3_dla_nauczycieli_dyrektorow.pdf

HENRYK SZALENIEC

Dylematy rozwoju systemu

egzaminów w Polsce

(część II)

Przypomnijmy temat naszych

rozważań, podjętych w poprzednim

numerze i spróbujmy popatrzeć na

dylematy doskonalenia systemu eg-

zaminów zewnętrznych z perspek-

tywy kilku wymienionych poniżej

aspektów procesu egzaminacyjnego.

1. Aspekt teoretyczny

2. Aspekt dydaktyczny

3. Aspekt etyczny

4. Aspekt pomiarowy (skalowanie

i komunikowanie wyników)

5. Aspekt oceniania (merytoryczny

i organizacyjny)

6. Aspekt szkoleniowo-kadrowy

gdyż wiąże się z odpowiedzialnością

za wynik, za którym kryją się przy-

szłe losy edukacyjne zdających. Po-

nieważ egzaminator punktuje całą

pracę danego ucznia lub absolwenta,

nie jest wskazane mieszanie dwóch

różnych strategii oceniania , jak

to ma miejsce w przypadku ocenia-

nia prac konkursowych, punktowa-

nia wybranego pojedynczych zadań,

przyjmując jedną ze strategii. Taki

sposób oceniania przy dzisiejszych

rozwiązaniach organizacyjnych jest

jednak bardzo trudny do zrealizowa-

nia z powodu konieczności monito-

rowania „wędrówki prac” (zapobie-

ganie zagubieniu).

Warto się zastanowić, czy wobec

zmian technologicznych i zmian spo-

łecznych dotychczasowe rozwiąza-

nia organizacyjne oceniania są opty-

malne? Aby odpowiedzieć na tak

postawione pytanie, należałoby po-

znać także alternatywne rozwiąza-

nia organizacyjne. W Anglii od kil-

ku lat – obok oceniania tradycyjnego

(na papierowych oryginałach prac) –

funkcjonuje ocenianie w sieci, bazu-

jące na obrazach prac dostępnych na

monitorze komputera.

Dziś prawie połowa egzaminato-

rów w Anglii uczestniczy w ocenia-

niu tym drugim sposobem. Przejście

od oceniania na papierze do ocenia-

nia na ekranie to zaiste rewolucyjna

zmiana. Trudno oczekiwać, że wszy-

scy egzaminatorzy podejdą entuzja-

stycznie do takiej zmiany. Jestem

jednak przekonany, że za kilka lat

taki sposób pracy stanie się tak na-

turalny, jak dzisiaj pisanie tekstów

z wykorzystaniem komputera.

Jednak wprowadzenie zmiany

w ocenianiu, w którym bierze udział

kilkadziesiąt tysięcy nauczycieli, nie

jest zadaniem prostym. Egzamina-

torzy to nauczyciele, którzy w ciągu

8 lat zostali przygotowani przez

okręgowe komisje i wdrożeni do po-

stępowania zgodnie z przyjętym na

początku wieku modelem. W ciągu

ośmiu lat model ten ewoluował od

rozwiązań hybrydowych, polegają-

cych na ocenianiu indywidualnym

w domu egzaminatora lub ocenianiu

w koordynowanym zespole – do roz-

wiązań jednorodnych – tylko w ze-

społach.

Również w ciągu ostatnich lat

coraz bardziej popularne stawało

się wykorzystywanie platformy

MOODLE do szkolenia egzamina-

torów i koordynacji oceniania. Plat-

forma MOODLE została najszerzej

wprowadzona do szkolenia i koordy-

nacji oceniania w OKE Kraków, gdzie

przed zatrudnieniem w sesji egzami-

nacyjnej poszczególni egzaminato-

rzy logują się i oceniają przykładowe

prace, otrzymując jednocześnie infor-

mację zwrotną o jakości oceniania.

W dwóch minionych sesjach (2007

i 2008) platforma MOODLE była po-

wszechnie wykorzystywana do koor-

dynacji oceniania w całym kraju.

