Janusz Sławiński
„Socjologia literatury i poetyka historyczna”
1) Czym zajmuje się socjologia form literatury?
- rozważa ona warunki społeczne, które w danym czasie towarzyszą powstawaniu, rozpowszechnianiu i odbieraniu dzieł literackich. Zajmuje się „interakcją osób zainteresowanych literaturą” (pisarze, czytelnicy, krytycy, wydawcy).
2) Pola zainteresowań socjologii form literatury.
- role społeczne twórców, pozycja społeczna pisarza i status jego zawodu;
- rozwarstwienie publiczności i odpowiadające mu poziomy kultury literackiej czytelników, społeczne motywacje gustów i wyborów czytelniczych, typy aktywności czytelniczej, recepcja twórczości w różnych środowiskach odbiorców;
- formy dostępu do książki i tory jej obiegu w społeczeństwie;
- rozpowszechnianie produktów pracy pisarskiej, polityka wydawnicza i jej związek z warunkami rynku czytelniczego;
- funkcjonowanie instytucji społecznej kontroli nad twórczością;
3) zagadnienia dot. cenzury.
a) cenzura jako jeden z mechanizmów selekcjonujących tematy i idee przeznaczone do społecznego rozpowszechniania;
b) cenzura jako instrument kontroli grupy panującej nad działaniami twórczymi i odbiorem przekazów literackich;
c) cenzura jako źródło i zarazem aspekt konfliktu między pisarzami a aparatem władzy;
d) wpływ cenzury na politykę wydawniczą i repertuar wydawniczy
4) Co sądził sekretarz Goethego o cenzurze? Co myślał Goethe o cenzurze?
J. Eckermann zapisał przewrotną opinię Goethego, który miał się wyrazić, że ograniczenia wprowadzane przez działanie cenzury mają ten skutek dla pisarstwa pozytywny, że dopingują do wynajdywania nowych sposobów mówienia o sprawach podlegających cenzurowaniu („przymus budzi pomysłowość”).
5) język aluzyjny – język ezopowy. / Zastanawiałam się, jak mogłoby brzmieć tutaj pytanie. Może: jak inaczej nazywa się język aluzyjny? Jak ktoś wpadnie na pomysł, to proszę o kontakt :-/
6) Co powodują metody mówienia „nie wprost”? czyli np. język ezopowy
Powoduje – przynajmniej w pewnych warstwach publiczności – powstawanie postaw czytelniczych charakteryzujących się wrażliwością na podteksty dzieł, dociekliwością w poszukiwaniu sensów zakrytych, gotowością do czynnej współpracy z autorem w procesie przechodzenia od danych tekstowych do często bardzo odległych systemów znaczeń.
Literatura tego typu szkoli czytelnika skłonnego do inwestowania wysiłku w grę toczoną o rozumienie przekazu.
7) Hipolit Taine i „milieu”(ozn. środowisko)
zasób pojęć interpretacyjnych mających za zadanie zmusić dzieło, by wyznało całą prawdę o swoich determinacjach socjalnych, uformował się w przeważającej części pod wpływem Taine’owskiej teorii społecznego „milieu” oraz pod wpływem marksistowskich idei na temat klasowego uwarunkowania wszelkiej (tak zespołowej, jak jednostkowej) działalności kulturalnej.
8) Metoda socjologiczno – genetyczna. Twórca: Hipolit Taine.
- cele: osiągnięte są z chwilą, gdy utwór lub zespół utworów zostaje przyporządkowany interesom, uprzedzeniom czy aspiracjom grupy społecznej, która reprezentuje autor;
- metodologiczną koniecznością staje się więc przyjęcie takiej koncepcji utworu literackiego, która zakłada jego nieuleczalne wewnętrzne rozdarcie. Po to, aby mógł być zinterpretowany, musi być rozłożony na 2 przeciwstawne zgrupowania składników – w jednym znajdą się składniki odsyłające do społecznej genezy, w drugim – składniki pozbawione umieszczonej na zewnątrz utworu motywacji przyczynowej, w szczególności zaś takie, które gwarantują mu status „przedmiotu estetycznego”.
9) Stanowisko socjologiczno – genetyczne wobec sytuacji społecznej pisarza.
Podstawową rolę w genezie dzieła mają odgrywać doświadczenia życiowe pisarza związane z przynależnością do określonej grupy społecznej. Uznaje się je za czynnik decydujący o charakterze rzeczywistości przedstawionej utworu i jego zawartości ideowej.
Zwolennicy stanowiska s. – g. uznają sytuację społeczną pisarza za coś uprzednio danego, co ulega po prostu odzwierciedleniu w procesie twórczym i jego rezultatach.
10) Tu też nie mam pojęcia, jakie było pytanie, ale mam zaznaczone, że o to pytał (s.46).
Zainteresowania dot. dziejów recepcji i oddziaływań utworów lit. =>chodzi o nurt nazywany badaniami fenograficznymi – badania popularności dzieła, badania nad recepcją. (S. Skwarczyńska)
- zakres ów jest rozległy i obejmuje takie m.in. zjawiska, jak dzieje popularności autorów i dzieł, poczytność utworów, zasięg i czasokres ich powodzenia, fazy sławy, opinie krytyki, losy dzieła poza obszarem rodzimego języka, jego życie w przekazach pozaliterackich – w teatrze, w adaptacjach filmowych, w ikonografii.
- Współczesne książki respektujące metodę soc. - gen.: Krzyżanowskiego, Kleinera, badania fenograficzne S. Skwarczyńskiej
11) Definicja faktu literackiego R. Escarpita.
Całość powstała każdorazowo w wyniku zderzenia dzieła ze stereotypem odbioru charakteryzującym daną epokę i środowisko.
12) 2 zjawiska, którymi zajmuje się socjologia form literackich.
a) zróżnicowaniem systemu tradycji ujmowanym jako korelat kultury literackiej, a poprzez nią publiczności danego miejsca i czasu;
b) strukturą znaczeniową przekazu ujmowaną jako model sytuacji komunikacyjnej zaistniały w historycznie określonym kontekście społeczno – literackim.
Jest to terytorium wciśnięte niejako między ustalone domeny socjologii literatury i poetyki historycznej. Pierwsza rozważa m.in. kulturę literacką w relacji do rozwarstwienia społecznego publiczności; druga koncentruje się na systemach literackich ograniczeń, którym podlegają dzieła powstałe w różnych stadiach ewolucji literatury.
2
PRRIT