Daniel Płoszaj Podstawy konstrukcji maszyn. Semestr III
Praca kontrolna
Rodzaje nitów
Rozróżnia się nity według:
kształtu łba: z łbem kulistym, grzybkowym, soczewkowym, płaskim, stożkowym,
średnicy trzonka: normalne (d > 10 mm) i drobne (d < 10 mm),
przekroju trzonka: pełne, drążone, rurkowe.
Prócz nitów zwykłych stosuje się wiele rodzajów nitów specjalnych.
Najważniejsze rodzaje nitów objętych Polskimi Normami podane są na rys. 9.13.
Nity z łbem kulistym (rys. 9.13a) są podstawowym rodzajem nitów stosowanym najczęściej, odznaczającym się dużą wytrzymałością i niskim kosztem nitowania.
Przy zastosowaniu nitów z łbem ,grzybkowym lub soczewkowym (rys. 9.13b, c) można uzyskać mniejszą wysokość wystających części łbów, przy nitach zaś z łbami płaskimi (rys. 9.13d) — gładką powierzchnię ścianki. Jednakże te odmiany nitów wymagają droższego przygotowania otworów oraz słabiej ściskają ścianki łączone.
Zależnie od potrzeb nity mogą mieć oba łby jednakowe lub różne.
W budownictwie okrętowym stosuje się nity kadłubowe (rys. 9.13e), w których wzmocniony łeb i stożkowa część trzonu w pobliżu łba ułatwiają uzyskanie szczelności i odporności na korozję.
Do łączenia materiałów o małej twardości (pasów, płyt ciernych itp.) stosowane są nity o dużych łbach, tzw. nity rymarskie (rys. 9.13f). Podobne zastosowanie mają również nity drążone (rys. 9.13g) lub nity rurkowe (rys. 9.13h). Nity te są zamykane przez wywijanie końcówek, nie wymagają więc dużych sił do zamykania i zachowują niezmienioną średnicę trzpienia, nie powodując rozsadzania części łączonych. Otwory w nitach rurkowych mogą być gwintowane, tworząc gniazda do wkręcania śrub; ,stosuje się je wówczas, gdy mała twardość materiału podstawowego nie zapewnia dostatecznej wytrzymałości gwintu.
Rys. 9.13. Kształty nitów wg PN: nity: _a) - e) zwykłe, f) - h) drobne; łby nitów: a) kulisty, b) grzybkowy, c) soczewkowy, d) płaski, e) tra- pezowy; trzonki nitów: a) - f) pełny, g) drążony, h) rurkowy
W miejscach trudno dostępnych znajdują zastosowanie specjalne nity drążone (rys. 9.14a, b) nie wymagające do zamknięcia dwustronnego dostępu.
Rys. 9.14. Zamykanie nitów przy jednostronnym dostępie przez a) odginanie, b) zagniatanie z wypełnieniem otworu nitu końcówką zerwanego trzpienia
Nity pełne wykonuje się przez przeróbkę plastyczną — tłoczenie lub spęczanie na zimno lub na gorąco, nity rurkowe — przez cięcie z rurki i odwijanie lub przez tłoczenie z blachy, otwory w'nitach drążonych — przez wytłaczanie lub wiercenie.
Dla zwiększenia plastyczności i zmniejszenia siły potrzebnej do zamykania, nity zamykane na zimno powinny być poddane wyżarzeniu rekrystalizacyjnemu.
Materiał nitów musi mieć dużą plastyczność, twardość nie większą niż twardość elementów łączonych, nie powinien być hartowalny (ostatnie dotyczy nitów zamykanych na gorąco). Dla uniknięcia korozji elektrochemicznej materiał nitu powinien mieć skład chemiczny zbliżony do składu chemicznego materiału elementów łączonych; dotyczy to zwłaszcza połączeń narażonych na działanie wilgoci lub środków chemicznie czynnych. Z tego względu przy łączeniu części stalowych z aluminiowymi stosuje się niekiedy podkładki izolacyjne. W połączeniach pracujących w podwyższonych lub obniżonych temperaturach pożądane jest, aby materiały nitów i elementów łączonych miały zbliżone współczynniki rozszerzalności ciepinej.
Nity wykonuje się najczęściej ze stali St2 lub St3, a dla łączenia elementów ze stali wyższej wytrzymałości — również ze stali St44. Nity drobne i specjalne wykonuje się ze stali lub metali kolorowych, jak mosiądz (M63), stopy aluminium (Al lub PA20) miedź (M3G).
Oznaczenie nitów zwykłych składa się z nazwy, wymiarów d x l, symbolu materiału (Ms, Cu, Al; dla stali nie podaje się) oraz numeru normy, np. Nit 6x20 PN-70/M-82952. Dla nitów specjalnych należy podać _również rodzaj nitu (rurko drążony, pasowy); np. Nit rurkowy 5 x 8 Ms PN-55/M-82973.
N3on_