Można oczekiwać, że właśnie ci

egzaminatorzy, którzy mieli wielo-

krotnie okazję oceniać przykładowe

Aspekt oceniania

(merytoryczny i organizacyjny)

Przechodzenie od oceniania na

papierze do oceniania z wykorzysta-

niem sieci ( electronic marking ).

Ocenianie (punktowane) kryte-

rialne zadań otwartych w naszym

systemie egzaminów zewnętrznych

bazuje na strategii analitycznej. Od-

powiedź egzaminowanego poddawa-

na jest dekompozycji na składowe

czynności i każda z czynności punk-

towana jest według odrębnej ska-

li (0-1; 0, 1, 2) itp. – zgodnie z usta-

lonymi dla całego kraju kryteriami.

Wprawdzie były próby holistyczne-

go oceniania poszczególnych zadań,

ale nigdy nie wyszły one poza ekspe-

rymentowanie.

Wprowadzenie w tej dziedzinie

jakichkolwiek zmian nie jest proste,

EGZAMINY NASZYCH UCZNIÓW nr 3/grudzień 2008

prace z wykorzystaniem kompute-

ra i platformy MOODLE, częściej

będą skłonni zaangażować się w in-

nowację w dziedzinie oceniania.

Wprowadzanie zmiany w ocenia-

niu prac z egzaminu można podzielić

na pięć obszarów.

1. Pierwszy obszar dotyczy niewiel-

kich zmian w arkuszach egzami-

nacyjnych i właściwie nie wymaga

specjalnych nakładów, poza prze-

konaniem autorów arkuszy, że taki

proces nie ma wpływu na jakość

pracy egzaminowanego.

2. Drugi obszar wiąże się z przygo-

towaniem informatycznym (na po-

ziomie sprzętu i oprogramowania),

mającym na celu administrowanie

ocenianiem z wykorzystaniem no-

wej technologii.

3. Trzeci obszar to adaptacja modeli

oceniania, przekazywanych egza-

minatorom wprocesie kaskado-

wych szkoleń do rozwiązań mają-

cych typowe cechy nauczania na

odległość ( distance learning ).

4. Czwarty obszar to przygotowanie

egzaminatorów do oceniania prac

poprzez sieć, korzystając z dostępu

do obrazów wypracowań egzami-

nowanych ( electronic marking ).

5. Piąty obszar – to monitorowanie

efektu egzaminatora w ocenia-

niu tradycyjnym iw ocenianiu

z wykorzystaniem sieci ( electronic

marking ).

Ocenianie z wykorzystaniem sieci

i komputera może być przeprowadza-

ne zarówno w domu egzaminatora,

jak i przy zachowaniu dotychczaso-

wej struktury organizacyjnej, czyli

w ośrodkach koordynacji oceniania.

Zapewne w początkowym okresie ce-

lowe będzie ocenianie w ośrodkach

koordynacji oceniania. Wstępny pro-

jekt wdrażania oceniania z wykorzy-

staniem technologii informatycznej

został zaplanowany na cztery lata.

Jest on ściśle powiązany z monitoro-

waniem efektu egzaminatora zarów-

no w nowym podejściu, jak i trady-

cyjnym ocenianiu.

Krótki opis oceniania

z wykorzystaniem sieci

( electronic marking )

Punktacja jest automatycznie reje-

strowana i po zakończeniu procesu

oceniania łączona z danymi ocenia-

nego. Egzaminator może korzystać

on-line ze wsparcia przewodniczące-

go zespołu (eksperta).

Z drugiej strony, koordynujący

ocenianie może monitorować ocenia-

nie każdego zadania i w razie potrze-

by może udostępnić obraz danej pra-

cy do powtórnego oceniania innemu

egzaminatorowi. Udostępnienie może

dotyczyć całej pracy lub tylko wy-

branego zadania. Ocenianie ponowne

jest całkowicie niezależne, ponieważ

na obrazie pracy nie ma żadnych śla-

dów oceniania przez poprzedniego

egzaminatora. W przypadku niskiej

rzetelności oceniania przewodniczą-

cy zespołu może wyłączyć danego

egzaminatora z oceniania – niezależ-

nie od tego, czy ocenianie ma miejsce

przy domowym komputerze, czy też

w ośrodku oceniania (OKO). Ponie-

waż egzaminatorzy pracują na ob-

razach prac egzaminowanych, to

zwiększa się bezpieczeństwo doty-

czące zabezpieczenia oryginalnej

pracy przed zagubieniem lub znisz-

czeniem. Rysunek obrazuje schema-

tycznie przepływ informacji i decyzji

w trakcie oceniania.

Nasza wstępna wiedza na temat

oceniania z wykorzystaniem sie-

ci opiera się na opracowaniach do-

stępnych w internecie i prezentacji

przedstawionej w CKE przez ﬁrmę

DRS 1 . Dlatego projekt zakłada we

wstępnej fazie planowanej na 2007

rok, szczegółowe zapoznanie się

z tą technologią punktowania za-

dań. Wskrócie i bardzo ogólnie

można porównać proces ocenia-

nia do dotychczasowych rozwiązań

szkoleniowych, wykorzystywanych

w oparciu o platformę MOODLE

– z tą różnicą, że oceniający nie po-

siadał całej gamy narzędzi, która jest

dostępna w tym systemie.

Po pierwsze, egzaminator może

on-line korzystać z przewodnika oce-

niania zawierającego nie tylko kryte-

ria oceniania, ale także przykłady po-

prawnych rozwiązań. Posiada dostęp

do narzędzi edytorskich, pozwalają-

cych na komentarze i zaznaczenia.

1 Data & Research Services plc – brytyjska

korporacja zapewniająca oprogramowanie,

skanery, szkolenie i przetwarzanie danych

egzaminacyjnych.

Rys. 1. Schemat organizacji oceniania z wykorzystaniem obrazu pracy egzaminowanego

EGZAMINY NASZYCH UCZNIÓW nr 3/grudzień 2008

Autorzy oprogramowania stoso-

wanego przez AQA 2 a dostarczanego

przez DRS 3 wymieniają między in-

nymi następujące korzyści tego sys-

temu:

1) ocenianie w rzeczywistym czasie

porównywalnym z ocenianiem

papierowej pracy,

2) egzaminator może uzyskać spe-

cjalistyczną pomoc od eksperta

(wocenianiu tradycyjnym eg-

zaminatorzy często wstydzą się

przyznać przed kolegami, że po-

trzebują pomocy),

3) możliwość wczesnego identyﬁ-

kowania opuszczeń czy anomalii

w wynikach oceniania,

4) możliwość regularnego monitoro-

wania całego procesu oceniania,

5) wyłączenie drogi pocztowej

(przewozowej) prac do ocenia-

nia i po ocenianiu, co daje moż-

liwość lepszego gospodarowania

czasem,

6) automatyczne sumowanie rezul-

tatów,

7) zabezpieczenie przed opuszcze-

niem zadania – egzaminator nie

może zakończyć oceniania, jeże-

li pominął któreś z zadań,

8) system pozwala na scentralizo-

wane, jednakowe w całym kraju

koordynowanie ocenianiem,

9) w łatwy sposób można pobierać

próbki z całej populacji jeszcze

przed zakończeniem procesu

oceniania,

10) zadania krótkiej odpowiedzi

o jednoznacznych kryteriach od-

powiedzi nie muszą być oceniane

przez specjalistów danej dziedzi-

ny przedmiotowej, co pozosta-

wia egzaminatorom – ekspertom

więcej czasu na ocenianie pozo-

stałych zadań,

11) ocenianie jest uniezależnione od

miejsca zdawania egzaminu i lo-

kalizacji egzaminatora.

Najbardziej zróżnicowane w po-

szczególnych komisjach są formy

szkolenia egzaminatorów do ocenia-

nia w danej sesji egzaminacyjnej. Do-

tychczasowe doświadczenia w znacz-

nym stopniu opierają się na zajęciach

stacjonarnych, realizowanych w ka-

skadzie, na końcu której przewodni-

czący prowadzi szkolenie dla swoje-

go zespołu. Kształcenie na odległość

z wykorzystaniem platformy MO-

ODLE jest – jak dotąd – nieznaczne.

Wykorzystujemy w naszej pra-

cy tylko niektóre aspekty kształcenia

na odległość. Najczęściej są to quizy

i fora dyskusyjne. Brak jest takich

form, jak wspólnie rozwiązywanie

problemów w zespołach specjali-

stów – dyskusje i syntezy, wykorzy-

stanie przekazu z zastosowaniem

plików audio i wideo, telekonferen-

cje, kontakty z wykorzystaniem in-

ternetowych komunikatorów itp.

Szkolenie kandydatów na egza-

minatorów i egzaminatorów to tylko

część działalności szkoleniowej, która

prowadzona jest przez okręgowe ko-

misje egzaminacyjne. Komisje szkolą

dyrektorów szkół (przewodniczących

szkolnych zespołów egzaminacyj-

nych), a także czasami konsultantów

placówek doskonalenia. Bardzo waż-

nym zadaniem jest rozwój własnej ka-

dry, który jest konieczny, aby sprostać

szybko rozrastającym się zadaniom

stawianym okręgowym komisjom eg-

zaminacyjnym.

Jeżeli podejmiemy się wdroże-

nia oceniania prac egzaminacyjnych

w sieci, to konieczne będzie zaan-

gażowanie kilkudziesięciu tysięcy

nauczycieli egzaminatorów w pro-

ces zdobywania nowych umiejęt-

ności . Zadanie to będzie wymaga-

ło dobrze przygotowanych trenerów

i wykorzystania – oprócz stacjonar-

nych kursów – także ustawicznego

szkolenia na odległość. Rodzą się

więc pytania, na które warto szybko

poszukać odpowiedzi:

Ogólnie w takim systemie oce-

niania możliwe jest zgromadzenie

o wiele więcej informacji do oceny

rzetelności niż to ma miejsce w tra-

dycyjnym ocenianiu.

Pomimo wielu widocznych ko-

rzyści w takim systemie oceniania,

nasuwają się także pewne obawy.

W dotychczasowym systemie oce-

niania bardzo istotną, motywują-

cą do pracy rolę odgrywały bezpo-

średnie kontakty i wymiany zdań

między egzaminatorami. Ponadto

obecnie, pomimo powszechnego do-

stępu do sieci, umiejętność pracy po-

przez sieć wśród naszych egzamina-

torów nie jest jeszcze na najwyższym

poziomie. Także umiejętność pracy

w bezpiecznych połączeniach nie jest

wystarczająco powszechna. Oczywi-

ście, nie można też zbagatelizować

problemów sprzętowych – zarówno

po stronie egzaminatora, jak i cen-

trów koordynacji w OKE i CKE.

Pomimo tych i innych obaw

warto już dziś podjąć wyzwa-

nie zmiany organizacji oceniania,

szczególnie że jest to zmiana, któ-

ra wymaga wielu zabiegów logi-

stycznych, a zwłaszcza zmiany na-

wyków – analizowanie i ocenianie

pracy, która jest na ekranie kom-

putera. Proces zmiany nawyków eg-

zaminatorów w tej dziedzinie wy-

maga odpowiednio zaplanowanego

szkolenia i czasu.

Aspekt szkoleniowo-kadrowy

Dotychczasowe szkolenie kan-

dydatów na egzaminatorów niewie-

le zmieniło się od 2000 roku. Zajęcia

prowadzone są stacjonarnie w zespo-

łach do 20 osób. Składają się z części

teoretycznej i praktycznego ocenia-

nia oraz kończą się zaliczeniem róż-

nie nazywanym i organizowanym,

w zależności od typu egzaminu.

2 The Assessment and Qualiﬁcations

Alliance – jedna z największych komi-

sji egzaminacyjnych w Wielkiej Brytanii,

organizująca prawie połowę egzaminów

zewnętrznych w kraju.

3 Data & Research Services plc – brytyjska

korporacja zapewniająca oprogramowanie

do oceniania w sieci (electronic marking),

skanery, szkolenie i przetwarzanie danych.

egzaminacyjnych między innymi dla AQA.

EGZAMINY NASZYCH UCZNIÓW nr 3/grudzień 2008

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: