IPN - Dodatek historyczny - Zbrodnie i terror komunizmu. Zycie w komunistycznym kraju 1944-1989.pdf
(
3407 KB
)
Pobierz
GN_dodatek_IPN_7_2010.indd
POLACY W
LATACH
–
.
YCIE W
KOMUNISTYCZNYM KRAJU
??????
YCIE W KOMUNISTYCZNYM KRAJU
Polacy w latach 1944–1989
Zbrodnie i terror
komunizmu
YCIE W
KOMUNISTYCZNYM KRAJU. POLACY W
LATACH
–
WST…P
komunistycznych w
Polsce zakładał całkowite pod-
porz
dkowanie społecze•stwa i
poprowadzenie go
„
�
wie-
tlan drog dokomunizmu”. Tłumieniem oporu wobec
narzuconego sił
ustroju zajmował
si
�
rozbudowany apa-
rat terroru z
osławionym Ministerstwem Bezpiecze•stwa
Publicznego i
Informacj
Wojskow
na
czele. Przemoc, ter-
ror i
represje w
Polsce przechodziły ró…ne fazy. W
pierw-
szym okresie „rewolucyjnej konieczno�ci” terror miał
charakter masowy i
powszechny. Po
†‡ˆ‰
r. represje przy-
brały form
�
„selektywn
”. Nie
było ju… zreszt
powodów
do
totalnych represji, skoro masowy terror lat stalinizmu
znacznie osłabił wol
�
oporu społecze•stwa. W
dalszym
ci
gu jednak to
„pa•stwo policyjne” nadzorowało, wymu-
szało posłusze•stwo i
t
�
piło wszystkie formy oporu spo-
łecznego i
opozycyjnych zachowa•. Znakiem fi rmowym
tamtych czasów stałosi� ZOMO, zwane niebez powodu
„bŽ
cym sercem partii”. Mimo osłabienia represji, pałka
nigdy nie
przestała by‘ podstawowym narz
�
dziem dialogu
władzy komunistycznej ze
społecze•stwem. Obecnie, gdy
coraz cz
��
ciej pojawia
si
�
nostalgia za
PRL, a
przywoły-
wany obraz tamtych lat ma posmak cepelniano-lukrowy,
warto pami
�
ta‘ o
tysi
cach ofi ar tego systemu, o
przemo-
cy i
zbrodniach wpisanych w
mechanizmy zniewolenia
komunistycznego.
Adam Dziurok
Siła
terroru
W
przedwojennej Polsce
komunizm miał zł
sław
, chocia
w
tym
czasie znacznie wi
cej
wiedziano ozbrodniach
bolszewików z
okresu
rewolucji ni
o
stalinowskim terrorze.
zagro…enie dla planu sowietyzacji Polski,
ale
tak…e wszystkich uznanych za
zdolnych
doorganizowania oporu wprzyszło�ci.
Polski stalinizm
Ten pierwszy okres, w
którym „polscy”
komuni
�
ci mogli korzysta‘ z
ochrony Armii
Czerwonej, po
�
wi
�
cono na
sformowanie i
wy-
szkolenie własnego aparatu terroru. Pierwsze
kursy ju…
od
wiosny †‡•• roku organizowało
NKWD wKujbyszewie, akandydatów naprzy-
szłych ofi cerów bezpieki wyłaniano spo
�
ród
…ołnierzy tworzonej wła
�
nie armii gen. Ber-
linga. Uczestnicy tych kursów, a
tak…e polscy
absolwenci szkoły NKWD w
mie
�
cie Gorki,
odlata †‡•• roku tworzyli elit� Resortu Bez-
piecze•stwa PKWN, a
nast
�
pnie Ministerstwa
Bezpiecze•stwa Publicznego, wchodz
cego
w
skład Rz
du Tymczasowego. W
tym czasie
wszeregi bezpieki, atak…e Milicji Obywatel-
skiej (MO) oraz powołanego w
maju †‡•ˆ roku
Korpusu Bezpiecze•stwa Wewn
�
trznego
(KBW), wst
�
powali byli członkowie oddzia-
łów komunistycznej partyzantki, szukaj
cy
łatwych karier …ołnierze od
Berlinga, ale
tak…e
młodzi chłopi i
robotnicy, którym nowa władza
obiecywała szybki awans.
Gdy latem †‡•ˆ roku zaczł działa‘ Tym-
czasowy Rz
d Jedno
�
ci Narodowej, coraz
wi
�
cej zada• przechodziło w
r
�
ce budowa-
nego w
Polsce aparatu represji. Wprawdzie
w
ponad ¢££ garnizonach nadal stacjonowało
przeszło pół miliona sowieckich …ołnierzy,
a
tysi
ce przysłanych ze
wschodu „pełni
cych
obowi
zki Polaków” słu…yło i
w
polskim woj-
sku, i
w
bezpiece, to
zarówno złamanie oporu
antykomunistycznej partyzantki, jak i
znisz-
czenie opozycyjnego Polskiego Stronnictwa
Ludowego było ju…
dziełem własnych słu…b.
Tworzyło je
ponad ¢£ tysi
�
cy funkcjonariuszy
Urz�dów Bezpiecze•stwa, wspieranych przez
jednostki MO, KBW, Słu…by Wi
�
ziennej, woj-
ska, a
od
lutego †‡•‰ roku tak…e przez formacje
Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej
(ORMO), szybko rozbudowanej do
¤£ tysi
�
cy
członków.
Gdy komunistyczne pa•stwo uporało
si
�
ju…
z
zagro…eniem ze
strony podziemia, gdy
zlikwidowało polityczn opozycj� iprzej�ło
pełn
kontrol
�
nad gospodark
, przyszedł
czas na
rozpraw
�
z
ostatni
ju…
przeszkod
do
pełnej sowietyzacji – z
Ko
�
ciołem kato-
lickim. Równocze
�
nie całe społecze•stwo
zostało poddane działaniu machiny terroru,
na
któr
składały
si
�
skrytobójcze mordy,
wydawane i
wykonywane bez skrupułów
wyroki
�
mierci, powszechnie stosowane tor-
tury w
�
ledztwie, pokazowe procesy, w
któ-
rych skatowane ofi ary same przyznawały
si
�
do
niepopełnionych win, wyroki wi
�
zienia,
zacz
ł instalowa‘
si
�
na
ziemiach pol-
skich, wrogo
�
‘ wobec narzuconej wła-
dzy wci
… była powszechna. Dlatego komuni
�
ci
unikali jasnej deklaracji i
swoj
parti
�
nazwali
robotnicz
, a
nie
komunistyczn
, w
dodatku
z
przymiotnikiem polska, chocia… wówczas
marzyli jeszcze o
wł
czeniu Polski do
Zwi
zku
Sowieckiego.
Od
pocz
tku było oczywiste, …e
Polacy do-
browolnie nie
poddadz
si
�
narzuconej wła-
dzy. Przez kilka miesi
�
cy „lubelskiej Polski”,
administrowanej przez utworzony w
Moskwie
i
zło…ony z
sowieckich agentów Polski Komitet
Wyzwolenia Narodowego (PKWN), a
tak…e
przez nast
�
pne pół roku funkcjonowania ko-
laboranckiego Rzdu Tymczasowego, wysiłek
dławienia wszelkiego oporu wzi
�
li na
siebie
Sowieci. Połowa Rzeczypospolitej została wcie-
lona do
Zwi
zku Sowieckiego, a
w
pozostałej
cz
��
ci kraju okupacj
�
niemieck
zast
piła oku-
pacja sowiecka. Jednostki Armii Czerwonej,
zabezpieczaj
ce przemarsz na
zachód ogrom-
nych mas wojska, a
tak…e post
�
puj
ce za
nimi
oddziały sił specjalnych NKWD, bezwzgl
�
dnie
pacyfi kowały wszelkie przejawy sprzeciwu.
ZabŽ ano lub wywo…ono w
gł
b Rosji nie
tylko
tych, którzy – jak …ołnierze AK – stanowili
Stanisław Radkiewicz od
-€‚
r. do
-‚€
r.
minister bezpiecze…stwa publicznego
O
party na
„sowieckich bagnetach” system rz
dów
G
dy jednak w†‡•• roku sowiecki system
POLACY W
LATACH
–
.
YCIE W
KOMUNISTYCZNYM KRAJU
YCIE W
KOMUNISTYCZNYM KRAJU
APARAT REPRESJI
wydawane za
najdrobniejsze przewinienia
lub tylko potencjaln
mo…liwo
�
‘ popełnienia
takich przewinie•, obozy przymusowej pra-
cy, karne kompanie wojska itp. Nausługach
bezpieki pozostawała gigantyczna armia do-
nosicieli, których liczba szybko przekroczyła
†££ tysi
�
cy, a
których zadaniem było tropienie
nawet najbłahszych objawów niezadowolenia.
Tak wygldał polski stalinizm – najokrutniej-
sza forma komunistycznej dyktatury.
Mała stabilizacja
Po
�
mierci Stalina w
marcu †‡ˆ¥ roku zmia-
ny nie
nast
piły od
razu. Trzeba było robotni-
czego powstania w
Poznaniu w
czerwcu †‡ˆ‰
roku, a
potem wielkiej społecznej woli zmian,
aby stalinowska ekipa, która dotd rzdziła Pol-
sk
, została zmuszona do
ust
pienia. Na
czele
komunistycznego pa•stwa stan
ł Gomułka,
jeden z
twórców polskiego stalinizmu, pó¦niej
jednak przez swoich towarzyszy wtr
cony
do
wi
�
zienia, a
po
zwolnieniu i
przywróce-
niu do
partyjnych łask wyst
�
puj
cy w
roli
ofi ary systemu i
zwolennika jego gruntownej
przebudowy.
†• lat władzy Gomułki nazywano „mał
stabilizacj
”, bo
po
latach okrutnego terroru
wi
�
kszo
�
‘ społecze•stwa pogodziła
si
�
z
re-
aliami komunistycznego pa•stwa i
zrezygno-
wała z
nieskutecznego oporu. Redut
polsko
�
ci
pozostał Ko
�
ciół, któremu przewodził prymas
Stefan Wyszy•ski. Aparat przemocy został
zredukowany, liczb� konfi dentów zmniejszono
do
¢ˆ tysi
�
cy, wi
�
¦niowie nie
byli ju…
torturo-
wani, rozprawy s
dowe, chocia… nadal stero-
wane przez bezpiek
�
, przestały by‘ karykatu-
r
wymiaru sprawiedliwo
�
ci, zlikwidowano
obozy pracy, azaopowiedzenie politycznego
dowcipu czy
za
słuchanie Radia Wolna Europa
mo…na było raczej straci‘ posad
�
, ni… dosta‘
par
�
lat ci
�
…kiego wi
�
zienia, jak to
było jesz-
cze kilka lat wcze
�
niej. Urz
d Bezpiecze•stwa
rozwi
zano, a
w
jego miejsce powołano Słu…b
�
Bezpiecze•stwa.
Gomułka łudził si
�
, …e
popiera go
wi
�
kszo
�
‘
Polaków, agdy zdołał stłumi‘ bunt studentów
w
†‡‰¤ roku i
wspólnie z
Sowietami poskromi‘
demokratyzuj
c
si
�
Czechosłowacj
�
, postano-
wił przerzuci‘ na
barki społecze•stwa koszty
pogł
�
biaj
cego
si
�
kryzysu gospodarczego.
Gdy przez
�
wi
�
tami †‡¨£ roku drastycznie
podniósł ceny …ywno
�
ci, w
kilku miastach
Wybrze…a zaprotestowali stoczniowcy i
por-
towcy. Gomułka bez wahania kazał strzela‘
do
bezbronnych demonstrantów, co
skwapliwie
wykonały zarówno Słu…ba Bezpiecze•stwa
oraz MO, jak i
wojsko, kierowane ju…
wówczas
przez gen. Jaruzelskiego.
Schyłek dyktatury
Gdy po
kilku dniach Sowieci uznali, …e
Go-
mułka stracił kontrol
�
nad sytuacj
w
kraju,
odsuni
�
to go
od
władzy, zast
�
puj
c Gierkiem,
szefem komunistycznej partii na
©l
sku. Nowy
namiestnik PRL podj
ł prób
�
radykalnej
Odpowiedzialni za
terror w
latach €Š. ub. wieku. Od
lewej: marszałek Michał Rola-
-
ymierski, Jakub Berman, członek władz PPR i PZPR, wicepremier Władysław Gomułka
modernizacji kraju, rozbudowuj
c przemysł,
poprawiaj
c warunki …ycia, a
przede wszyst-
kim umo…liwiaj
c Polakom wyjazdy zagranicz-
ne. Niestety, chwilowy rozwój był mo…liwy
jedynie dzi�ki gigantycznemu zadłu…eniu kra-
ju. Gierek pozwolił tak…e na
funkcjonowanie
nielegalnej, ale
jawnej opozycji, a
gdy
w
†‡¨‰ roku znów doszło do
robot-
niczych protestów, nie
kazał strze-
la‘ dodemonstrantów iodwołał
niepopularne decyzje.
W
†‡¨¤ roku wybór pol-
skiego papie…a obudził w
spo-
łecze•stwie nadziej
�
na
uwol-
nienie
si
�
od
komunistycznej
dyktatury i
doprowadził w
†‡¤£
roku do
powstania pot
�
…nego ru-
chu „Solidarno�ci”. Pod presj straj-
ku powszechnego re…im zgodził
si
�
na
legalizacj
�
tego ruchu, ale
Gierek
zapłacił za
to
utrat
władzy. Przez †‰
miesi
�
cy Polacy usiłowali wymusi‘
rzeczywist
zmian
�
systemu, a
jed-
nym z
warunków jej
powodzenia było
obj
�
cie społeczn
kontrol
aparatu
bezpiecze•stwa. Komuni�ci niezamie-
rzali
si
�
na
to
zgodzi‘. Jaruzelski sku-
pił w
swoich r
�
kach pełni
�
wojskowej,
politycznej oraz pa•stwowej władzy
i
w
grudniu †‡¤† roku wprowadził
stan wojenny, nawizujc dodobrze
mu znanych wzorów stalinowskich.
Znowu rozbudowano bezpiek
�
, znowu
zwerbowano †££ tysi
�
cy donosicieli, znowu
zapełniły
si
�
wi
�
zienia, a
SB i
milicja znów
strzelały do
strajkuj
cych robotników i
ulicz-
nych manifestantów.
Przez kilka lat wydawało si
�
, …e
powrót
do
czasów terroru oka…e
si
�
mo…liwy i
skuteczny.
Ale
masowy opór społecze•stwa, mi
�
dzynaro-
dowa presja, stopniowa degrengolada komuni-
stycznej partii, atak…e załamanie pot�gi Zwizku
Sowieckiego, który przestał by‘ zdolny do
woj-
skowej interwencji w
Polsce, doprowadziły
do
upadku dyktatury. Podj
�
ta przez
ni
próba dogadania
si
�
z
cz
��
ci
opozycji zawiodła iw sierpniu
†‡¤‡ roku, po
•ˆ latach totalitar-
nych rz
dów, komuni
�
ci zostali
zmuszeni do
oddania władzy.
Wprawdzie wcze
�
niej zabezpie-
czyli
si
�
fi nansowo i
gospodar-
czo, musieli jednak pogodzi‘
si
�
z
utworzeniem demokratycznych
struktur pa•stwa. Symbolicznym
ko•cem ich
panowania była likwida-
cja Słu…by Bezpiecze•stwa wiosn
†‡‡£ roku.
Problemem, który jednak zaci
-
…ył na
losach niepodległej ju…
Rzeczy-
pospolitej, było przenikni
�
cie znacz-
nej cz
��
ci funkcjonariuszy bezpieki
donowych słu…b specjalnych, atak…e
utajnienie dziesi
tków tysi
�
cy konfi -
dentów. Tajni współpracownicy SB,
tkwi
cy w
rozmaitych instytucjach
i
organizacjach, podatni na
naciski
iszanta… nietylko zestrony swoich
dawnych zwierzchników, ale
tak…e
słu…b rosyjskich, dysponuj
cych
kopiami dokumentów bezpieki, przez lata re-
gularnie przekazywanymi do
Moskwy, stali
si
�
powa…nym zagro…eniem dla suwerenno
�
ci i
po-
litycznej stabilno
�
ci Polski.
Ryszard Terlecki
Ze
wzgl•dów
propagandowych
nawet
w
ofi cjalny
znak
SB wpisano
hasło „w
słu™bie
narodu”, cho›
działała ona
w
słu™bie
sowieckiego
imperium
YCIE W
KOMUNISTYCZNYM KRAJU. POLACY W
LATACH
–
YCIE W
KOMUNISTYCZNYM KRAJU.
OPERACJE NKWD
Instalacja komunistycznej
władzy w
Polsce
nie
byłaby mo
liwa
bezpomocy sowieckich
organów bezpiecze
�
stwa,
aprzede wszystkim
jednostek NKWD
(Ludowego Komisariatu
Spraw Wewntrznych).
zostały wydzielone z NKWD. Stworzony
został wówczas Ludowy Komisariat
Bezpiecze•stwa Pa•stwowego (NKGB). W
praktyce jednak wszystkie formacje NKGB
były kontrolowane przez Komisarza Spraw
Wewn
�
trznych ŁawrentŽ a Beri
�
i potocznie
nazywane były NKWD.
Jednostki specjalne
Zwłaszcza w
pierwszym okresie tworzenia
tzw. władzy ludowej sowieckie formacje odgry-
wały zasadnicz
rol
�
w
zwalczaniu polskiego
podziemia niepodległo
�
ciowego, szczególnie
we
wschodnich województwach. Specjalne
miejsce w
tych operacjach zajmował Główny
Zarzd Wojsk NKWD ds. Ochrony Tyłów Fron-
tów, na którego czele stał gen. Iwan Gorbatiuk.
Zadaniem tych formacji było zaprowadzenie po-
rz
dku na terenach zajmowanych przez Armi
�
Czerwon
, likwidacja oddziałów przeciwnika,
walka z narodowym podziemiem, konfi skata i
zbiórka broni. Warto doda‘, …e
kierownictwo
NKWD posiadało rozległ
wiedz
�
o
struktu-
rach Polskiego Pa•stwa Podziemnego oraz jego
siłach zbrojnych, któr
przekazywali polscy
komuni
�
ci. Przed wkroczeniem oddziałów Ar-
mii Czerwonej na
terytorium Polski działały
specjalne oddziały partyzanckie NKWD b
d¦
kontrwywiadu wojskowego „Smiersz”. Pod po-
zorem wspólnej walki z
Niemcami nawi
zywały
kontakt z
oddziałami AK, a
przy okazji penetro-
wały teren oraz tworzyły zal
…ek agenturalnej
siatki, która umo…liwiała im pó¦niej skuteczne
działanie. Ju… ¤ sierpnia †‡••
r. po
rozmowach
z
delegacj
sowieck
, na
której czele stał dowód-
ca Wojsk Ochrony Tyłów NKWD ¢. Frontu Bia-
łoruskiego gen. mjrRogatin, zostali aresztowani
przedstawiciele AK i
władz administracyjnych
na
Białostocczyzn
�
. Do
ko•ca wrze
�
nia †‡••
r.
jednostki NKWD aresztowały na
tym terenie
blisko ˆ££ …ołnierzy AK, w
tym ˆ£ ofi cerów.
Wkrótce na terenie całego kraju powstała sie‘
obozów NKWD, w których zamykano …ołnierzy
AK i
przeciwników nowej władzy.
Obława augustowska
W
połowie lipca †‡••
r. na
terenie powia-
tów augustowskiego i
suwalskiego została
Pomnik ofi ar obławy augustowskiej w Gibach
„Sojusznicy”
przeprowadzona wielka policyjno-wojskowa
operacja sił NKWD oraz UB, która przeszła
do
historii pod nazw
„obława augustowska”.
Miała zlikwidowa‘ jednostki polskiego podzie-
mia oraz zastraszy‘ ludno�‘ cywiln. Wzi�ły
w
niej udział jednostki †. Pułku Praskiego oraz
formacje †. Frontu Białoruskiego i
‰¢. Dywi-
zji Strzeleckiej wojsk wewn
�
trznych NKWD.
Cywilna ludno
�
‘ w
obawie przed rabunkiem
i
gwałtami, jakich dopuszczali
si
�
w
masowej
skali czerwonoarmi
�
ci, prosiła władze polskie
o
ochron
�
, a
nawet o
przesiedlenie do
Prus
Wschodnich. Wtrakcie obławy zatrzymano
†¤¨¤ osób, z
których wielu represjonowano.
Około ‰££ osób zgin
�
ło bez
�
ladu, prawdo-
podobnie zostali wywiezieni do
ZSRR, gdzie
wszelki
�
lad po
nich zagin
ł. Do
dzisiaj nie
uda-
ło
si
�
ustali‘, jaki był los i
gdzie spoczywaj
ofi ary obławy augustowskiej. W
trakcie prowa-
dzonych ostatnio bada• stwierdzono, …e
nawet
zsowieckich materiałów �ledczych wynika,
…e
wi
�
kszo
�
‘ zatrzymanych w
czasie obławy
nie
miała …adnego zwi
zku z
polskimi orga-
nizacjami podziemnymi. Obława augustowska
była najwi
�
ksz
operacj
NKWD przeprowa-
dzona po†‡•ˆ roku naziemiach polskich.
Pomocne archiwa
Czynnikiem ułatwiaj
cym sowieckim
słu…bom skuteczn
penetracj
�
polskiego spo-
łecze•stwa były przej
�
te przez nich archiwa
polskiego wywiadu wojskowego, tzw. dwójki.
W
†‡¥‡
r. nie
zd
…ono ich
wywie¦‘ ani nale…y-
cie zabezpieczy‘. Ukryte w
Forcie Legionów
w
Warszawie pod koniec wrze
�
nia znalazły
si
�
w
r
�
kach Abwehry. Skutkiem tego było rozpra-
cowanie oraz likwidacja całej polskiej siatki
wywiadowczej na
kierunku zachodnim oraz
przej
�
cie wywiadowczych aktywów na
kie-
runku wschodnim. Ta
dokumentacja wpa-
dła w
r
�
ce NKWD po
zdobyciu przez Armi
�
Czerwon
Gda•ska, gdzie była zdeponowana.
Była niezwykle pomocna w
pracy operacyjnej
NKWD, gdy… stanowiła zbiór wa…nych informa-
cji nietylko osiatkach wywiadowczych, aletak-
…e ludziach z
ró…nych
�
rodowisk społecznych,
pozostaj
cych w
zainteresowaniu wywiadu
II Rzeczypospolitej. Wszystkie te
dokumenty
zostały przez NKWD starannie przetłumaczone
i
były wielokrotnie wykorzystywane w
ró…nych
działaniach operacyjnych, zarówno w
Polsce,
jak i
poza granicami, o
czym
�
wiadczy doł
czo-
na donich obszerna dokumentacja. Zdaniem
badaczy, którzy niedawno mieli mo…liwo
�
‘ po-
wierzchownego zapoznania
si
�
z
tym zespołem
archiwalnym, rosyjska dokumentacja, która
powstała na
kanwie polskich dokumentów,
jesttak obszerna, …edwukrotnie przekracza ob-
j
�
to
�
‘ akt wytworzonych do
†‡¥‡ r., co
dowodzi,
…e
przez wiele lat intensywnie z
nich korzysta-
no. Prawdopodobnie sposób ich
wykorzystania
jest
ciekawszy ani…eli ich
tre
�
‘. Z
tego zapewne
powodu ci
gle do
Polski nie
s
zwracane.
Andrzej Grajewski
F
ormalnie sprawy polityczne od †‡•¥ roku
POLACY W
LATACH
–
.
YCIE W
KOMUNISTYCZNYM KRAJU
YCIE W
KOMUNISTYCZNYM KRAJU
BEZIMIENNI
lad miał ponich
zagin
Ofi ary terroru
stalinowskiego grzebano
cz
sto w
masowych
mogiłach, nieznanych
miejscach. Niewiele
z
nich udało
si
po
latach
odszuka†, anastpnie
ekshumowa† i
urz
dzi†
im uroczysty pogrzeb.
W
celu identyfi kacji miejsca pochówku w
ziemi
zakopano zalakowan
butelk
�
z
informacjami
natemat M.Bujaka iokoliczno�ci jego �mierci.
Szcz
tki ppor. Bujaka ekshumowano w
¢££‰
r.
w
wyniku prac prowadzonych przez Oddziałowe
Biuro Edukacji Publicznej IPN we
Wrocławiu.
Podczas ekshumacji odnaleziono zakopan
jesie-
ni
†‡ˆ†
r. przez matk
�
i
siostr
�
ppor. Bujaka butel-
k
�
z
dwiema umieszczonymi w
�
rodku kartkami.
Jedn
z
nich ko•czyły słowa: „...Zamordowany
¥£ sierpnia †‡ˆ†r. zato, …ebył Polakiem”. Szcztki
ppor. Bujaka pochowano uroczy
�
cie w
¢££¨
r.
na
cmentarzu Pow
zkowskim (Wojskowym)
w
Warszawie.
„Nigdy nie wrócisz do domu
bandyto...”
W
kwietniu †‡ˆ†
roku obraduj
cy
we
Wrocławiu Wojskowy S
d
Okr�gowy nr IV orzekł kolejn
kar
�
�
mierci. Egzekucja odbyła
si
�
¥£ sierp-
nia †‡ˆ†
r. we
wrocławskim wi
�
zieniu przy ul.
Kleczkowskiej. Strzałem w
potylic
�
oddanym
z
bliskiej odległo
�
ci pozbawio-
no …ycia Mieczysława Bujaka
ps. „Gryf” – harcerza, powsta•-
ca warszawskiego, …ołnierza
oddziałów partyzanckich
AK-WiN i
armii USA, podpo-
rucznika Wojska Polskiego.
Aresztowano go w
sierpniu
†‡ˆ£
r. pod fałszywymi zarzu-
tami udziału wnielegalnej or-
ganizacji WiN, gromadzenia
broni i
prowadzenia w
�
ród pod-
chor
…ych „agitacji antypa•-
stwowej”. Wobec aresztowane-
go przez Informacj
�
Wojskow
ppor. Bujaka i
kilkunastu jego
podkomendnych zastosowano
brutalne metody �ledztwa, po-
legaj
ce na
stałym fi zycznym
i
psychicznym dr
�
czeniu.
Po
egzekucji ciało ppor. Bujaka
pochowano w
kwaterze ¤†
A
na
cmentarzu Osobowickim
we
Wrocławiu obok kilkuset
innych ofiar systemu stali-
nowskiego. Kilka tygodni
po
otrzymaniu wiadomo
�
ci
o
jego
�
mierci w
poszukiwaniu
miejsca pochówku przyjechały
z
Warszawy jego matka, ciot-
ka isiostra. Przekupiony pra-
cownik cmentarza wskazał im
miejsce pochówku i
zgodził
si
�
na
odkopanie i
otwarcie trum-
ny. Ciało M.
Bujaka pochowane było w
mundu-
rze. Matka skaza•ca rozpoznała mundur syna
po
dokonywanych własnor
�
cznie reperacjach.
Tymi słowami �ledczy Informacji Wojsko-
wej zwracali
si
�
podczas przesłucha• do
Ste-
fana Półrula, który, jako podofi cer zawodowy
w
stopniu bosmanmata w
Marynarce Wojennej,
zaanga…ował
si
�
w
działalno
�
‘
antykomunistycznej organi-
zacji niepodległo
�
ciowej „Pol-
ska Organizacja Podziemna
– Wolno�‘”. Jej członkowie
sporz
dzali m.in. listy z
da-
nymi o
kadrze dowódczej
Marynarki Wojennej i
Infor-
macji Wojskowej. Stefan Półrul
został aresztowany wgrudniu
†‡ˆ†
r. przez ofi cerów Okr
�
-
gowego Zarz
du Informacji
nr
¤ (Marynarki Wojennej).
W
czerwcu nast
�
pnego roku
wyrokiem S
du Marynarki
Wojennej w
Gdyni został ska-
zany na
kar
�
�
mierci. Wkrótce
poprocesie zaczł wykazywa‘
objawy choroby psychicznej,
mog
cej by‘ skutkiem metod
�
ledczych zastosowanych
przez Informacj
�
Wojskow
.
Wykonanie wyroku odło-
…ono ze
wzgl
�
du na
tre
�
‘
opinii psychiatry s
dowego,
w której stwierdzono m.in.,
…e
„w
stanie obecnym chory
nie
nadaje
si
�
do
brania udzia-
łu w
post
�
powaniu s
dowym,
ewentualnie do
odbywania
kary”. Skierowano gonaob-
serwacj
�
do
Szpitala Psychia-
trycznego przy Wi
�
zieniu
nr
¢ we
Wrocławiu. W
marcu
†‡ˆ¥
r. komendant szpitala i
jego asystent stwier-
dzili jednak jego zdolno
�
‘ do
działa• prawnych.
W
zwi
zku z
tre
�
ci
tego orzeczenia lekarskiego
Czaszka Stefana Półrula z widocznym
otworem wylotowym po kuli
Stefan Półrul został stracony ‡ kwietnia †‡ˆ¥
r.
w
wi
�
zieniu przy ul. Kleczkowskiej we
Wro-
cławiu. Przez ˆˆ lat szcztki Stefana Półrula
spoczywały w
nieznanym miejscu. W
czerwcu
¢££¤
r. zostały odnalezione przez pracowników
Oddziału IPN we
Wrocławiu na
cmentarzu Oso-
bowickim. Po
ponad ˆˆ latach od
�
mierci ‡ wrze-
�nia ¢££¤r. wMłodojewie, pow. Słupca, odbyłsi�
uroczysty pogrzeb marynarza – jednej z
wielu
ofi ar systemu komunistycznego, skazanych
na
zapomnienie.
Ppor. Mieczysław Bujak
žŸ¡¢£¤¥:
Bosmanmat Stefan Półrul
Statystyka terroru
O
pierajŠc
siŽ na
niezwykle represyjnym
prawie, w
latach
–
›œ orzeczo-
no w
Polsce ponad
tys. wyroków ¢mierci.
A£
›œ›
z
nich zapadło przed sŠdami woj-
skowymi (wykonano
). Jak
siŽ ocenia,
blisko połowa skazanych nale£ała do
polskie-
go podziemia niepodległo¢ciowego, a
liczba
rozstrzelanych i
powieszonych po
wojnie
członków podziemia była kilkakrotnie wy£-
sza od
liczby straconych w
Polsce hitlerow-
skich zbrodniarzy wojennych. Ponad milion
osób przeszło przez stworzony według so-
wieckich wzorców „gułag”, liczŠcy
obiek-
tów wiŽziennych, gdzie przytrzymywano
m.in.
tys. skazanych za
tzw. przestŽpstwa
przeciwko pa¬stwu. Blisko
tys. ludzi zabi-
to w
walce lub skrytobójczo zamordowano,
a
ich
zwłoki pogrzebano w
wiŽkszo¢ci nie-
znanych do
dzi¢ miejscach.
Krzysztof Szwagrzyk
Plik z chomika:
heniek381
Inne pliki z tego folderu:
IPN - Dodatek historyczny - Zbrodnie i terror komunizmu. Zycie w komunistycznym kraju 1944-1989.pdf
(3407 KB)
IPN_-_Dodatek_historyczny_-_Zbrodnie_i_terror_komunizmu._Zycie_w_komunistycznym_kraju_1944-1989.jpg
(51 KB)
IPN - Dodatek historyczny - Święta i symbole w II RP i w PRL.pdf
(4436 KB)
IPN_-_Dodatek_historyczny_-_Święta_i_symbole_w_II_RP_i_w_PRL.jpg
(80 KB)
IPN - Bogusław Kopka & Grzegorz Majchrzak.Wybór, wstęp i opracowanie - Stan wojenny w dokumentach władz PRL (1980-1983).pdf
(1221 KB)
Inne foldery tego chomika:
Biuletyn IPN
Biuletyn IPN dodatki
Z Archiwum I P N
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin