przegląd piśmiennictwa.pdf

PRZEGL¥D PIŒMIENNICTWA

Heinrich GUGGENBÜHL

(Einsatz und Verwertbarkeit

multimedialer Bildaufzeichnungen

in Strafverfahren)

2004, nr 8–9, s. 578–582

wego chc¹ wykorzystaæ zdjêcia wy-

konane na terenie publicznym?

Teoria trzech obszarów

Zastosowanie i mo¿liwoœæ spo¿ytkowania

obrazów multimedialnych

w postêpowaniu karnym

Problem mo¿na przybli¿yæ, je¿eli

uœwiadomimy sobie najpierw, co

w rozumieniu prawa oznaczaj¹ pojê-

cia obszaru publicznego, prywatnego

lub intymnego. Istnieje na ten temat

teoria nazywana teori¹ trzech obsza-

rów. Wed³ug niej cz³owiek zawsze

przebywa w jednym z nich.

„Obszar intymny” oznacza samo

sedno sfery prywatnoœci i obejmuje te

procesy ¿yciowe, które dana osoba

chce wy³¹czyæ z postrzegania lub

wiedzy innych ludzi. Trudniejsza, bo

sporna, jest definicja sfery prywatno-

œci, poniewa¿ prawo rozró¿nia chro-

niony obszar prywatnoœci, obszar pry-

watnoœci w szerszym rozumieniu oraz

obszar prywatno-publiczny. Panuje

zgodnoœæ co do tego, ¿e miejsca,

w których mo¿e dojœæ do zak³ócenia

spokoju czy miru domowego, zalicza-

j¹ siê do obszaru prywatnoœci, nale¿¹

do niego tak¿e np. wnêtrza namiotu

lub samochodu. Sfera prywatnoœci

chroni cz³owieka, który wychodzi

z mieszkania, ¿eby wyj¹æ listy ze

skrzynki, a tak¿e niektóre zachowania

w miejscach publicznych, takie jak

okazywanie mi³oœci czy ¿a³oby, a na-

wet nietypowy sposób ubierania siê.

W obszarze publicznym cz³owie-

kowi towarzysz¹ inni ludzie, zwi¹zani

z nim – lub nie – w sposób trwa³y lub

chwilowy i odpowiadaj¹ temu ich za-

chowania. Pojêcie obszarów publicz-

nie dostêpnych ilustruje sytuacja,

w której przebywaj¹ce w danym miej-

scu osoby nie maj¹ do niego prawa

w³asnoœci. Nie chodzi tu o podzia³ na

w³asnoœæ prywatn¹ lub publiczn¹,

lecz o to, ¿e ka¿dy ma do tego obsza-

ru dostêp.

Zapis obrazu jako naruszenie

podstawowych praw cz³owieka

czywistoœci, co w dobie digitalizacji

mo¿e budziæ w¹tpliwoœci).

Rzeczowe dowody naoczne za-

zwyczaj nie przysparzaj¹ szczegól-

nych problemów prawnych: zostaj¹

skonfiskowane, przedstawione pod-

czas procesu i ocenione przez sê-

dziego. W przypadku fotografii sytu-

acja prawna jest znacznie bardziej

z³o¿ona.

Utrwalenie obrazu okreœlonej oso-

by na taœmie w celu wykorzystania

go w postêpowaniu karnym oznacza

przekroczenie granic azylu, w którym

chronione s¹ podstawowe prawa

cz³owieka. Europejska Konwencja

Praw Cz³owieka i konstytucja pañ-

stwa w zasadzie zabraniaj¹ takiego

dzia³ania. Je¿eli prowadz¹cy docho-

dzenie chce przedstawiæ takie zdjê-

cie jako dowód, pojawia siê pytanie:

kiedy ta zasada obowi¹zuje, a kiedy

nie? Lub inaczej: w jaki sposób chro-

nione s¹ prawa osoby fotografowa-

nej? Jak nale¿y post¹piæ, gdy zdjêcia

zosta³y wykonane nie przez policjê,

tylko przez osobê prywatn¹? Czy po-

licja ma prawo korzystaæ z takich do-

wodów?

Z tytu³u artyku³u wynika, ¿e spra-

wa dotyczy zapisu obrazu sporz¹-

dzonego za pomoc¹ odpowiedniego

aparatu na w³aœciwym noœniku.

A wiêc nie mo¿e to byæ obserwacja

przez lornetkê, lunetê lub jednostron-

ne lustro (weneckie), za pomoc¹ któ-

rych nie mo¿na obrazów przekazy-

waæ ani odtwarzaæ. Chodzi zatem

o aparaty fotograficzne, kamery fil-

mowe, telewizyjne i wideo.

Zdjêcia nale¿¹ do kategorii dowo-

dów „naocznych” w tym sensie, ¿e

sêdzia mo¿e je obejrzeæ bezpo-

œrednio (inn¹ spraw¹ jest, czy zdjêcie

jest dok³adnym odtworzeniem rze-

Zdjêcia i nagrania w miejscach

publicznych – czy zawsze mo¿na

je wykorzystaæ bez zezwolenia?

Europejska Konwencja Praw

Cz³owieka oraz nowa konstytucja

Szwajcarii uznaj¹ prawo do ochrony

¿ycia prywatnego, obejmuj¹ce tak¿e

prawo do informacyjnego samookre-

œlenia. Nagrywanie na wideo mog³o-

by to prawo naruszaæ. Przepisy ko-

deksu karnego uprawniaj¹ s³u¿by do-

chodzeniowe do takiego naruszania

prawa w odniesieniu do sfery prywat-

nej i intymnej. Na temat zdjêæ w miej-

scach publicznych prawo siê nie wy-

powiada, niemniej ka¿dy obywatel

mo¿e siê domagaæ ochrony swojego

wizerunku, z czego wynika, ¿e zdjê-

cia w takich miejscach równie¿ mog¹

podlegaæ ograniczeniom. Nale¿y

wiêc odpowiedzieæ na nastêpuj¹ce

pytania: czy ochrona podstawowych

praw cz³owieka rozci¹ga siê tak¿e na

obszar publiczny i jaka jest sytuacja

prawna funkcjonariuszy, którzy w ra-

mach postêpowania karnoproceso-

Teoria enklaw

Teoria enklaw Riklina mówi o tym,

¿e niektóre zdarzenia – mimo ¿e roz-

grywaj¹ siê w obszarze publicznym –

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 249/05

PRZEGL¥D PIŒMIENNICTWA

mog¹ nale¿eæ do sfery prywatnej lub

intymnej. W tych sytuacjach dzia³a

prawo wewnêtrzne, podobnie jak

w enklawach na terenie obcych

pañstw.

Klasycznym przyk³adem mo¿e tu

byæ zachowanie pary zakochanych

lub rozpacz osób czekaj¹cych w hali

przylotów na wiadomoœæ o katastro-

fie samolotu. Obie te sytuacje roz-

grywaj¹ siê w miejscach publicz-

nych, ale nale¿¹ do sfery intymnej

lub prywatnej.

rzaniu danych osobowych stanowi

naruszenie praw jednostki, je¿eli nie

jest ograniczone do obszaru publicz-

nego. Zasada ta nie obowi¹zuje jed-

nak podczas prowadzenia dochodze-

nia w postêpowaniu karnym.

Je¿eli ochrona podstawowych

praw cz³owieka obejmowa³aby tak-

¿e obszar publiczny, potrzebna by-

³aby podstawa prawna do wykony-

wania zdjêæ tak¿e na terenie pu-

blicznym.

Takiej ocenie sytuacji nie mo¿na

siê przeciwstawiæ, zosta³a ona bo-

wiem wyprowadzona z ustawy

o ochronie danych. Natomiast nie

obowi¹zuje ona w postêpowaniu kar-

nym, poniewa¿ postêpowanie karno-

procesowe zosta³o wykluczone

z ochrony danych. S¹d Najwy¿szy

nie da³ jeszcze wyk³adni tych przepi-

sów.

Wynika z tego, ¿e przypuszczalnie

wed³ug nowej konstytucji fotografo-

wanie na ulicy bêdzie musia³o mieæ

podstawê prawn¹. Obecnie w przy-

gotowaniu jest nowa ustawa policyj-

na, która powinna wyjaœniæ wszystkie

w¹tpliwoœci i sprecyzowaæ, co wolno,

a czego nie wolno.

tory i wkraczaj¹cego w razie potrze-

by, jest niezgodny z t¹ zasad¹.

Po drugie, nie nale¿y zak³adaæ

nadzoru wideo tam, gdzie cel mo¿na

osi¹gn¹æ, stosuj¹c rozwi¹zania bu-

dowlane lub poprawê oœwietlenia.

