Teoria wychowania - koło u Piwowarczyka ściąga.doc

Funkcje teorii wychowania (opisowa, opisująca, prognostyczna)

a)Funkcja poznawcza - Zadaniem jest opisywanie czyli deskrypcja badanej rzeczywistości oraz objaśnianie zjawisk tej rzeczywistości czyli eksplikacje.

b)Funkcja diagnostyczna - Zadaniem jest diagnozowanie badanej rzeczywistości, wskazywanie jej cech pozytywnych i negatywnych wynikających z jej opisu czyli deskrypcji i objaśnienia czyli eksplikacji.

c)Funkcja ewaluacyjna- Zadaniem jest ocenianie ustaleń oceny badanej rzeczywistości i stwierdzenia jej zgodności z założonym ideałem wychowania.

d)Funkcja progrostywcza- Zadaniem jest opracowanie sposobu usprawnienia pracy wychowawcy w obszarach których jest ona nieefektywna.

e) Funkcja aplikatywna- Zadaniem jest wdrażanie w rzeczywistość wychowawczą opracowanych projektów.

Zadania teorii wychowania
1.Określenie ideału i celu wych. 2.Wyjaśnienie procesów, zjawisk i mechanizmów rozwoju oraz kształtowania się osobowości wych 3.Gromadzenie, sprawdzania oraz systematyzowanie wiedzy o tym jak organizować i realizować działania wych 4.Gromadzenie i systematyzowanie wiedzy mówiącej o warunkach skuteczności działań wych. 5. Przedmiotem i podmiotem wych jest osobowość

Cechy wychowania jako zjawiska społecznego

- Wielowymiarowość: różne rodzaje procesów wpływające na osobowość,  - wychowanie spontaniczne’- wychowanie zorganizowane;

- Ciągłość: trwa przez całe życie;

- Klasowość: – ukryty wymiar edukacji;-  przygotowuje do pełnienia funkcji w różnych klasach społecznych;

- Interakcyjność: wychowankowie wpływają na wychowawcę i na odwrót,-

- Jedność: – rys pokoleniowy,- cechy wspólne np. danego pokolenia,

- Indukcyjność: - wpływ życia społecznego  na wychowanie;

Wychowanie, a socjalizacja i inkulturacja:

Szerokie rozumienie socjalizacji- Wchodzenie jednostki w kulturę i kształtowanie się jej osobowości społecznej to dwa aspekty tego samego procesu, zaczynającego się u małego dziecka od przyswajania sobie zachowań zgodnych z elementarnymi wymogami kultury i tworzenia odpowiadających im postaw osobowości.

Wąskie rozumienie socjalizacji- Socjalizacja to wpływ życia społecznego na jednostkę, a jednocześnie skutek tego wpływu w postaci zachodzących w niej zmian, także w sferze osobowości;

Inkulturacja - Przejmowanie przez człowieka dziedzictwa kulturowego poprzednich pokoleń; Jest to proces uczenia się kultury  lub wrastania w nią, proces kulturowego przystosowania. Wskazuje na dostosowywanie się ludzi do kultury, czyli całokształtu materialnego i duchowego dorobku ludzkości, przekazywanego z pokolenia na pokolenie.

Wychowanie – podobnie jak wąsko rozumiana  socjalizacja ma na celu „adaptację do  społeczeństwa” i „adaptację do kultury” jak w  procesie inkulturacji. Inne wspólne cechy  wychowania, socjalizacji i inkulturacji to:  złożoność, interakcyjność, relatywność i  długotrwałość.

Cechy wychowania wg Łobockiego:

- Złożoność wychowania: zachowanie człowieka zależy zarówno od uwarunkowań zewnętrznych jak i uwarunkowań wewnętrznych - złożoność wychowania polega z jednej strony na asymilacji , a z drugiej – na akomodacji - akceptacja i uwewnętrznienie norm postępowania

- Intencjonalność: - wychowawca jest świadomy celów jakie pragnie realizować,- wychowanie obejmuje wyłącznie wpływy intencjonalne,- nie należy  szkodzić swym wychowankom,- wywieranie wpływów ogranicza się do towarzyszenia w rozwoju i samorealizacji wychowanków lub świadome wycofywanie się wychowawcy w miarę zwiększania się samodzielności wychowanka,- wychowawca nie ma prawa narzucać wychowankom określonego stylu życia;

