo – technicznych: oprócz zadań dla nauki, oprac. Duży program prac nauk. i tech.
Powstało dzięki temu zainteresowanie nauka, impuls do utworzenia naukoznawstwa.
I raz użyto w j. ros terminu „naukoznawstwo” (naukowiedienie) w 1924 r. – zrobił to JURIJ A. BORICZEWSKIJ (uczony z Ukrainy).
- naukę uważał jako określoną działalność i pewną całość, należy badać jej naturę, rolę społ., różnice między myśleniem naukowym i nienaukowym.
W 1926r. w 12 n czasopisma „Wiestnik Znanija” był artykuł „Naukoznawstwo jako nauka ścisła” (był ogólny przeszedł bez zauważenia).
PROBLEM ISTOTY NAUKI I JEJ ROLI W POLSCE
· 1 zjazd dot. Org. I rozwoju nauki polskiej, Warszawa 7-10 kw 1920r.
· 1-3 roczniki czasopisma „nauka Polska” z l.1919 – 1920 poświęcono ogólnym rozważaniom naukoznawczym:
Romulada Minkiewicza
Franciszka Bujaka
Stanisława Kutrzeby
Ignacego Mościckiego
Michała Siedleckiego
Jana Czekanowskiego
· W 1923r. w artykule 4 rocznika „Nauki Polskiej” stwierdzono powstawanie osobnej „wiedzy o nauce” ponieważ zaistniała potrzeba badania nauki.
· W 1925r. ukazał się tu tez artykuł Floriana Znanieckiego „Przedmiot i zadania nauki o wiedzy”
STANISŁAW MICHALSKI – z jego inicjatywy powstało przy Kasie im. Mianowskiego
KOŁO NAUKOZNAWCZE
· Inauguracyjny referat dot. Poglądów Maxa Schelera wygłosił Bogdan Suchodolski
· Regularne spotkania
· Wielu polskich uczonych z różnych dyscyplin naukowych
· Sprawozdania z działalności koła ogłaszano w „nauce Polskiej: do 1939r.
· Od 1928r. do wybuchu II Ś uczestniczyli tu:
Tadeusz Kotarbiński
Władysław Tatarkiewicz
Czesław Białobrzeski
Edmund Malinowski
Tadeusz Zieliński
Franciszek Bujak
Jan Łukasiewicz,…
T. KOTARBIŃSKI – prace jego o charakterze naukoznawczym od 1915r. potem 1929 – 1933
- najwięcej o naukoznawstwie zawarł w 1919 r. „Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauki”
MARIA I STANISŁAW OSSOWSCY – działalność w Kole Naukoznawczym, zainspirowała ich do ogłoszenia 1 1935r. 20t. „Nauki Polskiej” artykuł „Nauka o nauce”.
Po II WŚ w POLSCE
Ruch naukoznawczy odżył w PL bardzo szybko.
MIECZYSŁAW CHYNOWSKI – z jego inicjatywy 20 marca 1945r. założono przy Towarzystwie Asystentów UJ Konwersatorium naukoznawcze,
· którego celem było zbliżenia nauki do społ. I społ. do nauki
· regularne spotkania , co tydzień od 18 maja 1845r.
· odczyty, dyskusje na różne tematy
· większość odczytów później opublikowano w „Życiu nauki”
· Od stycznia 1946r. zorganizowano przy Konserwatorium kursy bibliotekarskie dl członków i prac. Uczelni
· W ramach wymiany zagranicznej za „Życie Nauki” otrzymano 30 tys. Zagranicznych
Przy Uniwersytecie Poznańskim Im. A. Mickiewicza powstało 23 lutego 1946r. Koło Naukowoznawcze (pod opieką Poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk)
- przewodniczący: Jan Rutkowski
- w marcu 1946r. Kazimierz Ajdukiewicz – ref. Pt. „Co t jest wolność nauki”
- po śmierci przewodniczącego w 1946r. koło „zamarło”
Związek Asystentów UW – utworzył w paź. 1946r. SEKCJE NAUKOZNAWCZĄ – przewodniczącym był Stefan Ziemski.
4 maja 1948r. powołano Komisję naukoznawczą przy Komitecie Kasy im. Mianowskiego
o Przygotowano 25t. „nauki Polskiej”, który został oceniony UJEMNIE przez czynniki polityczne
o Ocenę poprał Stefan Żółkiewski (w czasopiśmie „Kuźnica” z 1948r.) co przesądziło o losach naukoznawstwa Pol. Na wiele lat
o –w 1949r. zaprzestano działań naukoznawczych
Pomimo tego problemy naukoznawstwa pozostały, zajął się tym Kotarbiński.
T. KOTARBIŃSKI – wiele prac dot. problemów naukoznawstwa
· W 1950r. – publik. „Z dziejów klasyfikacji nauk”
· W 1958r. – „Myśli o nauce”
· W 1965r. – „Przegląd problemów o nauce”
· W 1969r. – „zagadnienia metodologii nauk praktycznych”
Kotarbiński do naukoznawstwa zaliczał:
Ø Filozofie nauki
Ø Logika i metodologię nauki
Ø Psychologię i socjologię
Ø Historię nauki
Ø Ekonomikę nauki
Ø Politykę nauki
Ø Prakseologia nauki
Ruch naukoznawczy w PL odrodził się po kilkunastu latach
Uchwalą z 16 lipca 1965r. sekretariat naukowy PAN powołał KOMISJE NAUKOZNAWSTWA (od 1967 to Komitet naukoznawstwa PAN)
o...
abi77