Po trzecie, zdjêcia z kamer mog¹

byæ wykorzystane wy³¹cznie w tym

celu, który uzasadnia³ za³o¿enie nad-

zoru. Na przyk³ad w domach towaro-

wych kamery wideo maj¹ zapobiegaæ

kradzie¿om sklepowym, nie wolno

jednak wykorzystywaæ ich do studio-

wania zachowañ klientów. W prakty-

ce zdarza siê czasem, ¿e kamera

ustawiona na obserwacjê wejœcia

mo¿e uchwyciæ tak¿e inne zdarzenia,

np. w³amanie do znajduj¹cego siê

w jej polu widzenia bankomatu. Po-

niewa¿ celem za³o¿enia kamery by³o

nadzorowanie wejœcia, mo¿na by za-

kwestionowaæ wykorzystanie filmu

w procesie karnym o inne przestêp-

stwo. Aby unikn¹æ pu³apek, które kry-

je w sobie ten przepis, byæ mo¿e na-

le¿a³oby ustaliæ regu³y postêpowania

z przypadkowymi nagraniami dowo-

dowymi.

Je¿eli nagrania maj¹ byæ przecho-

wywane, trzeba œciœle ustaliæ termin

ich skasowania. Wytyczn¹ musi tu

byæ iloœæ czasu potrzebna na zreali-

zowanie za³o¿onego celu, czyli wyko-

rzystanie uzyskanego materia³u do-

wodowego.

Nowa Konstytucja

Federacji Szwajcarskiej

– nowa sytuacja prawna?

PrzejdŸmy teraz do sprawy nagry-

wania filmów wideo w miejscach pu-

blicznych. Wydaje siê, ¿e nie ma tu

¿adnego problemu, poniewa¿ s³u¿y

to zapobieganiu handlowi narkotyka-

mi na ulicy, a tego rodzaju zdjêcia nie

s¹ naruszeniem podstawowych praw

do intymnoœci i prywatnoœci, a wiêc

s¹ zgodne z prawem. Z punktu wi-

dzenia walki z przestêpczoœci¹

wszystko jest w porz¹dku. Niemniej

po wprowadzeniu zmian w konstytu-

cji ta wyk³adnia mo¿e siê zmieniæ.

W nowym brzmieniu przepis o pra-

wie do samookreœlenia informacyj-

nego mówi, ¿e ka¿da osoba mo¿e

¿¹daæ ochrony swoich danych. Czy

w œwietle tego sformu³owania takie

uliczne nagrania wideo s¹ wci¹¿ le-

galne?

Pe³nomocnik do spraw ochrony

danych nie ma w¹tpliwoœci: wed³ug

praktyki s¹dów federalnych zbiera-

nie, przetwarzanie i przechowywanie

danych osobowych stanowi narusze-

nie swobód osobistych i sfery pry-

watnoœci. Prawo do informacyjnego

samookreœlenia jednostki zawiera

w sobie prawo do swobodnego poru-

szania siê na terenie publicznym bez

koniecznoœci bycia obserwowanym.

W nowym tekœcie konstytucji

w odniesieniu do ochrony danych

mówi siê, ¿e ka¿de dzia³anie ze stro-

ny pañstwa polegaj¹ce na przetwa-

Zasady rozpoznawania

sytuacji prawnej

Uprawnienia do nadzoru wideo

i fotografowania na ulicy mo¿na uza-

sadniæ za pomoc¹ przedstawionych

poni¿ej zasad.

Przyzwolenie ze strony

osób fotografowanych

Zasada proporcjonalnoœci

Zgoda osób fotografowanych czy

filmowanych oznacza uprawomoc-

nienie nadzoru. O istnieniu takiej zgo-

dy mo¿na te¿ wnioskowaæ na podsta-

wie zachowania siê tych osób. Je¿eli

np. na terenie znajduje siê napis

„Strefa pod nadzorem kamer wideo”,

to wchodz¹cy tam automatycznie wy-

ra¿aj¹ zgodê na sfotografowanie.

Jeszcze wyraŸniej godz¹ siê na to

osoby dobrowolnie bior¹ce udzia³

w programach typu „Big Brother”,

gdzie filmuje siê ich ¿ycie prywatne

i intymne.