- Interakcyjność wychowania: oznacza współdziałanie ze sobą wychowawcy i wychowanka na zasadzie wzajemności- każdy z partnerów jest zarówno podmiotem jak i przedmiotem oddziaływań- wychowanek nie jest i nie może być jedynie biernym odbiorcą wpływów wychowawczych - wychowanie nie może stać się jednokierunkowym oddziaływaniem- wychowawca powinien starać się wyzwalać aktywność;

- Relatywność wychowania: jest związana z trudnościami jakich dostarcza przewidywanie skutków oddziaływań wychowawczych,- na wychowanka nie oddziałuje sam wychowawca,- wpływy środowiska rówieśniczego, lokalnego oraz środki masowego przekazu.

- Długotrwałość wychowania: – każdy człowiek podlega przemianom własnej osobowości niemal przez całe życie. - o wychowaniu można mówić także w odniesieniu do osób dorosłych- długotrwałość wychowania mówi o konieczności dokonywania zmian u samych wychowawców- wychowawca może od wychowanka wiele nauczyć się, długotrwałość wychowania łączy się także z systematycznością.

Edukacja – Jest to ogół wpływów na człowieka. Celem edukacji jest dokonywanie zmian w sobie, w otoczeniu – z zachowaniem wolności. Dokonuje się wszędzie przez wszystkich ludzi. Każda edukacja jest wychowaniem, ale nie każde wychowanie jest edukacją. Wychowanie w ujęciu szerokim jest nadrzędne w stosunku do edukacji. Każda wychowanie wychowaniem w ujęciu wąskim jest edukacją, ale nie każde edukacja jest wychowaniem w ujęciu wąskim. Wychowanie w ujęciu wąskim jest podrzędne w stosunku do edukacji.

Definicja wychowania SZEROKIE – „Poprzez wychowanie rozumie wszystkie rodzaje działań społecznych, które charakteryzują się następującymi właściwościami, cechami konstytutywnymi: akomodacją, aproksymacją oraz indoktrynacją.”

WĄSKIE – aspekt teleologiczny (musi być wyraźnie określony cel) i prakseologiczny (musi być wyraźnie określony rodzaj działalności wychowawczej),
„ Wychowanie to byt społeczny, będący wytworem przynajmniej dwóch osób, pomiędzy którymi zachodzi relacja wyrażająca się w przekraczaniu przestrzeni międzypodmiotowej za pomocą obranej formy kontaktu, w ramach którego podmiot wychowujący, kierując się powszechnie uznanym dobrem umożliwia podmiotowi wychowywanemu osiągnąć wzrost własnej tożsamości”

Wg A. Góreckiej (dyr.)- „dynamiczny, złożony układ oddziaływań społecznych, instytucjonalnych, interpersonalnych, pośred­nich i bezpośrednich, wywołujących zmiany w osobowości człowieka tym oddziaływaniom poddawanego”

Wg W. Brezinka (niedyr.) - „takie działanie, poprzez które ludzie starają się w sposób trwały udoskonalić układy dyspozycji psychicznych innych ludzi lub też utrzymać ich stany uznane za wartościowe, bądź wreszcie zapobiegać Powstawaniu dyspozycji, które ocenia się negatywnie”

              Oddziaływanie wychowania

niedyrektywne Pośrednie - wspomaganie rozwoju wychowanków, dyskretne dopingowanie ich do osobistego angażowania się w proces samowychowania

dyrektywne Bezpośrednie - bezpośrednie dokonywanie zmian w rozwoju wychowanków, zakłada wywołanie wpływu na owe zmiany głownie przez osoby dorosłe, wychowanie odbywa się bez czynnego udziału wychowanków, odpowiedzialność za rozwój ponoszą rodzice

Cele wychowania to normy postulujące określone stany rzeczy, czyli standardy wychowawcze, wskazujące na pożądane cechy osobowości i zachowania. Określają one pewne ogólne zmiany czy przeobrażenia w tym zakresie.

wg Guryckiej:

1.kreatywne-wywołać ukształtować-zainteresować 2.optymalizujące-zwiększyć wzmóc-wrażliwość 3.minimalizujące-osłabić ograniczyć-agresja 4.korekcyjne-przeksztalcić zmienić-postawa

Autorytet – W refleksji edukacyjnej przyjęło się rozumienie autorytetu jako wzoru czy swoistych przymiotów i kompetencji wychowawców, zwiększających ich możliwości oddziaływania na wychowanków, przekazywania im wiedzy, postaw, wartości i formowania określonych umiejętności..

1. Autorytet oparty na doświadczeniu życiowym wychowawcy, czyli na jego wiedzy, wykształceniu, zdolnościach i mądrości;

2. Autorytet desygnowany, odnoszący się do pozycji społecznej wychowawcy, wynikający z uznania dla jego stanowiska bądź funkcji;

3. Autorytet oparty na nieformalnych umowach, zaufaniu, kontraktach, które wychowawcy zawierają w codziennych interakcjach ze swoimi wychowankami;

4. Autorytet wypływający z władzy, którą posiada osoba sprawująca zwierzchnictwo nad innymi ludźmi;

5. Autorytet emocjonalny, wynikający z uczuć szacunku, miłości bądź też obawy czy lęku wobec wychowawcy;

Ideał wychowawczy – jako idealny wzorzec postępowania moralnego ludzi stanowi najwyższy cel działania wychowawczego.

Wzór osobowy – ideał moralny nie ma większej mocy oddziaływania wychowawczego, dopiero dzięki ukazaniu go w postaci bardziej konkretnej może stać się jednym z czynników regulujących zachowanie wychowanków.

Funkcje celów wychowania

- Cele stanowią punkt odniesienia, do którego w procesie dydaktyczno-wychowawczym wszystko się przymierza i ocenia.

- Cele mają znaczenie regulacyjne, zabezpieczają przed nadmiernym rozbudowaniem środków.

- Cele spełniają funkcję organizującą wobec treści, metod, form organizacyjnych, kształcenia nauczycieli i przedmiotu badań oświatowych.

- Cele mają charakter koordynujący. Są integrujące i mobilizujące, pobudzają entuzjazm, jeśli są celami autentycznymi i atrakcyjnymi.

- Cele pełnią funkcję prospektywną, przepowiadają i przenoszą w przyszłość taką, jakiej pragniemy. Przenoszą w dzień jutrzejszy, inspirują dzień dzisiejszy.

- Cele zapewniają trwałość wartości. Należą do przeszłości, dnia dzisiejszego i przyszłości. Wzmacniają poczucie bezpieczeństwa.

Wg A. Góryckiej:

·        Funkcja wyodrębniająca - wyróżnienie celu swoistego dla danych procesów wychowawczych

·        Funkcja strukturalizująca – modelująca całokształt procesu wychowawczego, polegająca na odpowiednim dobraniu struktur sytuacyjnych i wyniesionych z danej sytuacji doświadczeń wychowanków do odpowiednio dobranych celów wychowania

·        Funkcja kontrolna – sprowadzająca się do oceny uzyskanego wyniku

Proces wychowania (Górniewicz) - ciąg działań, zmian, które są w jakimś stopniu uporządkowane i wynikają jedne z drugich, coś, co ma określony kierunek postępowania, określoną strukturę i właściwości.

Struktura: Górniewicz wyróżnia 2 warstwy:
• Warstwę aksjologiczną – ideały i cele wychowania
• Warstwę operacyjną – formy, metody i środki wychowania.
W jego określeniu struktury procesu wychowania nie ma mowy o podmiotach wychowania (brak warstwy osobowej, podmiotowej)

Sytuacje wychowawcze są to pewne układy: rzeczy, ludzi, zadań powiązanych jednością miejsca i czasu i organizowanych w celu zrealizowania określonego celu wychowawczego i są organizowane przez wychowawcę, który jest reżyserem sytuacji. Każda sytuacja ma dwa aspekty: obiektywny, subiektywny.

Środki wychowania- odnoszą się do metod indywidualnych, są elementem który porusza porusza drogą postępowania wychowawcy z wychowankiem

Podmiotowość - W tym procesie wychowanek staje się coraz to bardziej partnerem wychowawcy. Może stale podejmować dialog na temat mojego rozwoju. jej ramach człowiek wierzy, że własna aktywność w znacznym stopniu zależy od niego samego. Aby stać się podmiotem trzeba dokonać świadomych założeń dotyczących samego siebie i wybrać własną drogę rozwoju. Poczucie podmiotowości rozszerza możliwości edukacyjne człowieka i pozwala na rozkwit jego osobowości.

Podmiotowość dla pedagogiki: typ wychowania (podmiotowe, ku podmiotowości); jako cel edukacji wychowania i/lub oferta rozwojowa: orientacji podmiotowego poczucia podmiotowości;...