A posterion
stwierdzenie czegoś po doświadczeniu
A priori
stwierdzenie czegoś bez udziału doświadczenia, tylko na drodze rozumu
Agnostycyzm
że świat jest poza poznaniem. W wersji słabszej, że kwestie światopoglądowe są nierozstrzygalne i rozum nie jest w stanie rozwiązać kwestii światopoglądów. Agnostyk wznosi się ponad spór i nie rozstrzyga o istnieniu, czy nie istnieniu Boga
Aksjologia
neutralne – teoria wartości. Neutralność aksjologiczna – cel manipulacji jest obojętny. Nie wartościuje się celu manipulacji w kategoriach dobra czy zła, a skuteczności (kasa). Co to jest wartość i jak istnieje? Czy wartości są absolutne, czy względne?
Anaksymander
uczeń i następca Talesa. Stwierdził że: żaden z widzialnych, postrzegalnych pierwiastków nie może być Arche. Widzialne pierwiastki są skończone a Arche musi być nieskończony. Istnieje w aperion. Żadna z rzeczy tego świata nie wyjaśnia istnienia świata. zegar słoneczny
Anaksymenes
uczeń, następca Anaksymandra – Uważał za aperion powietrze, lecz jest to odejście od filozofii Anaksymandra
Antibios
antybiotyk – przeciw życiu
Anton Makarenko
Rusek -stworzył teorie kolektywistyczne – wychowanie kolektywne
Antropologia filozoficzna
filozofia człowieka – Kim jest człowiek? Czym się wyróżnia od innych bytów? Wartość człowieka? Godność? Miejsce w przyrodzie? Jednostka w społeczeństwie? Problem sensu i wartości życia?
Aperion
nieograniczony, nieskończony – po za światem, poza postrzeganiem empirycznym
Aposterioryczne nauki
czerpią doświadczenia, weryfikujące naukę doświadczeniem (biologia, fizyka). Można dojść do czegoś rozumowo, ale trzeba to potem udowodnić doświadczalnie
Aposterioryzm
postulat, pogląd metodologiczny, oparty na empiryzmie, świat należy badać wyłącznie przez doświadczenie oraz weryfikować świat doświadczalnie
aprioryczne nauki
weryfikują swoja wiedzę bez udziału doświadczenia (logika, algebra, geometria).
Aprioryzm
postulat, pogląd według którego wiedzę czerpie się w oparciu o prawa rozumu i wiedze weryfikuje się rozumowo
Arche
słowo starożytne oznaczające zasadę, początek. Z czego pochodzi przyroda - materiał
Asocjacjonizm
twierdzenie, że ludzką świadomość, można wyrazić za pomocą odruchów wrodzonych lub nabytych. Odruch: bodziec, reakcja, skojarzenie. Między człowiekiem a zwierzęciem nie ma różnicy w odruchach, a w ich ilości.
według tego poglądu, wychowanie, pedagogia jest tresurą i ogranicza wolność.
Jeśli wychowanie ogranicza wolność, to trzeba powołać Rzecznika Praw Dziecka
August Conte
prekursor, twórca scientyzmu. Był zwolennikiem idei postępu – umysł ludzki doskonali się w ciągu dziejów. Dostrzegał to, iż rozwinęły się nauki techniczne i szczegółowe. Ujął dzieje ludzkości w 3 etapach. Kryteria, jakie przyjął: stopień poznania i opanowania przyrody, poziom umysłowy ludzi, rozwój intelektu.
Błąd aksjologiczny
sytuacja w której człowiek uważa zło za dobro, a dobro za zło. Wartość wyższą za niższą, a niższą za wyższą. Pod wpływem tego błędu, czyni zło. Człowiek robi ostateczne wpuszczenie, bo uważa to za dobro – błąd aksjologiczny
Błędy aksjologiczne
praktyczny materializm, płytko utylitarny sposób myślenia, eudajmonizm, woluntaryzm, kult siły, relatywizm i konwencjonalizm
Bolszewicy
poszli na całość – uważali że Francuzi nie byli konsekwentni. W marksizmie nie było kompletnie etyki, moralności – brak pętów. Moralność jest pętami ludu, należy je zrzucić (i jest rewolucja)
Charle Monteqiueu
rozpowszechnił liberalizm, podzielił wadze na 3 klasy. Wykluczył demokrację – jako demagogię. Był zwolennikiem monarchii konstytucyjnej
Cnota roztropności
aplikacja mądrości do sytuacji praktycznych; umiejętność znajdowania właściwych środków do realizacji czynów godziwych. Jest to cnota intelektualna, kierująca postępowaniem człowieka, przez uwzględnienie całokształtu czynników znaczących i ustalenie, co w danej sytuacji jest słuszne, zgodne z normami moralności i regułą umiaru
Cybernetyka społeczna
socjomasa – problemy sterowania socjomasy – ludzi, ujednoliconych jednostek o tych samych poglądach, potrzebach (brak człowieka i społeczeństwa)
Człowiek zewnątrz sterowny
człowiek, który bez swojej świadomości, jest sterowany, manipulowany. Uważa, że sam do czegoś doszedł, a na serio go wykolegowali.
Czyn godziwy
łączy moralność i słuszność – dobre intencje i dobre skutki
Czyn nie jest godziwy
brakuje słuszności lub intencji – czyn nie jest niegodziwy
Czyn niegodziwy
złe intencje i złe skutki (niegodziwiec)
de facto
zgodnie z faktami
de iure
zgodnie z prawem
Deizm
odmiana kreacjonizmu – Bóg świat stworzył i tchnął go w ruch, ale nie wtrąca się w jego losy. Nie ma relacji między Bogiem a światem. Bóg nie ma charakteru osobowego, jest umysłem kosmicznym
Deletantyzm
ktoś gada jak mu się wydaje
Demokracja
krążenie bezkrwawe elit – wybory
Demokryt z Abdery
uważał że odczucia są obiektywne. Odczucia subiektywne – jakości subiektywne, nie istnieją w świecie np.: dla jednej osoby coś jest gorzkie, a dla drugiej słodkie. Odcinał się od przenoszenia subiektywności na rozum.
Determinizm
determinare –ograniczać, wyznaczać - pogląd według którego w bycie występują prawidłowości. Istnieje regularność w przyrodzie, istnieje następstwo zdarzeń. W determinizmie są prawidłowości a nie związki przyczyna – skutek.
Dialego
dyskutować, rozprawiać, prowadzić spór
Dialektyka
część logiki – sztuka prowadzenia sporu, jest dialektyczną wizją bytu
Dualizm
pogląd według którego w bycie występują dwie substancje różnego typu, różnej natury.
Dychotomia
argument na nieistnienie ruchu - dychotomiczny podział na dwie części – dwudzielność – jest to paradox logiczny. Załóżmy że ktoś ma przejść z drogę z A do B. Dojdzie do ½ AB, potem do połowy tego odcinka itd. – nie do się tego przejść – wniosek ruch jest absurdalny
E. Durlchiem
socjologista klasyczny
E. Mach
– fizyk XIX/XX w – według niego materia nie istnieje (to nie jest absurdalne)
Ekstrawertyk
człowiek ciekawy świata zewnętrznego, chłonie świat zewnętrzny. Ciągle by coś robił.
Emotywizm
pogląd, według którego normy i wartości moralne są bezprzedmiotowe. Dobro i zło jest jedynie wyrazem uczuć skojarzonych z danym rodzajem czynu przez wychowanie
PanavPaul