Podczas prowadzenia nadzoru

wa¿n¹ funkcjê spe³nia zasada pro-

porcjonalnoœci œrodków do rezulta-

tów. Nadzór wideo jest dozwolony tyl-

ko pod warunkiem przestrzegania tej

zasady. Mówi ona po pierwsze, ¿e

wytyczony cel nadzoru musi byæ

osi¹galny. Na przyk³ad nadzór wideo

za³o¿ony na parkingu w miejscach

wjazdu i wyjazdu w celu przeciwdzia-

³ania wandalizmowi i kradzie¿om,

bez personelu obserwuj¹cego moni-

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 249/05

PRZEGL¥D PIŒMIENNICTWA

Mo¿liwoœæ identyfikowania osób

dalami i w³amaniami do samochodów

lub napadami na klientów czy stadiony

sportowe przed awanturnikami. Inte-

res w³aœcicieli i zarz¹dców oraz u¿yt-

kowników przewa¿a tu nad prawem

do ochrony danych.

k¹ wyk³adniê, ¿e zakaz ich wykorzy-

stania w zasadzie nie zale¿y od tego,

czy obowi¹zek przestrzegania prawa

przy zdobywaniu dowodu zosta³ zlek-

cewa¿ony przez przedstawicieli w³a-

dzy pañstwowej, czy przez osoby

trzecie. Postêpowanie sprzeczne

z prawem osób prywatnych zalicza

siê na konto pañstwa, je¿eli dowód

s³u¿y pañstwu. Prognozowanie, czy

taki dowód zostanie przyjêty, jest

wiêc równie¿ niepewne. Dlatego

przed wykorzystaniem w procesie

karnym zdjêæ wykonanych przez oso-

by trzecie warto zadaæ pytanie, czy

nie naruszaj¹ one prawa do ochrony

prywatnoœci.

Trzeba jednak przypomnieæ, ¿e

osoby prywatne podlegaj¹ innym

ograniczeniom ni¿ pañstwo. Osoba

prywatna, je¿eli uzasadniaj¹ to

przyczyny wy¿szego rzêdu, mo¿e

wykonywaæ zdjêcia tak¿e bez pod-

stawy prawnej, natomiast przedsta-

wiciele w³adzy pañstwowej musz¹

zawsze postêpowaæ zgodnie z prze-

pisami prawa. Ró¿nica ta mo¿e byæ

bardzo istotna, je¿eli na procesie

przedstawia siê dowód w postaci

nagrania wideo sporz¹dzonego

przez osobê prywatn¹. Na przyk³ad

jubiler, w³aœciciel stacji benzynowej,

w³aœciciel domu, parkingu czy sta-

dionu pi³ki no¿nej mo¿e zgodnie

z oficjalnymi zasadami zainstalowaæ

u siebie nadzór wideo, a pañstwo

mo¿e wykorzystaæ takie nagranie

jako dowód w procesie karnym, na-

wet je¿eli ze swojej strony nie mia³o

podstaw prawnych do takich na-

grañ.

Powstaje pytanie, czy osoby na fil-

mie wideo wolno identyfikowaæ. Od-

powiedŸ wynika bezpoœrednio z prze-

pisu, który mówi, ¿e dane osobowe

s¹ nimi tylko wówczas, gdy mo¿na je

przypisaæ okreœlonej lub mo¿liwej do

okreœlenia osobie, a dane osób niezi-

dentyfikowanych nie podlegaj¹

ochronie. Je¿eli ktoœ jest niezidentyfi-

kowany, nie musi siê obawiaæ naru-

szenia praw i obrazy uczuæ, którym to

zjawiskom ma zapobiegaæ ustawa

o ochronie danych.

Czy uzyskane

niezgodnie z prawem zdjêcia

mog¹ byæ wykorzystane

w procesie karnym?

Tematem prezentowanego artyku-

³u jest poprawnoœæ przeprowadzenia

dowodu. Co jednak mo¿na zrobiæ, je-

¿eli przedstawione powy¿ej regu³y

zosta³y ju¿ naruszone? Jakie skutki

mo¿e mieæ takie naruszenie? Czy

mo¿e ono prowadziæ do uniewa¿nie-

nia dowodu w postaci zdjêcia?

