T U N D R ATypowe dla tundry są gleby poligonalne powstające w wyniku jej zamarzania i odmarzania. Podobna roślinność występuje ponad górną granicą lasu w górach strefy umiarkowanej.Tundrę zamieszkują też liczni przedstawiciele fauny:a/ roślinożerne:- renifery, zające bielaki, lemingi,b/ drapieżniki,- wilki, lisy polarne (pieśce), niedźwiedzie polarne,c/ ptaki, sowa śnieżna, białozór - największy sokół świata.T A J G ATajga, borealne lasy iglaste, nazwa lasu szpilkowego na obszarze Azji i Europy, charakterystycznego dla klimatu umiarkowanie chłodnego. Lata są tu krótkie i ciepłe, zaś zimy długie i bardzo mroźne. Niewielkie opady, dochodzące do 600 mm rocznie.Tajga zajmuje większość obszaru Syberii oraz znaczne obszary Niżu Wschodnioeuropejskiego i Półwyspu Fennoskandzkiego. Największa tajga syberyjska, nieco mniejsza kanadyjska oraz najmniejsza skandynawska.Na północy przechodzi stopniowo w lasotundrę i tundrę, na południu w lasy liściaste lub lasostepy (step).W runie występują:- borówki, wrzos, bażyna, liczne mchy i porosty.Tajgę zamieszkuje bardzo bogata fauna, ze szczególnie cennymi dla myśliwych zwierzętami futerkowymi - m.in. :- sobole gronostaje, kuny, borsuki, zające, wiewiórki.Występują także:- liczne gryzonie, jelenie ,lisy, wilki, niedźwiedzie.LASY STREFY KLIMATU UMIARKOWANEGOLas liściasty, formacja roślinna charakterystyczna dla strefy klimatycznej umiarkowanej, gdzie opady są duże (750-1500 mm), a temperatury średnie, z wyraźnie zaznaczoną sezonowością.Obejmuje gęsto zasiedlone obszary Eurazji i Ameryki Północnej.Główne rodzaje drzew to:- grab (Carpinus), buk (Fagus), dąb (Quercus), klon (Acer), jesion (Fraxinus),z roślin zielonych - zawilec (Anemone).Runo leśne i podszyt są znacznie obfitsze. W lasach tych żyją podobne gatunki zwierząt jak w tajdze.Jest to naturalne, klimaksowe zbiorowisko roślinne dla przeważających obszarów Europy.S T E PStep, bezdrzewna formacja trawiasto-zielna o charakterze suchoroślowym, typowa dla klimatu umiarkowanego kontynentalnego, z mroźną zimą i suchym, gorącym latem, o opadach poniżej 500 mm rocznie, z wyraźnie zaznaczonym okresem spoczynku zimowego.Występuje w Eurazji od Niziny Węgierskiej (tzw. puszta) i wybrzeży Morza Czarnego po środkowe Chiny, w Ameryce Północnej tworzy pas prerii Wielkich Równin, w Ameryce Południowej, w Urugwaju i Argentynie, nazwany jest pampą.Zróżnicowany na szereg podtypów:- stosunkowo najwilgotniejszy step łąkowy (kwietny), z dużym udziałem roślin dwuliściennych i szerokolistnych traw,- step ostnicowy, suchszy, z dominacją traw wąskolistnych (głównie z rodzajów ostnica Stipa i kostrzewa Festuca),- step piołunowy (bylicowy), w obszarach najsuchszych,utworzony przez półkrzewy (zwłaszcza z rodzaju bylica Artemisia).Typową glebą stepową (z wyjątkiem jego najsuchszych postaci z glebami kasztanowymi) jest czarnoziem (czarnozieme gleby).Stepy w postaci najwilgotniejszej zostały nieomal całkowicie zaorane i zamienione na pola uprawne, a w postaciach najsuchszych zdegradowane przez wypas.Fauna stepów to głównie:- bizony (Ameryka Północna),- dzikie konie (Eurazja),- kangury (Australia)- gryzonie: susły, bobaki, chomiki,- ptaki: sępy, orły, kuropatwy, dropie.S A W A N N ASawanna, biom roślinny typowy dla strefy pod- i międzyzwrotnikowejo wybitnej porze suchej trwającej 2,5-10 miesięcy i niskich opadach 400-600 (900) mm rocznie, występujący przede wszystkim w Afryce, a także w Ameryce Południowej i Australii.Wtórnie rozprzestrzeniony w miejscu lasów suchych w wyniku ich degradacji spowodowanej wypasem lub corocznym wypalaniem. W runi sawanny przeważają okazałe trawy, bujnie rozwijające się i zakwitające w czasie deszczów, a wysychające w sezonie bezdeszczowym.Krajobraz sawanny urozmaicają rozrzucone pojedynczo lub w niewielkich grupkach drzewa o parasolowatym pokroju, okresowo zrzucające liście np.:- akacje (Acacia), baobaby (Adansonia) drzewiaste wilczomleczowate (Euphorbiaceae) palmy (Palmae)Fauna sawanny jest różnorodna, charakterystyczne są:- liczne gatunki antylop zebry żyrafy (żyrafowate) lwy gepardy słonie bawoły nosorożce, lamparty.Sawanna daje schronienie wielu gatunkom ptaków, w tym nielotnym strusiom (Australia), tkaczom czerwonodziobym (najliczniejszy gatunek ptaka na świecie) i drapieżnikom, takim jak sekretarz.Na sawannie australijskiej zamiast antylop żyją kangury, a największym drapieżnikiem jest dziki pies dingo.W I L G O T N Y L A S R Ó W N I K O W YLas równikowy, las deszczowy - formacja roślinna charakterystyczna dla strefy klimatu równikowego, charakteryzującego się wysoką sumą opadów atmosferycznych (ponad 2000 mm) oraz brakiem pór roku.Las równikowy występuje w trzech głównych obszarach:- w dorzeczach Amazonki i Orinoko w Ameryce Płd.(największy obszar zwartego występowania),- w Ameryce Środkowej,- w dorzeczach Kongo, Nigru i Zambezi (Środkowa i Zachodnia Afryka),- na Madagaskarze,- w rejonie Indii,- w rejonie Indochin ( Półwysep Indochiński),- w rejonie Półwyspu Malajskiego,- w rejonie Wysp Sundajskich (Archipelag Sundajski),- w Nowej Gwinei.Posiada wyraźną strukturę warstwową:- drzew (ok. 100 gat. Na 1 ha, tworzących lity, wiecznie zielony kobierzec o grubości 24-30 m, z ponad którego wyrastają tu i ówdzie bardzo wysokie drzewa),- krzewów i roślin zielnych, które wypełniają szczelnie luki powstające w warstwach niższych.Typową formą wzrostu, umożliwiająca dostęp do światła, są epifity (rosnące na innych roślinach – storczyki i paprocie) i drzewiaste liany, oplatające drzewa, powodujące niekiedy ich „uduszenie”.W przeciwieństwie do lasów liściastych strefy umiarkowanej, gdzie gatunki zwierząt występują w pobliżu powierzchni ziemi, w lesie równikowym-deszczowym życie zwierząt skupia się w wyższych warstwach roślinności. Jest to najbogatsza w gatunki roślin i zwierząt formacja roślinna na Ziemi, zarazem najsłabiej zbadana.Występują liczne:- owady, nadrzewne węże, olbrzymie, trujące żaby, barwne ptaki, ssaki (małpy).Niepokój budzi tempo wycinania lasów tropikalnych, wynoszące 0,6-1,5% rocznie, co może doprowadzić w ciągu 20 lat do zmniejszenia o 90% ich areał.P U S T Y N I APustynia, rodzaj formacji roślinnej i równocześnie ważna strefa krajobrazowa na kuli ziemskiej.Pustynie związane są z klimatem suchym i skrajnie suchym zwrotnikowym (np. Płn. Afryka, Półwysep Arabski, Australia), występują również w suchych wnętrzach kontynentów w klimacie podzwrotnikowym, a także umiarkowanym (Azja Środkowa, Ameryka Płn.). Specyficznym typem są pustynie nadbrzeżne (Atacama, Namib), związane z wysuszającym oddziaływaniem chłodnych prądów morskich.Pustynia cechuje się:- opadami rocznymi nie przekraczającymi 200 mm, a niekiedy wynoszącymi kilka mm rocznie,- stałym deficytem wilgotności (ilość opadów jest 30 razy mniejsza od parowania potencjalnego),- silnym nasłonecznieniem, związanym z dużą liczbą dni bezchmurnych,- dużymi dobowymi wahaniami temperatur,- całkowitym lub prawie całkowitym brakiem wody i roślinności,- brakiem cieków lub występowaniem cieków tylko epizodycznych- przeważającą rolą morfogenetyczną wiatru.Pustynia jest obszarem nie nadającym się - w naturalnych warunkach - do celów gospodarki rolnej ani też w większości do hodowli. Pustynia występuje w obrębie różnych makroform rzeźby.Wyróżniamy pustynie:- nizinne, wyżynne, górskie.Pustynie dzieli się też na:- pustynie piaszczyste (erg) z różnorodnymi formami wydmowymi,- pustynie ilaste (takyr, kewir, sebkha,playa), pokryte twardym, spękanym, silnie zasolonym iłem, stanowiące niekiedy dno okresowych jezior,- pustynie kamieniste, pokryte złomiskami skalnymi,- pustynie skaliste (hamada), pokryte wygładzoną, prawie płaską powierzchnią litych skał,- pustynie żwirowe (serir, reg, gibber), których powierzchnia zasłana jest materiałem żwirowym.Pustynie, oprócz drobnych gryzoni, ptaków, węży i jaszczurek, zamieszkują antylopy i dzikie koty.G Ó R Y. Klimat w górach charakteryzuje się większymi opadami, niższą temperaturą, obniżającą się wraz ze wzrostem wysokości n.p.m. Wskutek tego roślinność górska ma układ piętrowy. Piętrowość, jedna z właściwości środowiska przyrodniczego w górach, polegająca na stopniowym zmienianiu się jego cech, wraz ze wzrostem wysokości bezwzględnej (n.p.m.).Układ roślinności w obszarach górskich związany jest ze zmianą klimatu w miarę wzrostu wysokości n.p.m.
Wśród zwierząt osobliwością są kozice i świstaki, żyją też niedźwiedzie brunatne, rysie i borsuki.W wysokich górach np. w Himalajach żyje puma śnieżna, tygrys syberyjski i karakal.
T U N D R ATypowe dla tundry są gleby poligonalne powstające w wyniku jej zamarzania i odmarzania. Podobna roślinność występuje ponad górną granicą lasu w górach strefy umiarkowanej.Tundrę zamieszkują też liczni przedstawiciele fauny:a/ roślinożerne:- renifery, zające bielaki, lemingi,b/ drapieżniki,- wilki, lisy polarne (pieśce), niedźwiedzie polarne,c/ ptaki, sowa śnieżna, białozór - największy sokół świata.T A J G ATajga, borealne lasy iglaste, nazwa lasu szpilkowego na obszarze Azji i Europy, charakterystycznego dla klimatu umiarkowanie chłodnego. Lata są tu krótkie i ciepłe, zaś zimy długie i bardzo mroźne. Niewielkie opady, dochodzące do 600 mm rocznie.Tajga zajmuje większość obszaru Syberii oraz znaczne obszary Niżu Wschodnioeuropejskiego i Półwyspu Fennoskandzkiego. Największa tajga syberyjska, nieco mniejsza kanadyjska oraz najmniejsza skandynawska.Na północy przechodzi stopniowo w lasotundrę i tundrę, na południu w lasy liściaste lub lasostepy (step).W runie występują:- borówki, wrzos, bażyna, liczne mchy i porosty.Tajgę zamieszkuje bardzo bogata fauna, ze szczególnie cennymi dla myśliwych zwierzętami futerkowymi - m.in. :- sobole gronostaje, kuny, borsuki, zające, wiewiórki.Występują także:- liczne gryzonie, jelenie ,lisy, wilki, niedźwiedzie.LASY STREFY KLIMATU UMIARKOWANEGOLas liściasty, formacja roślinna charakterystyczna dla strefy klimatycznej umiarkowanej, gdzie opady są duże (750-1500 mm), a temperatury średnie, z wyraźnie zaznaczoną sezonowością.Obejmuje gęsto zasiedlone obszary Eurazji i Ameryki Północnej.Główne rodzaje drzew to:- grab (Carpinus), buk (Fagus), dąb (Quercus), klon (Acer), jesion (Fraxinus),z roślin zielonych - zawilec (Anemone).Runo leśne i podszyt są znacznie obfitsze. W lasach tych żyją podobne gatunki zwierząt jak w tajdze.Jest to naturalne, klimaksowe zbiorowisko roślinne dla przeważających obszarów Europy.S T E PStep, bezdrzewna formacja trawiasto-zielna o charakterze suchoroślowym, typowa dla klimatu umiarkowanego kontynentalnego, z mroźną zimą i suchym, gorącym latem, o opadach poniżej 500 mm rocznie, z wyraźnie zaznaczonym okresem spoczynku zimowego.Występuje w Eurazji od Niziny Węgierskiej (tzw. puszta) i wybrzeży Morza Czarnego po środkowe Chiny, w Ameryce Północnej tworzy pas prerii Wielkich Równin, w Ameryce Południowej, w Urugwaju i Argentynie, nazwany jest pampą.Zróżnicowany na szereg podtypów:- stosunkowo najwilgotniejszy step łąkowy (kwietny), z dużym udziałem roślin dwuliściennych i szerokolistnych traw,- step ostnicowy, suchszy, z dominacją traw wąskolistnych (głównie z rodzajów ostnica Stipa i kostrzewa Festuca),- step piołunowy (bylicowy), w obszarach najsuchszych,utworzony przez półkrzewy (zwłaszcza z rodzaju bylica Artemisia).Typową glebą stepową (z wyjątkiem jego najsuchszych postaci z glebami kasztanowymi) jest czarnoziem (czarnozieme gleby).Stepy w postaci najwilgotniejszej zostały nieomal całkowicie zaorane i zamienione na pola uprawne, a w postaciach najsuchszych zdegradowane przez wypas.Fauna stepów to głównie:- bizony (Ameryka Północna),- dzikie konie (Eurazja),- kangury (Australia)- gryzonie: susły, bobaki, chomiki,- ptaki: sępy, orły, kuropatwy, dropie.S A W A N N ASawanna, biom roślinny typowy dla strefy pod- i międzyzwrotnikowejo wybitnej porze suchej trwającej 2,5-10 miesięcy i niskich opadach 400-600 (900) mm rocznie, występujący przede wszystkim w Afryce, a także w Ameryce Południowej i Australii.Wtórnie rozprzestrzeniony w miejscu lasów suchych w wyniku ich degradacji spowodowanej wypasem lub corocznym wypalaniem. W runi sawanny przeważają okazałe trawy, bujnie rozwijające się i zakwitające w czasie deszczów, a wysychające w sezonie bezdeszczowym.Krajobraz sawanny urozmaicają rozrzucone pojedynczo lub w niewielkich grupkach drzewa o parasolowatym pokroju, okresowo zrzucające liście np.:- akacje (Acacia), baobaby (Adansonia) drzewiaste wilczomleczowate (Euphorbiaceae) palmy (Palmae)Fauna sawanny jest różnorodna, charakterystyczne są:- liczne gatunki antylop zebry żyrafy (żyrafowate) lwy gepardy słonie bawoły nosorożce, lamparty.Sawanna daje schronienie wielu gatunkom ptaków, w tym nielotnym strusiom (Australia), tkaczom czerwonodziobym (najliczniejszy gatunek ptaka na świecie) i drapieżnikom, takim jak sekretarz.Na sawannie australijskiej zamiast antylop żyją kangury, a największym drapieżnikiem jest dziki pies dingo.W I L G O T N Y L A S R Ó W N I K O W YLas równikowy, las deszczowy - formacja roślinna charakterystyczna dla strefy klimatu równikowego, charakteryzującego się wysoką sumą opadów atmosferycznych (ponad 2000 mm) oraz brakiem pór roku.Las równikowy występuje w trzech głównych obszarach:- w dorzeczach Amazonki i Orinoko w Ameryce Płd.(największy obszar zwartego występowania),- w Ameryce Środkowej,- w dorzeczach Kongo, Nigru i Zambezi (Środkowa i Zachodnia Afryka),- na Madagaskarze,- w rejonie Indii,- w rejonie Indochin ( Półwysep Indochiński),- w rejonie Półwyspu Malajskiego,- w rejonie Wysp Sundajskich (Archipelag Sundajski),- w Nowej Gwinei.Posiada wyraźną strukturę warstwową:- drzew (ok. 100 gat. Na 1 ha, tworzących lity, wiecznie zielony kobierzec o grubości 24-30 m, z ponad którego wyrastają tu i ówdzie bardzo wysokie drzewa),- krzewów i roślin zielnych, które wypełniają szczelnie luki powstające w warstwach niższych.Typową formą wzrostu, umożliwiająca dostęp do światła, są epifity (rosnące na innych roślinach – storczyki i paprocie) i drzewiaste liany, oplatające drzewa, powodujące niekiedy ich „uduszenie”.W przeciwieństwie do lasów liściastych strefy umiarkowanej, gdzie gatunki zwierząt występują w pobliżu powierzchni ziemi, w lesie równikowym-deszczowym życie zwierząt skupia się w wyższych warstwach roślinności. Jest to najbogatsza w gatunki roślin i zwierząt formacja roślinna na Ziemi, zarazem najsłabiej zbadana.Występują liczne:- owady, nadrzewne węże, olbrzymie, trujące żaby, barwne ptaki, ssaki (małpy).Niepokój budzi tempo wycinania lasów tropikalnych, wynoszące 0,6-1,5% rocznie, co może doprowadzić w ciągu 20 lat do zmniejszenia o 90% ich areał.P U S T Y N I APustynia, rodzaj formacji roślinnej i równocześnie ważna strefa krajobrazowa na kuli ziemskiej.Pustynie związane są z klimatem suchym i skrajnie suchym zwrotnikowym (np. Płn. Afryka, Półwysep Arabski, Australia), występują również w suchych wnętrzach kontynentów w klimacie podzwrotnikowym, a także umiarkowanym (Azja Środkowa, Ameryka Płn.). Specyficznym typem są pustynie nadbrzeżne (Atacama, Namib), związane z wysuszającym oddziaływaniem chłodnych prądów morskich.Pustynia cechuje się:- opadami rocznymi nie przekraczającymi 200 mm, a niekiedy wynoszącymi kilka mm rocznie,- st...
michask27