Zestaw pytań na egzamin magisterski –
seminarium Administracja samorządu terytorialnego
1. Pojęcie i istota samorządu terytorialnego.
2. Formy demokracji bezpośredniej w samorządzie terytorialnym.
3. Referendum lokalne.
4. Referendum w sprawie odwołania organu gminy.
5. Status prawny gminy samorządowej.
6. Status prawny powiatu samorządowego.
7. Status prawny samorządu województwa.
8. Status prawny radnego.
9. Rada gminy jako organ stanowiący.
10. Rada powiatu jako organ stanowiący.
11. Sejmik województwa jako organ stanowiący.
12. Zadania własne jednostek samorządu terytorialnego.
13. Zadania zlecone jednostek samorządu terytorialnego.
14. Organizacja wewnętrzna i formy działania organu stanowiącego.
15. Status prawny organu wykonawczego jednostek samorządu terytorialnego.
16. Jednoosobowe i kolegialne organy wykonawcze w jednostkach samorządu terytorialnego.
17. Status prawny wójta (burmistrz, prezydent miasta).
18. Status prawny starosty powiatu.
19. Status prawny marszałka województwa.
20. Pojęcie prawa miejscowego.
21. Miejsce aktów prawa miejscowego w hierarchii źródła prawa.22. Mienie komunalne – pojęcie, sposoby nabycia.
23. Działalność gospodarcza jednostek samorządu terytorialnego.
24. Związki gmin oraz związki powiatów.
25. Skarga obywatela na uchwałę organów jednostek samorządu terytorialnego.
26. Organy nadzoru i kryteria nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego.
27. Środki nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego.
28. Rozstrzygnięcie nadzorcze oraz zarządzenie zastępcze jako środki nadzoru.
29. Sądowa kontrola rozstrzygnięć nadzorczych.
30. Sądowa ochrona samodzielności gminy (powiatu, samorządu wojewódzkiego).
Pojęcie i istota samorządu terytorialnego.
Samorząd terytorialny stanowi wyodrębniony w strukturze państwa. powstały z mocy prawa związek lokalnego społeczeństwa (korporacja,), powołany do samodzielnego wykonywania administracji publicznej, wyposażony w materialne środki umożliwiające realizację nałożonych na nie zadań. Jest to forma zdecentralizowanej władzy publicznej. Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządowa. Istota samorządu jest to. że zarządza sprawami publicznymi przez samych zainteresowanych.
Osobowość publiczne - prawna samorządu to wykonywanie zadań we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Jednostki samorządu terytorialnego posiadają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe. Samodzielność JST podlega ochronie sadowej. Wyróżnia się 3 szczeble samorządu terytorialnego : gmina, powiat, województwo.
Konstytucyjne zasady funkcjonowania samorządu terytorialnego.
Zasada pomocniczości - działalność państwa jest ograniczona tzn. że ani jednostka ani rodzina nie powinny być pochłaniane przez państwo. Jednostka i rodzina powinny mieć swobodę działania jak długo nie zagrażają dobru powszechnemu lub nie wyrządzają szkody bliźniemu. Zasada ta ma umacniać uprawnienia obywateli i ich wspólnot.
Zasada samodzielności polega na tym, że samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługujące mu w ramach ustaw zadania publiczne wykonuje v/ imieniu własnym i na własny i na własną odpowiedzialność. Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną . przysługuje im prawo własności i inne prawa majątkowe oraz podlegają ochronie sądowej. Zasada domniemania właściwości samorządu terytorialnego oznacza, że samorząd wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego
'nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu.
Gmina jako podstawowy podmiot samorządu terytorialnego.
Podstawową JST jest gmina. Wykonuje ona wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych JST. Gmina posiada osobowość prawną. Jej samodzielność jest chroniona sądownie. Gmina jest prawnie zorganizowanym terytorialnie związkiem mieszkańców (korporacja), określonym w ustawie jako wspólnota samorządowa, dysponująca pewnym władztwem. Przynależność do gminy jest obligatoryjna, wynika z samego faktu zamieszkania na terytorium danej gminy, czyli do gminy należy się ż mocy prawa i nie można się z niej wypisać. Gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Zadaniami gminy są wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Występuje domniemanie kompetencji na rzecz gminy, jeżeli ustawa nie stanowi, że sprawę ma załatwić inny organ. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina w celu wykonywania zadań może tworzyć jednostki organizacyjne lub zawierać umowy z innymi podmiotami.
Istota powiatu.
Przez powiat należy rozumieć lokalną wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium. Powiat posiada osobowość prawną, chroniona sądownie. Został powołany z mocy ustawy z dnia 05.06. IS96 r. o samorządzie powiatowy/m. Powiat wykonuje określone zadania o charakterze ponadgminnym w imieniu własnym lub na własną odpowiedzialność. W celu realizacji zadań powiat zosta.1 wyposażony v/ odpowiednie mienić albo w drodze ustawy może przejąć od skarbu państwa. O ustroju powiatu stanowi statut. Powiat jako jednostka zasadniczego podziału terytorialnego obejmuje cale obszary graniczących ze sobą; gmin (powiat ziemski) albo cały obszar miast? na prawach powiatu (powiat grodzki). Zadania powiatów są ściśle określone w ustawie. Powiat jest jednostka uzupełniającą względem gminy o charakterze wyrównawczym. Powiat może tworzyć jednostki organizacyjne a także zawierać umowy z innymi podmiotami, może równie^ prowadzić działalność gospodarcza ale wyłącznie w zakresie użyteczności publiczne! - nie może być to działalność komercyjna nastawiona na zysk. Przynależność do powiatu jest obligatoryjna/z racji zamieszkania.
Istota województwa samorządowego.
Województwo oznacza zarówno JST, czyli regionalna wspólnotę samorządowa jak i największa jednostkę zasadniczego podziału terytorialnego kraju w celu wykonywania administracji publicznej. W województwie występuje dualizm podziału władzy na samorządowa podległą marszałkowi i rządową podległa wojewodzie. Organy samorządu działają na własna odpowiedzialność, posiadają osobowość prawna i podlegają ochronie sądowej. Posiadając samodzielność powiatową województwo może bronić się NSA. Województwo posiada kompetencję o zasięgu regionalnym. Zakres działania samorządu województwa nie narusza samodzielności powiatu i gminy. Organy SW nie stanowią organu nadzoru i kontroli nad organami gminy ani nie są organami wyższego stopnia w sprawach postępowania administracyjnego. Kompetencje województwa nie zazębiają się,
Zadania gminy, powiatu i województwa samorządowego (własne, zlecone).
Gmina - własne : obejmują *sprawy ładu przestrzennego *gospodarki terenami i ochrony środowiska gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz *organizacji ruchu drogowego, wodociągów i zaopatrzenia w wodę, *kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych *utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych.*wysypisk i unieszkodliwienia odpadów komunalnych *zaopatrzenia w energię elektryczną cieplną i gaz *lokalny transport zbiorowy; *chrona zdrowia, pomocy społecznej w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych . gminnego budownictwa mieszkaniowego, *oświaty (szkoły podstawowe, przedszkola i inne placówki oświatowe — wychowawcze ,*kultury (biblioteki gminne i inne placówki upowszechniania kultury ,*kultury fizycznej ( tereny rekreacyjne i urządzenia sportowe) *targowisk i hal targowych zieleni gminnej i zadrzewień *cmentarzy gminnych, porządku publicznego i *ochrony przeciw pożarowej. *utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracji *zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej.
Gmina - zlecone : gmina może wykonywać zadania zlecone z zakresu administracji rządowej a także z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzania wyborów powszechnych oraz referendów nałożone na nią ustawami. Zadania z zakresu administracji rządowej gmina może wykonywać na podstawie porozumienia z organami tej administracji. Na realizacje zadań zleconych gmina otrzymuje środki finansowe, a szczegółowe zasady i tryb przekazywania tych środków określają ustawy
Powiat - własne : wykonuje zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie *edukacji publicznej *promocji i ochrony zdrowia, *polityki prorodzinnej, *wspierania osób niepełnosprawnych *transportu i dróg publicznych *kultury i ochrony dóbr kultury .*kultury fizycznej i turystyki, .*geodezji, kartografii i katastru, *gospodarki nieruchomościami. zagospodarowania przestrzennego i nadzoru budowlanego *Gospodarki wodnej, ochrony środowiska i przyrody, *rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, *porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli *ochrony przeciwpowodziowej, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska,/ przeciwdziałania bezrobociu oraz *aktywizacji lokalnego rynku pracy, *ochrony praw konsumenta, *utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracji, obronności, promocji powiatu, współpracy z organizacjami poza rządowymi.
Powiat - zlecone : wykonuje .-zadania z zakresu administracji rządowej przekazane na mocy ustawy lub porozumienia. Wykonywanie ich odbywa się na rachunek administracji rządowej, są one finansowane w drodze dotacji pod kierownictwem i nadzorem tej administracji.
Powiat ponadto wykonuje zadania powiatowych służb, inspekcji i straży, które nie są ani zadaniami własnymi powiatu ani zleconymi. Organami wykonującymi te zadania są kierownicy tych służb, inspekcji i straży, nie będące organami administracyjnymi powiatu i służbowo nie podlegające organom powiatu.
Województwo - własne: wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami, szczególnie w zakresie: *edukacji publicznej, w tym szkolnictwa wyższego i *ochrony zdrowia, kultury i ochrony jej dóbr, *pomocy społecznej,*polityki prorodzinnej, *modernizacji terenów wiejskich *zagospodarowania przestrzennego,*ochrony środowiska, *gospodarki wodnej, dróg publicznych i transportu *kultury fizycznej i turystyki *ochrony praw konsumentów, obronności, bezpieczeństwa publicznego, *przeciwdziałania bezrobociu i akwizycji lokalnego rynku pracy.
Województwo - zlecone - ustawy mogą określać sprawy należące do zakresu działania województwa jako zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez zarząd województwa.
Zasady wyboru radnych.
W wyborach można głosować tylko osobiście i tylko, jeden raz. Każdemu obywatelowi, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 18 lat i stale zamieszkuje na obszarze działania danej rady przysługuje czynne prawo wyborcze (cenzus domicyl -ograniczenie miejscem zamieszkania). Prawo wybieralności - bierne prawo wyborcze -przysługuje osobie mającej prawo wybierania do danej rady.
Zasady wyboru wójta (burmistrza i prezydenta miasta).
Zasady wyboru wójta (burmistrza, prezydenta miasta) określone są w ustawie z dnia 20.06.2002:. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta _miasta_(Dz. U. 2 2002:. Nr 113 póz. 98- z póź. zm.). Prawo
wybierania wójta w danej gminie tj. czynne prawo wyborcze ma każdy, kto posiada prawo wybierania do rady gminy. Prawo wybieralności tj. bierne prawo
wyborcze, ma każdy obywatel polski posiadający prawo wybierania do rady gminy, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 25 lat, z tym ze kandydat nie musi stale zamieszkiwać na obszarze gminy, w której kandyduje. Kandydat na wójta nie może jednocześnie kandydować na wójta w innej gminie. Wybory wójta (burmistrza, prezydenta miasta) są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.
Wybory są - większościowe, głosowanie na osobę. wygrywa ten kandydat, który otrzymał co najmniej 50% - lważnie oddanych głosów.
W drugiej turze obowiązuje większość zwykła. Wybory wójtów, burmistrzów i prezydentów miast zarządza Prezes Rady Ministrów w drodze rozporządzenia.
Wyboru wójta, burmistrza, prezydenta miasta dokonuje się na 4 .lata .S.
8Zasady i tryb odwoływania wójta (burmistrza i prezydenta miasta). .
1Nie udzielenie absolutorium jest równoznaczne z podjęciem inicjatywy w sprawie przeprowadzenia referendum (14 dni musi upłynąć od dnia podjęcia uchwały o nie udzielenie absolutorium, by przygotować wniosek o przeprowadzeniu referendum). Trzeba zasięgnąć opinii RIO oraz trzeba wysłuchać wyjaśnień wójta. Rada może podjąć uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum o odwołanie wójta bezwzględna ilością głosów ustawowego składu radv w głosowaniu imiennym.
2-odwołanie wójta z innych przvczvn Rada gminy może podjąć uchwałę o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania wójta z przyczyny inne i niż nie udzielenie wójtowi absolutorium jedynie na wniosek co najmniej 1/4 ustawowego składu rady Wniosek ten wymaga formy pisemnej i uzasadnienia przyczyny odwołania oraz podlega zaopiniowaniu przez komisję rewizyjną. Rada gminy może podjąć uchwałę o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania wójta na sesji zwołanej nie wcześniej niż po upływie 14 dni od dnia złożenia wniosku o odwołanie wójta. Uchwałę o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania wójta, rada gminy podejmuje większością co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu rady, w głosowaniu imiennym. .
3w przypadku wygaśnięcia mandatu wójta przed upływem kadencji
W przypadku wygaśnięcia mandatu wójta przed upływem -kadencji, przeprowadza się wybory przedterminowe na zasadach określonych w ustawie o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta oraz w ustawie -Ordynacja wyborcza do rad gmin. rad powiatów i sejmików województw.
Wyborów nie przeprowadza się, jeżeli data wyborów przedterminowych miałaby przypaść w okresie 6 m-cy przed zakończeniem kadencji wójta.
Wygaśniecie mandatu wójta przed upływem kadencji jest równoznaczne z odwołaniem jego zastępcy lub zastępców. —
W przypadku wygaśnięcia mandatu wójta przed upływem kadencji jego funkcje, do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta, pełni osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów.
Po upływie kadencji wójta pełni on swoja funkcje do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta,
Wygaśniecie mandatu wójta, burmistrza, prezydent miasta.
-odmowa złożenia ślubowania
-utrata prawa wybieralności,
-naruszenie ustawowych zakazów łączenia funkcji wójta z wykonywaniem funkcji lub prowadzenia działalności gosp. określonych w odrębnych przepisach.
-prawomocnego," skazującego wyroku sądu orzeczonego za przestępstwo umyślne,
-w drodze referendum,
- w przypadku. śmierci
Wójt może. powołać zastępcę w gminie do 20 rys., w
gminie do 100 tyś. mieszkańców może być 2 zastępców, w gminie do 200 rys, trzech zastępców, w gminie powyżej 200 rys. może powołać 4 zastępców.
Zasady prawa wyborczego do rad gmin, powiatów i sejmiki województwa. Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe i bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Gwarancją powszechności jest ustalenie terminu głosowania na dzień wolny od pracy. Istnienie rejestrów uprawnionych do głosowania za ich sporządzenie odpowiada burmistrz, wójt, prezydent. Wybory są bezpośrednie tzn. że osobiście musimy się udać do lokalu komisji wyborczej aby oddać głos. Równość wyborów : formalna (każdemu przysługuje tylko jeden glos) i materialna związana z tzw. Geografią (proporcjonalny podział mandatów w stosunku do liczby mieszkańców stale zamieszkujących dany teren). Ma to znaczenie przy wyborach do
sejmików województwa i rad gmin i powiatów. Jest to podział na okręgi wyborcze taki aby siła głosu była wszędzie równa W powiecie wybiera się 3-10 radnych, okręgiem wyborczym jest gmina. W województwie wybiera się5-15radnych, okręgiem wyborczym jest powiat lub jego część). Wybory przeprowadzają :
-organy terytorialnie (województwo, powiat, gmina) komisje wyborcze, - obwodowe komisje wyborcze
W wyborach samorządowych prawo wyborcze czynne pokrywa się z prawem wyborczym biernym- Wyborca musi mieć ukończone 18 lat, obywatelstwo polskie, musi stale zamieszkiwać na obszarze działania danej rady, nie może być pozbawiony praw publicznych i wyborczych ani być ubezwłasnowolniony. W wyborach do samorządu występuje system mieszany W gminach 20tys mieszkańców obowiązuje system większościowy W gminach powyżej 20tys. mieszkańców obowiązuje system czysty bez klauzul zaporowych, W wyborach do RP i SW obowiązuje system proporcjonalny z klauzulą zaporową 5%. Wybory do rad zarządza Prezes RM.
Rola referendum w funkcjonowaniu jednostek samorządu terytorialnego. Referendum jest forma bezpośredniego sprawowania władzy przez lud. Każdy ze szczebli samorządu terytorialnego ma prawo przeprowadzić referendum. Prawo to jest zapisane w Konstytucji. Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować w drodze referendum o sprawach dotyczących tej wspólnoty. Przeprowadza się referendum : obligatoryjne i fakultatywne w każdej ważnej sprawie dla gminy, powiatu czy województwa. Mieszkańcy danej gminy, powiatu bądź województwa w drodze głosowania określają swoją wolę co do rozstrzygnięcia jakiejś sprawy lub odwołania rady. Inicjatorem przeprowadzenia referendum może być : rada (poza przypadkiem odwołania rady), 1/10 mieszkańców uprawnionych do głosowania.
Obligatoryjne referendum gminne, powiatowe i wojewódzkie.
Występują dwa rodzaje referendum lokalnego : obligatoryjne - obowiązkowe z mocy prawa i fakultatywne. Referendum obligatoryjne przeprowadza się
1) w sprawie odwodnia rady gminy, rady powiatu, sejmiku.; wojewódzkiego przed upływem kadencji (referendum jest ważne jeżeli uczestniczyło 30 % uprawnionych, rada zostanie odwołana gdy za rozwiązaniem prawnym opowie się więcej niż 50 % biorących udział w referendum.
2) w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców na cele publiczne (30% mieszkańców uprawnionych do głosowania musi wziąć udział i ,,za'' opowiedzieć się 2/3) występuje tylko na szczeblu gminy.
Kompetencje rady gminy, powiatu i sejmiku samorządowego. Rada gminy '- Art. 16 ustawy o samorządzie gminnym ustanawia zasadę domniemania właściwości rady we wszystkich sprawach lokalnych. Do wyłącznej właściwości należy :
uchwalanie statutu gminy, wybór i odwołanie zarządu, powoływanie i odwoływanie skarbnika uchwalanie budżetu, rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu, udzielanie lub nie absolutorium zarządowi, uchwalanie programów gospodarczych., ustalanie zakresu działania jednostek pomocniczych, podejmowanie uchwał v/ sprawie podatków i opłat, podejmowanie uchwał w sprawie majątkowych, podejmowanie uchwał w sprawie przyjęcia zadań z zakresu administracji rządowej, podejmowanie uchwał w sprawie współdziałania z innymi gminami, nadawanie honorowego obywatelstwa gminy.
Rada powiatu - uchwalanie statutu powiatu i stanowienie aktów prawa miejsc., wybór i odwołanie zarządu, powoływanie i odwoływanie sekretarza i skarbnika, uchwalanie budżetu, rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu, udzielanie lub nie absolutorium zarządowi, podejmowanie uchwał w sprawie podatków i opłat, podejmowanie uchwały/ sprawach majątkowych, podejmowanie uchwał w sprawie herbu i flagi powiatu. Sejmik województwa — stanowienie aktów prawa miejsc, (statutu wojewódzkiego), uchwalanie strategii rozwoju wojew, uchwalanie planu zagospodarowania przestrzennego, podejmowanie uchwały w sprawie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej oraz szczegółowości układu wykonawczego budżetu wojewódzkiego, uchwalanie budżetu województwa oraz rozpatrywanie spraw, z wykonania budżetu wojewódzkiego, udzielanie bądź nie absolutorium zarządowi, określanie zasad udziel. dotacji podmiotowych i przedmiotowych z budżetem wojewódzkim, uchwalanie przepisów dotyczących podatków i opłat, podejmowanie uchwał w sprawie powierzonych zadań samorządowi wojewódzkiemu innym JST, wybór i odwoływanie na wniosek marszałka skarbnika, uchwalanie priorytetów współpracy zagranicznej województw, podejmowanie uchwał v/ sprawie tworzenia związków, stowarzyszeń, fundacji oraz ich rozwiązywania, podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych, uchwalanie przepisów dotyczących organizacji wewnętrznej oraz trybu pracy organów samorządu wojewódzkiego.
Struktura, wewnętrzna organów stanowiących samorząd.
Radę Gminy. Powiatu, Sejmiku Województwa: tworzy Prezydium Rady tworzy:
przewodniczący i wice przewodniczący, których może być
od 1-5 w gminie
ulcik99