Z zasady nadzór wideo przepro-

wadzony niezgodnie z prawem (np.

fotografowanie osoby w sytuacji pry-

watnej lub intymnej bez jej zgody) nie

jest uznawany przez s¹d. Przejawia

siê tu stary konflikt celów w prawie

karnym: czy z powodu b³êdu docho-

dzenia ciê¿kie przestêpstwo ma po-

zostaæ bezkarne? Stwierdzenie

prawdy materialnej przeciwstawia siê

tu prawdzie procesowej. W ra¿¹cych

przypadkach S¹d Najwy¿szy musi in-

terweniowaæ, akceptuj¹c wyj¹tki od

regu³y. Dowody uzyskane niezgodnie

z prawem mog¹ zostaæ wykorzystane

wtedy, gdy interes publiczny w wyja-

œnieniu sprawy przewa¿a nad intere-

sem oskar¿onego do zachowania ta-

jemnicy – przynajmniej w odniesieniu

do ciê¿kich przestêpstw.

Wobec coraz bardziej rozbudowy-

wanego prawa do obrony mo¿na co-

raz mniej liczyæ na mo¿liwoœæ ustale-

nia prawdy materialnej za pomoc¹

œrodków niezgodnych z prawem.

Prognozy s¹ tu bardzo niepewne.

Najlepiej wiêc zdobywaæ dowody le-

galne i nimi siê pos³ugiwaæ.

Miejsce wykonywania zdjêæ

Chodzi tu o teren, na którym za³o-

¿ony jest nadzór: czy jest to strefa pu-

bliczna, prywatna, czy intymna. Zda-

rza siê, ¿e na zdjêciach wykonanych

na terenie publicznym osoby s¹ nie-

rozpoznawalne (a wiêc niemo¿liwe do

zidentyfikowania, nawet na podstawie

odzie¿y, cech szczególnych itp.),

mo¿na wiêc przyj¹æ, ¿e takie zdjêcia

mog¹ byæ wykonywane bez dodatko-

wych warunków zarówno przez osoby

prywatne, jak i urzêdowe. Jeœli nato-

miast znajduj¹ce siê na nich osoby s¹

rozpoznawalne lub zdjêcia wykonano

w sferze niepublicznej, musz¹ byæ

spe³nione dodatkowe warunki.

Podstawy prawne

i/lub wy¿szy interes osobisty

Nadzór policyjny zawsze musi mieæ

podstawy prawne. Klasycznym przy-

k³adem s¹ podstawy okreœlone prze-

pisami kodeksu karnego, które regulu-

j¹ nadzór w strefie prywatnej lub in-

tymnej. Natomiast nadzór prowadzo-

ny przez osoby prywatne mo¿e byæ

dopuszczalny, je¿eli nie jest sprzeczny

z przepisami lub uwarunkowany jest

interesem nadrzêdnym. Tak wiêc np.

w³aœciciele sklepów i domów towaro-

wych chroni¹ swoich klientów i siebie

przed kradzie¿ami, zak³adaj¹c nadzór

wideo. Podobnie banki chroni¹ siê

przed napadami, parkingi przed wan-

Dygresja: prawne konsekwencje

mo¿liwoœci cyfrowego

przetwarzania obrazu

Nie ma fa³szerstwa dokumentów

Zdjêcia prywatne

Cyfrowe przetwarzanie obrazu

stwarza nieograniczone mo¿liwoœci.

Zgodnie z zasad¹ „z pikselem mo¿na

zrobiæ, co siê chce” nie istniej¹ tu

¿adne granice.

Dla oceny dowodów zdobytych

przez osoby prywatne stosuje siê ta-

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 249/05

PRZEGL¥D PIŒMIENNICTWA

Pytaniem dla karnistów jest, czy

takie przetwarzanie w ka¿dym przy-

padku musi byæ fa³szerstwem doku-

mentu. Tak nie jest. Zdjêcia nie s¹

uzewnêtrznieniem umys³u i ducha

ludzkiego, lecz odbiciem prawdziwej

lub wirtualnej sytuacji i nie mog¹ byæ

uwa¿ane za dokument w sensie

prawnym. Dlatego pojêcie fa³szer-

stwa dokumentów nie ma tu ¿adnego

zastosowania.

by³o przetworzone lub jest tylko jedn¹

z licznych wersji.

W³aœciwie samo zjawisko nie jest

nowe, jedynie ujawni³o siê nagle przy

okazji wprowadzenia fotografii cyfro-

wej. Ju¿ od dawna sêdziowie musz¹

siê opieraæ na œrodkach dowodowych

dostarczanych przez policjê i wie-

rzyæ, ¿e np. niedopa³ek papierosa

czy œlad obuwia zosta³y rzeczywiœcie

znalezione na miejscu zdarzenia albo

¿e analogowa fotografia nie zosta³a

spreparowana i nie wystêpowa³a

uprzednio w innej wersji. Metody

techniczne s³u¿¹ce do opisywania

obrazów cyfrowych (hashcodes) nie

s¹ tu pomocne, mog¹ tylko potwier-

dziæ, ¿e zdjêcie jest identyczne z in-

nym zdjêciem, ale nie, ¿e jest to ory-

gina³. Tak wiêc sêdzia musi siê opie-

raæ na przekonaniu, ¿e policja nie do-

starcza mu zmanipulowanych obra-

zów lub informuje go, jakie zmiany

zosta³y wprowadzone. Mo¿e powi-

nien jednak ¿¹daæ, aby ca³y proces

przetwarzania by³ w pe³ni udokumen-

towany, mieæ wgl¹d w orygina³

i w sposób postêpowania?

Pod wzglêdem technicznym zmia-

ny nastêpuj¹ szybko, natomiast

punkt wyjœcia w zasadzie pozostaje

ten sam. Sytuacjê tê mo¿na podsu-

mowaæ nastêpuj¹co: multimedialne

obrazy cyfrowe zas³uguj¹ na akcep-

tacjê przez wymiar sprawiedliwoœci

w tym samym stopniu co zwyk³e zdjê-

cia analogowe. Kwestia zaufania od-

nosi siê nie do zastosowanej techni-

ki, lecz do fotografa.

Fotografia cyfrowa

i jej wartoœæ dowodowa

Je¿eli cyfrowymi zdjêciami mo¿na

dowolnie manipulowaæ, czy maj¹ one

jak¹kolwiek wartoœæ dowodow¹?

Trzeba dodaæ, ¿e nie istnieje metoda

techniczna, za pomoc¹ której mo¿na

by obiektywnie wykazaæ, ¿e zdjêcie

oprac. Anna Henschke

Peter W. PFEFFERLI

(Digitalfotografie in der

Strafverfolgung)

2004, nr 8–9, s. 573–577

rzaj¹ce siê w mediach informacje

o ró¿nych manipulacjach dokonywa-

nych na zdjêciach.

Przyk³adem mog¹ tu byæ niektórzy

fotoreporterzy o w¹tpliwej etyce za-

wodowej, dla osi¹gniêcia wiêkszego

efektu i nak³adu pisma niecofaj¹cy

siê przed fa³szowaniem zdjêæ. Mo¿na

tu przypomnieæ tragiczne wydarzenia

zwi¹zane z atakiem terrorystycznym

w Luksorze w Egipcie, po których

w gazecie codziennej „Blick” ukaza³o

siê zdjêcie czerwonej ka³u¿y krwi

przed œwi¹tyni¹ Hatszepsut. By³a to

manipulacja polegaj¹ca na zabarwie-

niu ka³u¿y wody za pomoc¹ czerwo-

nej farby w procesie cyfrowego prze-

twarzania obrazu. Innym przyk³adem

s¹ zdjêcia z obszarów dotkniêtych

katastrof¹, przetworzone tak, aby wy-

wo³a³y wiêksze emocje.

Fotografia cyfrowa

w postêpowaniu karnym

Fotografia cyfrowa mimo swojej

nied³ugiej historii zdoby³a sobie ju¿

okreœlon¹ pozycjê. Jako prywatne

hobby fotografia siêga coraz czêœciej

do nowej techniki cyfrowej, która od-

znacza siê wy¿szym poziomem tech-

nologicznym i coraz atrakcyjniejsz¹

cen¹. W ofercie handlowej przewa¿a-

j¹ kamery cyfrowe. Z drugiej strony,

fotografowie zawodowi ju¿ dawno

przeszli na technikê cyfrow¹, a prze-

mys³ graficzny pracuje dziœ wy³¹cz-

nie na zdigitalizowanym sprzêcie

multimedialnym. Warto siê wiêc zain-

teresowaæ, jaki jest stopieñ wykorzy-

stania fotografii cyfrowej w postêpo-

waniu karnym. Nie chodzi tu o po-

wstrzymywanie siê przed zrobieniem

kroku w cyfrow¹ przysz³oœæ, lecz

o dopuszczalnoœæ i przydatnoœæ foto-

grafii cyfrowej w ekspertyzie krymina-

listycznej. Podczas rozwa¿ania

szans i zagro¿eñ, jakie stwarza no-

woczesna technika fotograficzna,

staje siê widoczne ryzyko, które pole-

ga na nieograniczonych mo¿liwo-

œciach przetwarzania i manipulacji.

Dlatego funkcja nowoczesnej foto-

grafii jako œrodka dowodowego musi

budziæ w¹tpliwoœci. A wiêc czy obra-

zy cyfrowe maj¹ wartoœæ jako œrodek

dowodowy i na co trzeba zwróciæ

uwagê?

O tym, ¿e fotografie mog¹ k³amaæ,

wiadomo by³o ju¿ dawno, jeszcze

przed wprowadzeniem do powszech-

nego u¿ytku programów przetwarza-

nia obrazu. Œwiadcz¹ o tym powta-

Wizualne k³amstwa mediów

Wielkie k³amstwa medialne rozpo-

czynaj¹ siê od estetycznych retu-

szów, a koñcz¹ na inscenizowaniu

fikcyjnych scenariuszy. Takie manipu-

lacje za pomoc¹ techniki cyfrowej

sta³y siê zupe³nie proste i ³atwe do

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 249/05

PRZEGL¥D PIŒMIENNICTWA

wykonania. Nie s¹ one jednak najbar-

dziej symptomatyczne dla ryzyka,

które wi¹¿e siê z nowoczesn¹ foto-

grafi¹. Obrazy umia³y k³amaæ od cza-

su wynalezienia fotografii 200 lat te-

mu. Zarówno dla celów politycznych,

jak i propagandowych lub zdobycia

pseudonaukowych dowodów na ist-

nienie UFO – obrazy analogowe mo-

g³y przedstawiaæ nieprawdê lub rze-

czywistoœæ zafa³szowan¹. Historia fo-

tografii s¹dowej uwidacznia pozycjê,

jak¹ zajmuje dokumentacja fotogra-

ficzna w praktyce kryminalistycznej.

Nie ma takiego dzia³u pracy policyj-

nej, w którym nie wykorzystywano by

fotografii. Stosuje siê j¹ w celu usta-

lenia stanu faktycznego czy obserwa-

cji w policji kryminalnej, nadzoru

w policji bezpieczeñstwa, zdjêæ rada-

rowych w policji drogowej, dokumen-

tacji badañ naukowo-kryminalistycz-

nych lub rejestracji przez s³u¿by do-

chodzeniowe – fotografia jako œrodek

dowodowy ma wiêc znaczenie za-

sadnicze. Zastosowanie i przydat-

noœæ dowodowa zdjêæ w postêpowa-

niu karnym s¹ uregulowane przepisa-

mi prawa.

Znaczenie fotografii jako podsta-

wowego œrodka dowodowego by³o

i jest nieograniczone. Coraz czêst-

sze korzystanie ze œrodków multime-

dialnych, w szczególnoœci zaœ inte-

raktywne stosowanie ró¿nych me-

diów dziêki nowoczesnej fotografii

cyfrowej umo¿liwia wykonywanie

zdjêæ szybciej, lepiej i wygodniej,

chocia¿ nie zawsze taniej ni¿ metod¹

fotografii tradycyjnej. To, co wcze-

œniej wymaga³o stosowania „mokrej”

obróbki chemicznej w laboratorium

fotograficznym w celu wywo³ania ob-

razu na papierze metodami fotografii

analogowej, obecnie otrzymuje siê

w postaci produktu cyfrowego, bez

straty czasu i z mo¿liwoœci¹ wielo-

krotnego odtwarzania. Obrazy cyfro-

we mog¹ byæ zwizualizowane na-

tychmiast i na poczekaniu mo¿na

sprawdziæ ich jakoœæ i treœæ, co

w pracy policyjnej ma decyduj¹ce

znaczenie, poniewa¿ dotyczy doku-

mentacji wydarzeñ z regu³y niepo-

wtarzalnych.

Obrazy cyfrowe mo¿na elektro-

nicznie kopiowaæ bez strat i dokony-

waæ w nich zmian przy u¿yciu nowo-

czesnej techniki transferu informacji.

Cyfrowe fotografie oferuj¹ wszelkie

mo¿liwoœci przetwarzania wspoma-

ganego komputerowo na dostêpnych

w sprzeda¿y dyskietkach z oprogra-

mowaniem.

to negatyw pokryty œwiat³oczu³¹

emulsj¹, w której zostaje zarejestro-

wany obraz, a w nowoczesnych –

elektroniczny plik danych z warstew-

k¹ œwiat³oczu³¹ z chipów. W obu wy-

padkach:

utrwalony obraz jest rezultatem

œwiadomego lub nieœwiadome-

go wyboru obiektu i treœci zdjê-

cia przez fotografa (k¹t widze-

nia, wycinek obrazu),

Moc dowodu

jakoœæ zdjêcia jest przede

wszystkim funkcj¹ umiejêtnoœci

fotografa oraz u¿ytego sprzêtu

i materia³ów (amatorski czy pro-

fesjonalny),

W przypadkach budz¹cych w¹tpli-

woœci pojawia siê pytanie, czy zafa³-

szowania obrazów cyfrowych s¹

mo¿liwe do zdemaskowania. Nie-

dawno media donios³y o aferze Bore-

ra, by³ego ambasadora Szwajcarii

w Berlinie. Afera ta ukaza³a granice

mo¿liwoœci wykrycia fa³szerstwa foto-

grafii cyfrowej. Przyk³ad ten wskazu-

je, ¿e dowód fa³szerstwa czêsto jest

trudny do zdobycia i nawet doœwiad-

czeni eksperci nie mog¹ rozstrzy-

gn¹æ z absolutn¹ pewnoœci¹, czy

kwestionowane zdjêcie by³o poddane

manipulacji, czy nie. Je¿eli prawdzi-

woœæ zdjêcia nie mo¿e byæ jedno-

znacznie potwierdzona, dowód taki

traci swoj¹ wartoœæ w postêpowaniu

karnym. Powsta³e na tym tle w¹tpli-

woœci pozwalaj¹ zadaæ pytanie o do-

puszczalnoœæ wykorzystywania cy-

frowych obrazów multimedialnych do

celów s¹dowych.

Podobne obawy wystêpuj¹ce

w œrodowisku s¹downiczym i doty-

cz¹ce cyfrowych zdjêæ oparte s¹ jed-

nak g³ównie na pog³oskach lub prze-

sadzonych informacjach. Fotografie

analogowe, wywo³ywane metodami

fotochemicznymi, wcale nie musz¹

byæ ca³kowicie autentyczne, jako-

œciowo lepsze, zabezpieczone przed

sfa³szowaniem, trwa³e i posiadaj¹ce

moc dowodow¹. Zdjêcia cyfrowe nie

s¹ z natury gorszej jakoœci, podatniej-

sze na manipulacjê i w¹tpliwe jako

dowód. Ró¿nica miêdzy fotografi¹

zwyk³¹ a cyfrow¹ le¿y w naturze ory-

gina³u: w zdjêciach klasycznych jest

orygina³ – negatyw czy plik –

musi siê nadawaæ do skopiowa-

nia (negatyw jest zawsze obci¹-

¿ony stratami),

trwa³oœæ obrazu zale¿y od ma-

teria³u noœnika, ale tak¿e od wa-

runków przechowywania (œwia-

t³o, wilgotnoœæ),

w obu wypadkach obraz mo¿e

byæ poddany obróbce – od retu-

szu do fotomonta¿u.

Równie¿ w przypadku fotografii

cyfrowej rozró¿nia siê 4 fazy wykony-

wania zdjêcia, które pojedynczo lub

razem wp³ywaj¹ na jakoœæ produktu.

Rejestracja obrazu

Rynek cyfrowych aparatów foto-

graficznych jest prawie nieograniczo-

ny i oferuje zarówno amatorom, jak

i profesjonalistom szerokie spektrum

jakoœci produktów. Odnosi siê to nie

tylko do cyfrowych kamer wideo, ale

tak¿e do skanerów. Jednym z decy-

duj¹cych kryteriów wysokiej jakoœci

obrazów cyfrowych jest rozdziel-

czoœæ obrazu. Obraz elektroniczny

sk³ada siê z punktów, tzw. pikseli,

a jego rozdzielczoœæ wyra¿ona jest

sumaryczn¹ liczb¹ pikseli. Z zasady

im wy¿sza rozdzielczoœæ obrazu, tym

lepsza jest jego jakoœæ, a tak¿e wiêk-

sze zu¿ycie miejsca na medium bê-

d¹cym noœnikiem danych. Od wyboru

formatu pliku danych obrazu zale¿y,

czy obraz bêdzie zarejestrowany

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 249/05

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: