artykul_modul_8.pdf

Profesjonalny warsztat

sPecjalisty teraPii Pedagogicznej

Moduł 8

wspomaganie rozwoju psychomotorycznego

na podstawie programu stymulacji zmysłowej

dla dzieci przygotowujących się do szkoły

autorki:

izabela Mańkowska, Małgorzata rożyńska

Program wraz z bogatą obudową metodyczną ukaże się nakładem wydawnictwa oPeron w 202 roku.

Po realizacji modułu uczestnik:

• zna specyfikę pracy z dziećmi o nieharmonijnym rozwoju psychomotorycznym, które powinny

być objęte pomocą psychologiczno-pedagogiczną,

• zna i umie wykorzystywać różnorodne formy i metody wspierania rozwoju dziecka

o nieharmonijnym rozwoju psychomotorycznym,

• zna ćwiczenia i zabawy pomocne w realizacji programu stymulacji zmysłowej dla dzieci

przygotowujących się do szkoły.

Wspomaganie rozwoju dziecka tuż przed rozpoczęciem pierwszego etapu edukacyjnego może mieć

istotne znaczenie dla podniesienia sprawności funkcji percepcyjno-motorycznych oraz rozwoju

emocjonalno-społecznego. za podjęciem takich działań z pewnością przemawiają następujące

argumenty:

• duża plastyczność centralnego układu nerwowego daje szansę na efektywniejsze uczenie się

oraz eliminowanie skutków zaburzeń rozwojowych,

• poznanie możliwości i potrzeb dziecka na podstawie obserwacji ciągłej w różnych sytuacjach

pozwala na adekwatne wspomaganie rozwoju w różnych sferach (poznawczej, emocjonalnej,

społecznej, motorycznej, motywacyjnej),

• im wcześniejsza diagnoza i podjęcie stosownych działań mających na celu wspomaganie i

usprawnianie rozwoju zaburzonych funkcji, tym lepsze rokowania na rozpoczęcie edukacji

szkolnej z sukcesem.

Udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej dzieciom przygotowującym się do szkoły

Kiedy dziecko w wieku 5-6 lat trafia do przedszkola lub do oddziału przedszkolnego w szkole, ro-

dzice, nauczyciele oraz samo dziecko najczęściej wierzą, że będzie tu miło, ciekawie, że edukacja

w nowym miejscu okaże się piękną przygodą. te przewidywania nie zawsze się sprawdzają. Pierw-

sze miesiące pobytu dziecka w przedszkolu lub w szkole są bardzo znaczące dla jego dalszego

rozwoju. Może się zdarzyć, że dziecko przekraczające próg placówki jest nieśmiałe, bardzo wraż-

liwe, zalęknione, mało dojrzałe pod względem emocjonalnym. w tej sytuacji należy je otoczyć

troskliwą opieką i wdrażać systematycznie do nowych obowiązków, a w trudniejszych przypad-

kach skorzystać z pomocy specjalisty (psychologa, terapeuty). Może się też zdarzyć, że dziecko

będzie wykazywać mniejszą dojrzałość w innych sferach, na przykład w zakresie poprawności

artykulacyjnej. w sytuacji występowania wad wymowy najlepszym wyjściem okaże się pomoc

logopedyczna. jednak jest jeszcze inna grupa dzieci, która potrzebuje natychmiastowego wspar-

cia. są to dzieci o nieharmonijnym rozwoju psychomotorycznym, które już na początku drogi

edukacyjnej powinny być objęte pomocą psychologiczno-pedagogiczną w postaci zajęć korekcyj-

no-kompensacyjnych (zajęć terapii pedagogicznej). Może to zapobiec wybiórczym trudnościom

w nauce czytania i pisania. tej grupie małych podopiecznych specjalista terapii pedagogicznej

może zaproponować uczestnictwo w zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych, realizując innowa-

cyjny program stymulacji zmysłowej dla dzieci przygotowujących się do szkoły.

Program może stanowić początek udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej dzieciom,

u których zaburzenia rozwoju będą się utrzymywać. natomiast dzieci, które po roku uczestnictwa

Moduł 8. Wspomaganie rozwoju psychomotorycznego na podstawie programu

stymulacji zmysłowej dla dzieci przygotowujących się do szkoły

w zajęciach realizowanych w oparciu o program wykazywać będą odpowiedni poziom kompetencji

świadczących o dojrzałości szkolnej, nie będą musiały zostać włączone do zajęć korekcyjno-

kompensacyjnych w klasie i.

warto przypomnieć, że zgodnie z założeniami Modelowego systemu profi-

laktyki i pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom z dysleksją ( Bog-

danowicz, Bućko, czabaj 2008) należy objąć obserwacją wszystkie dzieci

o nieharmonijnym rozwoju psychoruchowym w okresie przedszkolnym,

a szczególnie pięciolatków; natomiast zgodnie z rozporządzeniem o pomo-

cy psychologiczno-pedagogicznej (dzU nr 228, poz. 487) nauczyciele oraz

specjaliści w przedszkolu prowadzą działania pedagogiczne mające na celu

obserwację pedagogiczną zakończoną analizą i oceną gotowości dziecka do

podjęcia nauki w szkole, czyli przeprowadzają diagnozę przedszkolną.

Wskazówki pomocne przy dobieraniu materiałów do diagnozy przedszkolnej

zgodnie z nowymi aktami prawnymi nauczyciel wychowania przedszkolnego może wybrać meto-

dę (narzędzie) diagnozy z oferty wydawniczej, dbając o zachowanie spójności między realizowa-

nym programem wychowania przedszkolnego a metodą diagnozy, na przykład w założeniach czy

w rodzaju używanych pomocy. nauczyciel może również opisać wypracowaną i sprawdzoną przez

siebie i współpracowników metodę diagnozy.

wybrana metoda diagnozy powinna opierać się na codziennej obserwacji w toku realizowanych zajęć

i zabaw. Powinna także uwzględniać aktywność dziecka w sytuacjach, podczas których wykonuje

ono zadania, nawiązuje kontakty społeczne, wyraża emocje. nauczyciel może stosować również

inne techniki diagnostyczne, takie jak: analiza rysunków i prac dziecka, rozmowa z rodzicami

czy próby eksperymentalne. zastosowane narzędzie powinno przyczynić się do podsumowania

obserwacji w danym okresie.

Metoda (narzędzie), zgodnie z przyjętymi standardami diagnozy pedagogicznej, powinna zawierać

informacje:

• założenia, cel, zakres,

• warunki stosowania (kto, kiedy, z użyciem jakich pomocy),

• sposób zbierania i analizowania informacji,

• zasady interpretowania wyników z możliwością formułowania propozycji działań

wspierających rozwój dziecka , a także określenia pozytywnych czynników w dziecku dla

osiągania gotowości do nauki w szkole oraz indywidualizowania pracy z dzieckiem .

na swojej stronie internetowej ośrodek rozwoju edukacji zamieszcza informacje umożliwiające

korzystanie z materiałów doskonalących wiedzę i umiejętności przeprowadzania diagnozy

przedszkolnej.

Moduł 8. Wspomaganie rozwoju psychomotorycznego na podstawie programu

stymulacji zmysłowej dla dzieci przygotowujących się do szkoły

Materiały: skala gotowości szkolnej (sgs) oraz skala gotowości edukacyjnej Pięciolatków (sge-5)

zawierają praktyczny opis postępowania diagnostycznego w celu analizy przygotowania pięciolat-

ków i sześciolatków do nauki w szkole. zostały opracowane w 2009 r. przez zespół pracowników

cMPPP w związku z ukazaniem się nowych aktów prawnych dotyczących podstawy programowej

i dopuszczania programów do użytku szkolnego. skala ge-5, wystandaryzowana obserwacyjna

metoda dla nauczycieli przedszkoli, jest pomocna w przeprowadzaniu obserwacji i analizy goto-

wości pięciolatków do nauki w szkole.

Profesjonalnym narzędziem do diagnozy gotowości szkolnej u dzieci 5-6-letnich jest multimedialny

program Gotowość szkolna. Zestaw ćwiczeń do wspomagania procesu diagnozy gotowości

szkolnej oraz stymulacji funkcji percepcyjno-motorycznych i umiejętności matematycznych (r.

czabaj, i. Mańkowska, M. rożyńska, e. tryzno 2009). Umożliwia diagnozę obszarów związanych

z osiągnięciem gotowości szkolnej.

wyniki opracowane na podstawie wymienionych narzędzi służą nauczy-

cielowi do zaplanowania właściwej pomocy. nieudzielenie pomocy gro-

zi długoletnimi konsekwencjami w postaci niepowodzeń szkolnych, które

w starszych klasach będą narastały. należy pamiętać, że zapewnienie

harmonijnego rozwoju dziecka, zwłaszcza ze specyficznymi trudnościami

w uczeniu się, jest możliwe tylko przez udział dziecka w zajęciach korekcyjno-

kompensacyjnych, prowadzonych przez specjalistę terapii pedagogicznej.

Udział dzieci w proponowanym programie stymulacji zmysłowej dla dzieci przygotowujących

się do szkoły umożliwia realizację głównego założenia zarówno Modelowego systemu profilaktyki

i pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom z dysleksją oraz rozporządzenia o pomocy

psychologiczno-pedagogicznej, jakim jest objęcie obserwacją wszystkich dzieci o nieharmonijnym

rozwoju psychoruchowym w okresie przedszkolnym. stanowiący odrębną całość program może

być z powodzeniem uznany jako profilaktyka dysleksji.

Po kilkumiesięcznej pracy z dzieckiem i obserwacji jego rozwoju, specjalista terapii pedagogicznej

ma możliwość:

• oceny poszczególnych sfer rozwoju, dzięki wykorzystaniu dostępnych narzędzi (skala

ryzyka dysleksji srd–6, Bateria metod diagnozy rozwoju psychomotorycznego dzieci pięcio-

i sześcioletnich Bateria 5-/6),

• wyłonienia dzieci, które poszukują dużej ilości wrażeń sensorycznych i takich, które tych

wrażeń wyraźnie nie akceptują, co może sugerować zaburzenia integracji sensorycznej.

• wskazania dalszego kierunku rozwoju dziecka, w celu zapewnienia mu należytego startu

w szkole.

Moduł 8. Wspomaganie rozwoju psychomotorycznego na podstawie programu

stymulacji zmysłowej dla dzieci przygotowujących się do szkoły

dziecko, u którego stwierdzono umiarkowany lub wysoki stopień ryzy-

ka dysleksji , powinno być objęte pomocą psychologiczno-pedagogiczną

i uczęszczać na zajęcia korekcyjno-kompensacyjne oraz kontynuować za-

jęcia wspomagające rozwój również w domu. jeśli trudności w czytaniu

i pisaniu będą się utrzymywały pomimo pomocy w formie ćwiczeń stymu-

lujących w przedszkolu i korekcyjno-kompensacyjnych na etapie edukacji

wczesnoszkolnej (klasy i–iii), rodzice powinni udać się z dzieckiem na ba-

danie diagnostyczne do poradni psychologiczno-pedagogicznej. zgodnie

z nowymi przepisami o pomocy psychologiczno-pedagogicznej opinia z roz-

poznaniem dysleksji rozwojowej po trzeciej klasie szkoły podstawowej jest

ważna przez cały okres edukacji szkolnej.

w celu określenia funkcjonowania podstawowych systemów zmysłowych warto zwrócić się

o pomoc do terapeuty integracji sensorycznej (w poradni psychologiczno-pedagogicznej lub innej

specjalistycznej). specjalista używa odpowiednich narzędzi badawczych, na przykład obserwacji

klinicznej czy południowokalifornijskich testów integracji sensorycznej. wyniki badań sugerować

będą kierunek, w którym powinny zmierzać działania terapeutyczne. czasami wystarczą

wskazówki specjalistyczne dla rodziców dziecka oraz specjalisty terapii pedagogicznej.

w wyniku obserwacji terapeuta wskazuje również dalszą opiekę socjoterapeutyczną albo

logopedyczną, lub wyznacza rodzicom wskazówki do dalszej pracy z dzieckiem w domu i kontakt

z terapeutą w ramach konsultacji terapeutycznych.

Stymulacja zmysłowa

• co warto wiedzieć o dotyku

wśród dzieci 5-6-letnich są poszukujące wrażeń dotykowych (będą wszystkiego dotykać)

oraz unikające dotyku. druga grupa to dzieci, które bawią się często samotnie w obawie, że

„ktoś je dotknie”. Kiedy je dotykamy, wyraźnie się odsuwają, nie tolerują niektórych ubrań,

„bo wyraźnie uwierają”, nie chcą jeść pewnych potraw, „bo wydają się nieznośnie drażniące

jamę ustną”. warto pamiętać, że dzieci nadwrażliwe na dotyk lepiej dotykać w sposób

zdecydowany, z pewnym naciskiem, niż lekko, powierzchownie. Mocniejszy dotyk będzie

lepiej tolerowany przez dziecko. terapeuta powinien respektować potrzeby zarówno dzieci

z nadwrażliwością, jak i dzieci z niedowrażliwością dotykową.

Pomoce : maty sensoryczne (gumowe chodniczki z wypustkami do masażu stóp lub pleców podczas

chodzenia i leżenia, chodniczki wykonane z materiału, z naszytymi supełkami do masowania),

piłeczki sensorki i piłeczki gładkie do ściskania w rękach, płytka „jeżyk” do masowania stóp

podczas chodzenia, materiały różnej faktury do badania rękoma, stopami, plecami, masażery,

czyli przedmioty do masowania, duże poduchy wypełnione kawałkami gąbki (do turlania,

podskakiwania, leżenia), skrzynie, pudełka, słoiki z różnymi materiałami do doświadczania

dotykowego (z kasztanami, grochem, kaszą, makaronem, piaskiem, zabawkami, wodą o różnej

Moduł 8. Wspomaganie rozwoju psychomotorycznego na podstawie programu

stymulacji zmysłowej dla dzieci przygotowujących się do szkoły

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: