Ćwiczenia laboratoryjne: Podstawy bibliotekarstwa publicznego i akademickiego
SUM I - studia stacjonarne - 14.03.2012 r.
Temat 3: Wybrane polskie i obce czasopisma, encyklopedie oraz bibliografie z nauki o książce.
I. Pierwsze bibliografie bibliografii i bibliografie z nauki o książce :
Ø bibliografie retrospektywne (drukowane):
1. Wisłocki Władysław (oprac.) (1919-1922) Bibliografia bibliofilstwa i
bibliografii polskiej (za lata 1914-1922);
2. Bibliografia bibliografii, bibliotekarstwa i bibliofilstwa (1928-1939)
2. Bibliografia bibliografii i nauki o książce (1947- )
3. Bibliografia bibliografii polskich (1981-)
4. Polska bibliografia bibliologiczna (1981-)
Ø Bibliografie drukowane i dostępne on-line (bazy bibliograficzne Biblioteki Narodowej http://www.bn.org.pl
1. Polska Bibliografia Bibliologiczna (1997- )
2. Bibliografia Bibliografii Polskich (1995- )
3. Bibliografia Bibliografii Polskich (1971-1985)
4. Bibliografia Analityczna Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej (1999- )
5. Wykaz polskich bibliografii nieopublikowanych
2. Początki bibliografii bibliografii i nauki o książce (bieżące)
a) BIBLIOGRAFIA BIBLIOGRAFII, BIBLIOTEKARSTWA i BIBLIOFILSTWA
początkowo jako dodatek do „Przeglądu Bibliotecznego”, opracowywana przez Władysława Tadeusza Wisłockiego. Od 1931 roku ukazywała się już nie kwartalnie, jak „Przegląd Biblioteczny”, ale jako rocznik. Ostatni tom, obejmujący piśmiennictwo za lata 1935-1936 ukazał się w roku 1938.
Bibliografia miała układ działowy według schematu:
I. Dzieła zbiorowe
II. Bibliografia
III. Bibliotekarstwo
IV. Księgarstwo
V. Bibliofilstwo
( podział uwzględnia brak dziedziny bibliotekoznawstwo w latach 30-tych XX wieku)
- Na końcu znajdował się indeks alfabetyczny krzyżowy, w którym znalazły się nazwiska i hasła rzeczowe, np. nazwy bibliotek, grafika książkowa, czytelnictwo, nazwy miast i państw.
b) BIBLIOGRAFIA BIBLIOGRAFII i NAUKI o KSIĄŻCE ( od 1947 roku).
Bieżąca bibliografia, ukazująca się jako rocznik rejestrująca piśmiennictwo dotyczące nauki o książce oraz spisy bibliograficzne związane z Polską poprzez tematykę lub nazwisko autora.
Początkowo opracowywana była w Państwowym Instytucie Książki w Łodzi, a po jego likwidacji w 1949 roku przejął ją Instytut Bibliograficzny Biblioteki Narodowej.
Ø Od rocznika ( piśmiennictwo za rok 1968) bibliografię podzielono na dwie części:
I. Bibliografia bibliografii i nauki o książce.
II. Polska bibliografia bibliologiczna.
Ø Od rocznika ( piśmiennictwo za rok 1980 (wyd. 1982) te dwie części bibliografii stanowią odrębne wydawnictwa, nie są powiązane tytułem „Bibliografia bibliografii i nauki o książce”.
Bibliografia bibliografii polskich
Obejmuje różnego rodzaju spisy bibliograficzne, przeglądy bibliograficzne oraz omówienia stanu badań, jeśli zawierają one omówienie piśmiennictwa.
Rejestruje zarówno bibliografie wydane w formie druków zwartych, jak i zamieszczane na łamach czasopism oraz załącznikowe. Rejestruje też katalogi bibliotek, wydawnicze, księgarskie Rejestruje bibliografie książek i czasopism oraz innych dokumentów, np. nut, map, patentów, mikrofilmów.
Układ:
1. Bibliografia bibliografii
2. Bibliografie ogólne
3. Bibliografie dziedzin i zagadnień
4. Bibliografie krajoznawcze, regionalne i lokalne oraz grup etnicznych
5. Bibliografie osobowe (podmiotowe i przedmiotowe)
6. Bibliografie zawartości poszczególnych czasopism
7. Katalogi księgarskie i wydawnicze
Na końcu znajdują się indeksy: alfabetyczny (nazwisk autorów, redaktorów, recenzentów oraz tytułów prac zbiorowych), przedmiotowy
Polska Bibliografia Bibliologiczna
Obejmuje piśmiennictwo z nauki o książce, dotyczące historii książki, jak i zagadnień współczesnych. Rejestruje prace naukowe i popularnonaukowe. Obejmuje wydawnictwa zwarte, artykuły z czasopism i prac zbiorowych, fragmenty publikacji. Nie uwzględnia artykułów z prasy codziennej i niektórych periodyków regionalnych.
1. Nauka o książce
2. Informacja naukowa. Dokumentacja
3. Bibliografia
4. Struktura i dzieje książki
5. Wytwarzanie książki
6. Bibliotekarstwo
7. Użytkowanie książki
Na końcu znajdują się indeksy: alfabetyczny, przedmiotowy
· Bibliografie retrospektywne z zakresu bibliologii, nauki o książce
1) Hahn Wiktor : Bibliografia bibliografii polskiej. Lwów 1921 .
2) Hahn Wiktor: Bibliografia bibliografii polskich do 1950 roku. Wrocław 1966.
3) Sawoniak Henryk : Bibliografia bibliografii polskich 1951-1960. Wrocław 1967.
II. Encyklopedie specjalne z zakresu nauki o książce, bibliotekarstwa, bibliotekoznawstwa, informacji naukowej:
a) ENCYKLOPEDIA WIEDZY O KSIĄŻCE (EWOK)
Wrocław 1971
1. Twórcy pierwszej encyklopedii z nauki o książce – prace rozpoczęły się w latach 50-tych XX wieku:
a) Jan Muszkowski (1882-1953), bibliotekarz i bibliograf, teoretyk nauki o książce, profesor Uniwersytetu Łódzkiego. Najbardziej znanym jego dziełem jest Życie książki, którego pierwsze wydanie ukazało się w 1936 roku Redakcję objął w 1955 roku wybitny bibliotekarz i historyk książki – Aleksander Birkenmajer (1890-1967). Związany był z Biblioteką Jagiellońską, której był również w pewnym okresie dyrektorem. Prace nad opracowaniem encyklopedii rozdzielono między trzech redaktorów głównych, którzy odpowiadali za hasła dotyczące pewnej grypy zagadnień. Były nimi:
1) historia książki
2) bibliotekarstwo wraz z bibliografią i informacją
3) drukarstwo, księgarstwo, edytorstwo.
b) redaktorami głównymi EWOK-u byli: Alodia Kawecka-Gryczowa, odpowiadająca za dział historii książki , Helena Więckowska –redaktor działu drugiego i Stanisław Pazyra – działu trzeciego.
c) zakres tematyczny: zagadnienia: bibliologia, bibliofilstwo, bibliotekarstwo,
bibliografia, czasopiśmiennictwo, dokumentacja, drukarstwo, iluminatorstwo, ilustratorstwo, introligatorstwo, kartografia, księgarstwo, papiernictwo, pismo, rękopisoznawstwo, zagadnienia wydawnicze;
d) rodzaje haseł: przeglądowe, definicyjne, geograficzne, osobowe (przyjęto zasadę, że uwzględnia się tylko życiorysy osób zmarłych). Pod większością haseł znajduje się bibliografia. Zastosowano tez odsyłacze.
e) aparat pomocniczy :
- Spis wydawnictw słownikowych i encyklopedycznych z zakresu wiedzy o książce (136 pozycji), zamieszczony na początku encyklopedii
- Indeks osobowy, zawierający nazwy osób nieposiadających odrębnych haseł w encyklopedii, występujących w treści innych haseł
- Indeks rzeczowy, ujmujący w podziale na 16 grup wszystkie hasła zamieszczone w encyklopedii.
b) Encyklopedia współczesnego bibliotekarstwa polskiego. Wrocław 1976
1. Redaktorami encyklopedii byli
- Karol Głombiowski – zagadnienia teoretyczne, struktura bibliotekarstwa, rodzaje bibliotek, grupy poszczególnych bibliotek, czytelnictwo,
- Helena Więckowska – budownictwo i pomieszczenia biblioteczne, rodzaje bibliotek, przechowywanie zbiorów, działalność naukowa , dydaktyczna i wystawiennicza bibliotek, zawód i kształcenie bibliotekarzy
- Bolesław Świderski – organizacja wewnętrzna bibliotek, zbiory biblioteczne, reprografia, informacja naukowa, gromadzenie, opracowanie i udostępnianie zbiorów
2. W encyklopedii występują różnego rodzaju hasła podpisane inicjałami autorów, rozwiązane w wykazie autorów na początku encyklopedii.
- ogólne – przeglądowe, często w ujęciu historycznym podające rozwój jakiegoś zjawiska
- szczegółowe – informacyjne,
- słownikowe – definicyjne,
- geograficzne, ograniczone jednak do wybranych miast polskich. Brak haseł biograficznych, ponieważ miał się ukazać „Słownik pracowników książki polskiej”. Zastosowano też odsyłacze. Pod większością haseł znajduje się bibliografia.
3. Aparat pomocniczy :
Ø indeks rzeczowy z podziałem na działy:
- Zagadnienia ogólne, teoria
- Ustrój i struktura bibliotekarstwa w Polsce. Polityka i prawo biblioteczne
- Organizacja wewnętrzna bibliotek
- Rodzaje bibliotek ( hasła dotyczące historii polskich bibliotek)
- Budownictwo i pomieszczenia biblioteczne
- Reprografia
- Gromadzenie zbiorów
- Opracowanie zbiorów. Języki informacyjne
- Przechowywanie zbiorów
- Udostępnianie zbiorów
- Informacja naukowa
- Czytelnictwo
- Poszczególne biblioteki
- Działalność naukowa i dydaktyczna bibliotek
- Działalność wydawnicza bibliotek
- Zawód bibliotekarza i pracownika informacji naukowej. Krajowe i międzynarodowe organizacje
- Kształcenie bibliotekarzy i dokumentalistów
Ø Wykaz norm z zakresu bibliografii, informacji i dokumentacji oraz reprografii według stanu na marzec 1976 roku.
c) SŁOWNIK PRACOWNIKÓW KSIĄŻKI POLSKIEJ
Warszawa-Łódź 1972, red. Irena Treichel
1. Geneza: Adam Łysakowski był inicjatorem słownika biograficznego. Od 1946 roku kierował Państwowym Instytutem Książki w Łodzi. Po likwidacji Instytutu w 1949 roku prace nad słownikiem przejęła Biblioteka Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Później do tych prac włączyły się inne biblioteki uniwersyteckie. Na przełomie lat 50-tych i 60-tych prace skupiły się w Bibliotece Uniwersyteckiej w Łodzi i tam też zostały ukończone. Tam znajduje się ponadto archiwum słownika i zbierane są materiały do kolejnych suplementów. Ukazanie się właściwego tomu słownika poprzedziły dwa wydawnictwa:
n Zeszyt próbny pod red. Ksawerego Świerkowskiego, wydany w 1958 roku.
2. Zakres tematyczny : biogramy osób zajmujących się produkcją i dystrybucją książki od początku dziejów polskiej książki do czasów współczesnych, z tym, że przyjęto zasadę zamieszczania tylko życiorysów osób zmarłych. Są to życiorysy Polaków działających w kraju i za granicą oraz cudzoziemców zasłużonych dla polskiej książki. Jeśli chodzi o Polskę są to osoby działające na terenie wszystkich ziem należących niegdyś do Polski. Zamieszczono zarówno życiorysy osób zawodowo związanych z książką (drukarze, księgarze, wydawcy), jak i takich, którzy zajmowali się sprawami książki epizodycznie, na marginesie swej podstawowej działalności (np. bibliofile, fundatorzy bibliotek).
3. Konstrukcja biogramów: każdy życiorys składa się z dwóch części: właściwego życiorysu i bibliografii.
Suplement
Warszawa 1986, red. Irena Treichel
Zamieszczono w nim ok. 550 nowych życiorysów Są to głównie życiorysy osób zmarłych w latach 70-tych.
Drugą część suplementu stanowi indeks. Jest to indeks krzyżowy, wspólny dla głównej części słownika i Suplementu. Uwzględniono tu bowiem w jednym alfabecie: nazwiska osób (pseudonimu, kryptonimy), nazwy instytucji związanych z książką, nazwiska autorów biogramów (wyróżnione kursywą), nazwy geograficzne. Instytucje związane z książką zgrupowane są pod kilkoma hasłami zbiorczymi: biblioteki, drukarnie, introligatornie, księgarnie, drzeworytnie, papiernie, skryptoria, i pracownie iluminatorskie. W obrębie tych haseł zastosowano układ według miejscowości, a następnie według nazw osób i instytucji. Inne hasła rzeczowe, takie jak: nazwy instytucji, związków, szkół bibliotekarskich i księgarskich, znajdują się w odpowiednim miejscu alfabetu. Przy nazwach instytucji podano w nawiasach inne używane ich nazwy. W zapisach firm przyjęto nazwisko właściciela.
Od nazwy firmy stosuje się odsyłacze.
Suplement II (Warszawa 2000) + Suplement III (Warszawa 2010)
Warszawa 2000, red. Hanna Tadeusiewicz
Został przygotowany przez powołaną w 1992 roku przy Katedrze Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Łódzkiego Pracownię Słownika Pracowników Książki Polskiej, zlokalizowaną w Bibliotece Uniwersyteckiej w Łodzi.
Zawiera 392 biogramy, głównie osób zmarłych po 1980 roku. Zasady doboru osób i sposób opracowania biogramów jest taki sam jak w głównej części słownika i Suplemencie I. Suplement II zawiera również indeks opracowany podobnie jak w Suplemencie I, z tym, że jest to indeks tylko dla tego tomu.
Prace nad słownikiem nie zostały jeszcze zakończone. W dalszym ciągu zbiera się materiały do kolejnych suplementów, które obejmą w głównej mierze życiorysy osób zmarłych po ukazaniu się Suplementu II.
d) SŁOWNIK TERMINOLOGICZNY INFORMACJI NAUKOWEJ, Warszawa 1979, red. Maria Dembowska
1. Zakres tematyczny :
- terminy z informacji naukowej i dziedzin pokrewnych (bibliografia, bibliotekoznawstwo, archiwistyka)
- terminy powiązane z informacją naukową (cybernetyka, logika, językoznawstwo, teoria systemów, statystyka, informatyka)
Pod każdym hasłem znajdują się odpowiedniki w językach: angielskim, francuskim, niemieckim i rosyjskim...
realmat5