stara ortografia rosyjska.pdf

Stara ortografia rosyjska

Старая русская орѳографія

W 1917 roku przeprowadzono reformę ortografii rosyjskiej. Polegała

ona na usunięciu 4 liter i pewnych drobniejszych zmianach. Poniżej

podaję kilka zasad pomocnych przy przepisywaniu tekstów z

obecnej ortografii na starą.

1.Usunięto cztery litery:

dla oddania dźwięku i

І і ( и десятеpичное ),

Ѵ ѵ ( ижица ),

dla oddania dźwięku f

Ѳ ѳ ( ѳита ),

dla oddania dźwięku je

Ѣ ѣ ( ять ).

2. Usunięto znak twardy ъ występujący na końcu wyrazów. Słowa

nie mogły kończyć się na spółgłoskę (z wyjątkiem й ), kończyły się

samogłoską, literą й, ь lub ъ. Jeżeli więc wyraz kończy się na

spółgłoskę różną od й , należy dodać ъ,

np.: плащъ, годъ, банкъ

3. Jeżeli przymiotnik w mianowniku kończy się na -ый, -ій, w

dopełniaczu należy pisać odpowiednio: -аго, -яго. Gdy kończy się

na -ой, należy pisać w dopełniaczu: -ого, np.:

большой – большого

красный – краснаго

синій – синяго

4. W mianowniku liczby mnogiej przymiotniki kończą się: w rodzaju

męskim na -е ( новые столы, синіе цвѣты ), a w żeńskim i

nijakim na -я ( новыя книги, синія стекла ).

5. Pisownia słów самого i самаго. Słowo wywodzące się ze słowa

самъ pisze się самого, a wywodzące się ze słowa самый pisze

się самаго.

6.Zaimek она tworzy w dopełniaczu formę ея , którą należy

różnicować z formą biernika её .

7. Pisownia І і

Czyta się: i

Literę І і (w kursywie: І і ) pisze się tylko przed samogłoskami i

przed й , np.: Россія, пріѣздъ, мелкій. Reguła ta nie dotyczy słów

złożonych, gdzie litera и należy do jednego słowa, a samogłoska

do następnego, np.: семиэтажный.

Literę І і pisze się tylko przed spółgłoską jedynie w słowie міръ,

oznaczającym świat , dla odróżnienia od słowa миръ ,

oznaczającego pokój (dotyczy to także słów pochodnych).

8. Pisownia Ѵ ѵ

Czyta się: i

Literę Ѵ ѵ (w kursywie: Ѵ ѵ ) pisze się w słowach greckiego

pochodzenia w miejsce greckiej litery Υ υ , np.: сѵмболъ ( σύμβολον ),

сѵнодъ ( σύνοδος ), сѵнгклитъ , ѵпостась ( ὑπόστατον ), ѵподіаконъ

( ὑποδιάκονος ), ѵпархія ( ὕπαρχος ), мѵро ( μύρρα ).

Litera to była jednak coraz rzadziej używana, tak że praktycznie

pisano ją tylko w słowie мѵро (i to nie zawsze).

9. Pisownia Ѳ ѳ

czyta się: f

Litera Ѳ ѳ (w kursywie: Ѳ ѳ ) odpowiada greckiej literze Θ ϑ ,

nawet jej rosyjska nazwa ѳита odpowiada dokładnie greckiej

nazwie ϑῆτα 1 .

Występuje tam, gdzie po grecku występuje Θ ϑ , np.: Агаѳія

( ἀγαϑός ) , ариѳметика ( ἀριϑμός ) , Аѳанасій, Аѳанасія ( ἀϑάνατος ) ,

Аѳины ( Ἀϑῆναι ) , Варѳоломей ( Βαρϑολομαῖος ) , каѳедра ( καϑέδρα ),

Матѳей ( Мαϑϑαῖος ) , Марѳа ( Μάρϑα ) , Меѳодій ( μέϑοδος ) , миѳъ

( μῦϑος ) , орѳографія ( ὀρϑός ), риѳма ( ῥυϑμός ) , Ѳаддей ( Θαδδαῖος ) ,

Ѳеофанъ ( Θεός ) , Ѳёдоръ ( Θεός ) , Ѳёкла ( Θέκλα ) , Ѳома ( Θωμᾶς ) .

10. Pisownia Ѣ ѣ

czyta się: je

Literę Ѣ ѣ (w kursywie: Ѣ ѣ ) pisze się:

a) jeżeli w celowniku albo w miejscowniku na końcu słowa

słychać je , dźwięk ten zawsze oddaje się przez ѣ.

Сестрѣ подарили книгу. Я живу въ Москбѣ.

1 Grecki dźwięk oznaczany literą ϑ, tzn. th w języku rosyjskim przeszedł w

dźwięk f, z kolei długie e oznaczane przez η przeszło w języku nowogreckim i

dalej w rosyjskim w dźwięk i, zapisywany znakiem и – и восьмеричное.

b) jeżeli w mianowniku albo bierniku na końcu słowa słychać je

zawsze zapisuje się je znakiem е.

Это поле. (mianownik)

Мы пошли въ поле. (biernik)

ale: Мы были въ полѣ. (miejscownik)

c) w stopniu wyższym i najwyższym przymiotników pisze się ѣ w

zakończeniach -ѣе, -ѣйшій:

np.: яснѣе, скорѣе, свѣтлѣйшій, добрѣйшій.

d) jeżeli w czasie przeszłym słychać jeł , zapisuje się je zawsze

przez ѣ :

np.: сидѣлъ, горѣлъ.

Wyjątki: шёлъ, плёлъ, вёлъ, брёлъ.

e) literę ѣ pisze się zawsze w zakończeniach bezokoliczników,

gdy tylko w tych zakończeniach występuje dźwięk je.

np.: смотрѣть, вертѣть, сидѣть.

Także w słowach pochodnych, np.: смотрѣвшій, повертѣвъ,

сидѣніе, сидѣлка.

Wyjątki: тереть, умереть, переть.

f) w czasownikach брить, мнить w odmianie pisze się ѣ, np.:

брить – брѣю.

g) litery ѣ nie pisze się, gdy wymienia się ona na ё .

Do wyjątków zaliczają się słowa: звѣзды, гнѣзда, сѣдла,

издѣвка, смѣтка, медвѣдка, вѣшка, вдѣжка, цвѣлъ,

обрѣлъ, зѣвывалъ, надѣвывалъ, надѣванъ, запечатлѣнъ,

подгнѣта.

h) w mianowniku l. mn. zaimka она: онѣ.

i) w narzędniku l. poj. zaimków: кто, что, весь, тотъ: чѣмъ

(narzędnik), о чемъ (miejscownik).

j) w wszystkich przypadkach l. mn. zaimków: весь и тотъ .

k) w zaimkach nieokreślonych tworzonych poprzez dodanie

akcentowanego przedrostka нѣ- : нѣкто, нѣчто, нѣкій,

нѣкоторый, нѣсколько.

l) w liczebnikach: однѣ, обѣ, двѣ, двѣсти, двѣнадцать.

m) w przysłówkach składających się z przyimka i celownika bądź

narzędnika rzeczownika lub przymiotnika: вдалекѣ, вдвойнѣ,

вмѣстѣ, вскорѣ, вновѣ, вкратцѣ, etc.

n) w rdzeniach słów (zamieszczono je w załączniku)

Załacznik 1

Alfabet – Азбука

А а А а

Б б Б б

В в В в

Г г Г г

Д д Д д

Е е Е е

Ё ё Ё ё

Ж ж Ж ж

З з З з

И и И и

І і І і

Й й Й й

К к К к

Л л Л л

М м М м

Н н Н н

О о О о

П п П п

Р р Р р

С с С с

Т т Т т

У у У у

Ф ф Ф ф

Х х Х х

Ц ц Ц ц

Ч ч Ч ч

Ш ш Ш ш

Щ щ Щ щ

Ъ ъ Ъ ъ

Ы ы Ы ы

Ь ь Ь ь

Ѣ ѣ Ѣ ѣ

Э э Э э

Ю ю Ю ю

Я я Я я

Ѳ ѳ Ѳ ѳ

Ѵ ѵ Ѵ ѵ

Załącznik 2

Rdzenie słów, w których pisze się ѣ

апрѣль

вѣнецъ, вѣнчать, вѣно, вѣнокъ...

вѣр- (вѣра, вѣрно, вѣроятно, ...)

ale: вертѣть, вернуть

вѣс- (навѣсъ, вѣшать, ...)

вѣт- (вѣтвь, вѣтка, ...) ale: ветхий,

ветошь.

вѣха

вѣять, овѣвать, вѣтеръ, ...

бдѣть

блѣдный

бѣг-, бѣж- (бѣгъ, бѣженецъ,

убѣжище, ...) ale: бежевый

( pożyczka )

бѣд- (бѣда, бѣдный, побѣда,

убѣдить, обѣдъ, ... ale: ябеда

бѣл- (бѣлый, бѣлка, бѣлена, ...)

ale: белладонна ( pożyczka )

бѣсъ, взбѣситься, ... ale: балбесъ

(не однокоренное)

бѣт- (обѣтъ, обѣщать)

бѣшеный

гдѣ,

гнѣв-,

гнѣдой,

гнѣздо,

голѣмый,

горѣ,

грѣх- (грѣшникъ, ...),

грѣчневый, грѣніе,

вездѣ,

внѣ,

возлѣ

встрѣтить, встрѣча,

всѣ

вѣд- ( вѣдать w znaczeniu

знать, a nie w znaczeniu

вести ) i pochodne: вѣж-,

вѣст- itd. (вѣдать, совѣсть,

вѣдьма, невѣста, вѣжливый,

невѣжда, свѣжій, вѣщій,

медвѣдь, ...), ale: веду (за руку),

весталка ( pożyczka z łaciny ),

праведникъ ( пра- tu nie

przyrostek )

вѣко

вѣкъ (вѣчный, человѣкъ, увѣчить,

...)

двѣ, двѣнадцать, двѣсти

доколѣ,

доселѣ,

дотолѣ,

дѣва

дѣвать, одѣвать ( ale: одежда),

дѣть, надѣвать, одѣть, одѣяло, ...

дѣдъ

дѣл- (дѣло, дѣлить, недѣля,

предѣлъ, выдѣлять, дѣйство,

содѣянный, свидѣтель, ...)

дѣль

дѣт- (дѣти, дѣтскій)

дѣть

дѣверь,

надѣяться ( ale: надежда)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: