Edycja tekstów staropolskich
A. Karpiński (23.01.2010)
1) Transkrypcja tekstu + zasady transkrypcji
2) Aparat krytyczny (jeśli będzie konieczność poprawienia tekstu)
3) Objaśnienia, czyli:
a) wyjaśnienie trudnych słów;
b) wyjaśnienie trudnych zdań (szyk zdania)
c) odwołania biblijne (do jakiego miejsca w Biblii się odwołuje), także odwołania do Kochanowskiego
d) odwołanie do realiów historycznych
Zachować stroficzny układ, z lewej strony numerowane o 5. Odwołuje się do numeru wersu. Jeśli odwołujemy się jakiegoś tekstu, np.
nr wersu ślad
w. 4, z Sodomy i Gomory
Odwołuje się do miast, które były.... itd. (komentarz)
Tam jest aparat krytyczny. Może w edycji, gdzie załatwia się sprawy edytorskie, np. jest błąd w tekście:
„taki” na „jaki”
w. 4 <j>aki – popraw. wyd. (poprawka wydawcy)
taki – R (rękopis)
Także gdy brakuje wersów
np. w. 4 kościóły – R3;
zbory – R1, R2
Aparat krytyczny to nie transkrypcja. To, co ujmujemy w transkrypcji, żeby nie robić tego w aparacie, np. tekst, a aparat w przypisach.
Zasady transkrypcji
Bibliografia:
— Każdy tom „Biblioteka pisarzy staropolskich” ma zasady transkrypcji
— Górski Konrad, Zasady wydawania tekstów staropolskich, 1955
Transliteracja – umowa edytora z czytelnikiem (oddaje graficzne znak znakiem, przekład znaku na znak), bez interpunkcji. Jak fotografia, tylko w jakimś układzie edytorskiej. Zachowane skreślenia, opisy, przypisy w jakimś systemie. Musi być to kod.
Transkrypcja – przetworzenie systemu ortograficznego na inny sposób ortograficzny.
TRZY ZASADY TRANSKRYPCJI
Ad 1)
To jest najważniejsze
1) Jak graficznie ten tekst budujemy. Czy dokładnie go oddajemy? Czy zachowujemy czy inaczej układamy? I wyjaśniamy dlaczego to tak układamy, np. widać od razu, że to strofy, a ich nie ma. W prozie robimy akapity, których nie było albo kasujemy.
2) Interpunkcja do dzisiejszego stanu. Niektórzy uważają, że trzeba zachowywać, ale Karpiński się z tym nie zgadza;), np. średnik to często u Potockiego średniówka.
3) Pisownia łączna czy rozdzielna. Mogą być 2 wyrazy połączone. Modernizujemy tak, ALE pozostawiamy, gdy niegdyś pisano coś rozłącznie a teraz łącznie, np. tymczasem = tym czasem (XVI w.), wówczas = wów czas, nie masz (non est) = niemasz (ale tylko w znaczeniu nonest), np. nie ma na to rady, niema-ż (sz)
– partykuły: li, ci, ż, mi, by, mać (czy razem, osobno, czy dywiz)
Powiedziałże („że” jako wzmocnienie albo z dywizem albo łącznie) albo białągłowę (białogłowa), co razem , co osobno.
– wielkie, małe litery
Czy zachowujemy zabytek? Karpińskie nie, chyba, że autor ma jakieś konsekwencje w tej pisowni. Trzeba zrobić tekst, a nie go powielić.
GŁÓWNA ZASADA: Możemy robić różne działania na poziomie grafii, ale nie ruszać języka.
Chyba, że to zabiegi retryfikacyjne.
Fleksja (nie ruszamy)
Fonetyka, a co grafia ? Na początku wersu, np. rezygnacja z dużych liter,żeby uwypuklić zdanie (jak robić przerzutnie międzystrofową), jeśli jest anagram to trzeba wtedy zachować albo alegoriach.
- samogłoski: i, y przystosować do dzisiejszego stosowania i, j, y.
Wyjątek: w dawnej literaturze (do XIX w.). Zawsze i lub y w wyrazach obcego pochodzenia.
Maria, Horacjusz musimy powiększyć słowa, żeby się zgadzały liczba sylab.
Ale w prozie są różne kwestie, ale już coraz mniej. Raczej zachowują Maryja.
Chrześciański = chrześcijański (teraz długa)
— pochylone o
Trzy sytuacje modelowe:
• o ó na ó (zawsze ó, chyba, że rymy wskazują inaczej)
• o u na o (ó), czy autor popełnił błąd ortograficzny? Ale niekiedy czas, np. dłóto teraz dłuto (wymysł XIX w.), brózda na bruzda.
• u ó na ó (pół na puł), np. pułkownik.
Jakob albo pismem Jakób (teraz jest źle)
• fortka na furtka
• strona (świata), ale stróna (w instrumencie).
• á (Karpiński nie respektuje)
• kożdy – każdy zostawić.
• é (pochylone)
ei i ey
szczyry = szczéry
zygar zegar
papir papier
(żeby się rymowało nie pisać ale piszę é
• Każdem
• ładny w znaczeniu ładnej (kobiety) integracja ze względów semantycznych
• strumień krwi czerwonej – rozszerzyć „i” do „ej”; „wojenny” na „wojennej”.
saturn3231