Psychologia kliniczna - egzamin.doc

PSYCHOLOGIA KLINICZNA

1.                CHOROBY UKŁADU NERWOWEGO

Choroby układu nerwowego mogą dotyczyć jego części ośrodkowej (urazy, guzy, udary, padaczka, zespoły otępienne, neuroinfekcje, wady rozwojowe) lub obwodowej (uszkodzenia, zapalenia nerwów, zespoły korzeniowe). Są też takie schorzenia neurologiczne, w których dochodzi jednocześnie do uszkodzeń części ośrodkowej i do zmian "na obwodzie". Tak się dzieje w np. w stwardnieniu rozsianym. Są również schorzenia, które wybiórczo dotyczą rdzenia kręgowego.

Przyczyny (etiologia) chorób neurologicznych są bardzo zróżnicowane. Mogą to być wady rozwojowe (genetycznie uwarunkowane czy następstwa patologicznej ciąży lub zaburzeń okołoporodowych), od najcięższych - częściowego bezmózgowia czy małogłowia z niedorozwojem mózgu - po różnego stopnia upośledzenia umysłowe. W wyniku zaburzeń rozwojowych może dojść do powstania wodogłowia, którego istota polega na nadmiernym gromadzeniu się płynu rdzeniowo-mózgowego w przestrzeniach płynowych mózgu w wyniku wzmożonego wytwarzania lub, co jest częstsze - utrudnień w jego odpływie. Dla wodogłowia dziecięcego charakterystyczne jest niekiedy znaczne powiększenie mózgowej części czaszki. Długo trwające, nie leczone wodogłowie powoduje wystąpienie i narastanie objawów wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego (bólów głowy, wymiotów). Może dojść do trwałych uszkodzeń mózgu.

Choroba Alzheimera jest to postępująca, degeneracyjna choroba ośrodkowego układu nerwowego, charakteryzująca się występowaniem otępienia.

Jest to najczęstsza przyczyna występowania otępienia u osób powyżej 65 roku życia.

Początek choroby występuje zwykle po 65 roku życia, jednak może występować też wcześniej.

Przyczyna choroby nie jest znana i obecnie. W niewielkim procencie (poniżej 10%) choroba jest dziedziczona, w pozostałych przypadkach jest to choroba niedziedziczna. Wykryto 4 geny odpowiedzialne za powstanie dziedzicznej postaci choroby, zlokalizowane na chromosomach 21, 14, 1 i 12.

Zmiany anatomopatologiczne:

Dochodzi do zaniku kory mózgowej. Na poziomie mikroskopowym stwierdza się występowanie blaszek amyloidowych (zwanych też blaszkami starczymi lub płytkami starczymi), a także zwyrodnienia włókienkowego Alzheimera.

Objawy i przebieg choroby:

W przebiegu choroby dochodzi do wystąpienia następujących objawów:

·                     Zaburzenia pamięci

·                     Zmiany nastroju

·                     Zaburzenia funkcji poznawczych

·                     Zaburzenia osobowości i zachowania

W zaawansowanym stadium choroba uniemożliwia samodzielnego wykonywania nawet codziennych prostych czynności i osoba chorująca na chorobę Alzheimera wymaga stałej opieki.

Czas trwania choroby 5-12 lat, kończy się śmiercią.

Leczenie:

Leczenie farmakologiczne koncentruje się na objawowym leczeniu zaburzeń pamięci i funkcji poznawczych. Poza tym stosuje się leki psychotropowe w celu leczenia objawów psychopatologicznych takich jak depresja, omamy i urojenia. Jednak najistotniejsze znaczenie ma leczenie objawowe, pielęgnacja i usprawnianie chorych.

Choroba Friedreicha - (ataksja Friedreicha, bezład Friedreicha, dziedziczna ataksja rdzeniowa) - choroba o podłożu genetycznym, dziedziczona w sposób autosomalnie recesywny. Wadliwy gen odpowiedzialny za jej powstanie znajduje się na chromosomie 9. W jej przebiegu dochodzi do zwyrodnienia w obrębie dróg rdzeniowo-móżdżkowych, sznurów tylnych rdzenia kręgowego oraz w drogach piramidowych i móżdżku. Większość przypadków ujawnia się przed 20 rokiem życia. Oprócz objawów związanych z uszkodzeniem wymienionych struktur dochodzi niekiedy do zaniku nerwu wzrokowego oraz upośledzenia umysłowego. Charakterystycznym jest występowanie tzw. stopy fredreichowskiej, tj. stopy o nadmiernym wyżłobieniu. Obecnie nie jest znane skuteczne leczenie. Zgon następuje 10 - 20 lat od początku objawów, z powodu powikłań.

Choroba Parkinsona - jest to samoistna, powoli postępująca, zwyrodnieniowa choroba ośrodkowego układu nerwowego, należąca do tzw. chorób układu pozapiramidowego.

Przyczyny:

Do objawów chorobowych dochodzi z powodu zmian zwyrodnieniowych komórek nerwowych w istocie czarnej. Znajduje się ona w rejonie mózgu nazywanym jądrami podstawy. Neurony istoty czarnej wytwarzają dopaminę, stąd nazywamy je neuronami dopaminergicznymi. Konsekwencją niedoboru dopaminy (ok. 70-80%) jest zaburzenie funkcji tych neuronów.

·                     Genetyczne czynniki usposabiające do zachorowania

·                     Dziedziczenie choroby Parkinsona (tylko w niewielkim odsetku przypadków)

·                     Neurotoksyny znajdujące się w środowisku zewnętrznym, działające uszkadzająco na komórki istoty czarnej (tlenek węgla, mangan)

·                     Infekcyjne (parkinsonizm pozapalny)

·                     Urazy (wielokrotne, np. u bokserów)

Choroba Parkinsona dotyczy 1% populacji ludzi od 40 - 60 roku życia, ale zdarza się również u ludzi młodszych.

Główne objawy:

Objawy choroby Parkinsona pojawiają się i narastają powoli i stopniowo w ciągu kilkunastu lat. Początkowo chorzy zauważają pewne spowolnienie ruchowe i jakby niezgrabność w ruchach, pojawiają się zaburzenia pisania. Spowolnieniu ulegają procesy psychiczne. Niekiedy chorzy sądzą, iż są to objawy zmian reumatycznych lub po prostu starszego wieku. Jednak po pewnym czasie osoby chore na chorobę Parkinsona zauważają u siebie zaburzenia równowagi lub trudności z wykonywaniem takich prostych czynności jak wstawanie z krzesła czy z łóżka.

·                     Bradykinezja - spowolnienie i zubożenie ruchów, szczególnie trudności z wykonywaniem ruchów precyzyjnych; chód szurający, drobnymi kroczkami;

·                     Akinezja (trudności w rozpoczęciu ruchów);

·                     Sztywność mięśniowa (plastyczne zwiększenie napięcia mięśniowego, twarz maskowata);

·                     Drżenie spoczynkowe;

·                     Niestabilność postawy – tendencja do padania do przodu (propulsja), ku tyłowi (retropulsja), w bok (lateropulsja)

·                     Objawy wegetatywne (ślinotok, łojotok, napadowe pocenie się);

·                     Przodopochylenie tułowia (spowodowane znacznie wzmożonym napięciem mięśniowym);

·                     Zaburzenia chodu: małe, szurające kroczki i brak fizjologicznych współruchów (balansowania kończyn górnych);

·                     Zaburzenia równowagi, związane z utratą odruchów postawnych i przemieszczeniem środka ciężkości ciała - u chorych z chorobą Parkinsona często zdarzają się upadki;

·                     Niewyraźna, cicha mowa;

·                     Trudności w połykaniu (rzadko);

·                     Brak mimiki twarzy;

·                     Rzadkie mruganie;

·                     Spowolniony przebieg procesów psychicznych, osłabiona pamięć i zdolność przypominania.

Do objawów klasycznych zalicza się: drżenie, wzmożone napięcie mięśni (plastyczne) i spowolnienie ruchowe.

Przebieg i rokowanie:

Przebieg choroby jest zwykle powolny, wieloletni i postępujący, mimo skrupulatnego leczenia po pewnym czasie doprowadza do inwalidztwa. Choroba nie jest śmiertelna, lecz pogarsza jakość życia.

Leczenie:

Jest kilka grup leków stosowanych w terapii tej choroby.

Zasadniczym jest L-DOPA. Jest to związek chemiczny, który może przechodzić z krwi do mózgu i w mózgu jest przetwarzany w dopaminę. L-DOPA jest rozkładana w tkankach obwodowych, zanim zdąży dotrzeć do mózgu, z drugiej strony nie jest możliwe podawanie większych dawek leku, ponieważ powoduje to nasilone objawy uboczne.

Innymi możliwościami leczenia są:

·                     Muzykoterapia - przede wszystkim taniec,

·                     Operacyjne - uszkadzanie gałki bladej i jąder wzgórza,

·                     Wszczepienie elektrostymulatora w zidentyfikowane ognisko w mózgu (prace pionierskie obecnie - tylko wobec zaawansowanej formy choroby).

Drżenie spoczynkowe to rytmiczne, oscylacyjne ruchy mimowolne różnych części ciała wywołane naprzemiennymi lub synchronicznymi skurczami mięśni antagonistycznych. Występuje w spoczynku, gdy kończyny nie muszą przeciwstawiać się sile grawitacji. Charakterystyczne dla drżenia spoczynkowego jest: zmniejszanie się podczas ruchu oraz nasilanie się pod wpływem emocji i stresu. Dotyczy najczęściej kończyn górnych, warg, żuchwy oraz głowy. Drżenie spoczynkowe o częstotliwości 4-5 Hz występuje w przebiegu choroby Parkinsona. Dotyczy głównie kończyn górnych, nie obejmuje głowy. Drżenie spoczynkowe samoistne charakteryzuje się częstotliwością drgań od 5,5 do 7 Hz. Często obejmuje głowę. Ustępuje pod wpływem niewielkich ilości alkoholu.

Padaczka (inaczej epilepsja) - choroba o złożonej, różnej etiologii cechującą się pojawianiem napadów padaczkowych. Napad padaczkowy zaś jest wyrazem przejściowych zaburzeń czynności mózgu wskutek nadmiernych i gwałtownych wyładowań bioelektrycznych w komórkach nerwowych.

Stan padaczkowy - Powtarzające się jeden za drugim napady padaczkowe, bez odzyskania przytomności. Są stanem zagrożenia życia. Wymaga natychmiastowej hospitalizacji i podjęcie pilnego leczenia. Występują bez uchwytnej przyczyny lub po zmianie, odstawieniu nagłym leków, w trakcie infekcji u chorego z epilepsją, itp. Chory zagrożony jest m.in. obrzękiem mózgu, obrzękiem płuc, hipertermią.

Przyczyna padaczki i napadów padaczkowych:

Padaczka nie jest chorobą dziedziczną. Dziedziczny jest niski próg pobudliwości komórek nerwowych mózgu. Czynniki predysponujące do wystąpienia napadów padaczki:

·                     Urazy mózgu – wiele zmian, występujących w trakcie bezpośrednich reakcji kompensacyjnych może przyczynić się do wystąpienia drgawek. Ponadto istnieje hipoteza, że blizna glejowa powstała po urazach mózgu jest czynnikiem indukującym powstawanie ogniska padaczkowego

·                     Bodźce świetlne – częstokroć zdarza się, że bodźce świetlne (np. z gry komputerowej, naturalne migotanie ekranu komputera, oglądanie słońca przez drzewa w trakcie jazdy samochodem, dyskoteka, itp.) powodują napad padaczkowy. Często gwałtowne wyjście z ciemnego miejsca na mocne światło słoneczne może przyczynić się do napadu.

·                     Zmiany hormonalne – do napadu mogą przyczynić się wahania hormonalne związane z menstruacją

·                     Stan fizjologiczny organizmu (niedotlenienie, zmniejszona zawartość CO2 we krwi, niewydolność adrenergiczna)

·                     Zmęczenie i brak snu

Leczenie:

Leczenie padaczki opiera się na kilku podstawowych zasadach:

·                     Zawsze, jeżeli to tylko możliwe stosowanie monoterapii (politerapia w przypadku niemożliwości kontroli pojedynczym lekiem)

·                     Wdrażanie leczenia - wprowadzanie leku powoli, aż do uzyskania odpowiedniej dawki

·                     Odstawienie leczenia - powoli zmniejszając dawkę

·                     Zmiana leków - na zakładkę, powoli odstawiając jeden i powoli wprowadzając drugi

·                     Leczenie długotrwałe

·                     Stosowanie odpowiedniego leku do konkretnego rodzaju napadu

·                     Stosowanie odpowiednio dużej dawki leku

·                     Monitorowanie stężenia leku w surowicy - w niektórych przypadkach

Paraliż spastyczny kręgosłupa - choroba neurologiczna, obciążona genetycznie, nieuleczalna. Zapadają na nią ludzie po 50 roku życia. Stopniowo postępując powoduje kolejno:

·                     Paraliż spastyczny nóg, potem mięśni pleców, brzucha, rąk

·                     Atakuje mięśnie pęcherza moczowego, jelita grubego, mięśni międzyżebrowych

Do samej śmierci zostaje zachowana sprawność umysłowa. Choroba może trwać nawet kilkanaście lat, a chory umiera na niewydolność płuc lub serca.

Pląsawica Huntingtona - choroba, która dotyczy genu autosomalnego dominującego; mutacja w genie białka występującego w mózgu; ujawnia się ona w późnym wieku (na ogół u osób w wieku 35-50 lat), dlatego też choroba utrzymuje się w populacji. Od momentu rozpoznania średni czas przeżycia wynosi 16 lat; jak na razie nie ma metod ani leków na wyleczenie. Częstość występowania choroby, Huntingtona 1/24000.

Objawy:

·                     Pojawienie się drżenie rąk, nóg

·                     Zaburzenia umysłowe

·                     Zmiany osobowości

Stwardnienie rozsiane - postępująca choroba przebiegająca rzutami, u której podłoża leży demielinizacja włókien nerwowych w obrębie mózgu i rdzenia kręgowego. Choroba pojawia się najczęściej między 2 a 3 dekadą życia.

Objawy:

·                     Oczopląs

·                     Drżenie zamiarowe

·                     Pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego, zanik nerwu, skroniowe zblednięcie tarczy nerwu wzrokowego

·                     Porażenie nerwów okoruchowych, często o charakterze tzw. porażenia międzyjądrowego

·                     Brak odruchów brzusznych

·                     Kurczowy niedowład kończyn dolnych - objaw rokujący niekorzystnie

·                     Zaburzenie czynności zwieraczy (nietrzymanie lub zatrzymanie moczu)

·                     Objaw Lhermitte'a - parestezje o charakterze mrowienia wzdłuż kręgosłupa zwłaszcza po pochyleniu głowy do przodu

Może pojawiać się chwiejność nastroju przechodzenie od stanu euforycznego do depresji. Pojawienie się nerwicy.

Leczenie:

Można podzielić na trzy etapy:

·                     Przerywanie i łagodzenie rzutów choroby - stosuje się sterydy

·                     Objawowe - polegające na zwalczaniu spastyczności, ataksji, bólów, zaburzeń czynności pęcherza, spadku siły mięśniowej

·                     Zapobieganie rzutom i postępowi choroby

Stwardnienie zanikowe boczne - jest to choroba degeneracyjna komórek rogów przednich rdzenia kręgowego, jąder nerwów czaszkowych rdzenia przedłużonego oraz neuronów drogi piramidowej. Pojawia się najczęściej w piątej i szóstej dekadzie życia, częściej u mężczyzn. Pierwszymi objawami są zaniki mięśniowe dotyczące mięśni krótkich rąk, spastyczny niedowład kończyn dolnych oraz niekiedy cechy zespołu opuszkowego. W dalszym przebiegu pojawiają się zaniki kolejnych grup mięśniowych z charakterystycznymi drżeniami pęczkowymi oraz progresją objawów spastycznych. Skuteczne leczenie nie jest znane.

Jest postępującą neurodegeneracyjną chorobą, która prowadzi do niszczenia pewnej specyficznej grupy komórek nerwowych odpowiedzialnych za pracę mięśni. Motoneurony zarządzają świadomymi skurczami naszych mięśni poprzez przekazywanie informacji z mózgu przez rdzeń kręgowy aż do każdego pojedynczego włókienka mięśniowego czy to łydki czy bicepsa. Ciągła i postępująca degeneracja motoneuronów w MND prowadzi ostatecznie do ich śmierci, a co za tym idzie do utraty przez mózg możliwości kontrolowania pracy mięśni. U pacjentów w toku rozwoju choroby dochodzi do powolnego, ale systematycznego pogarszania się sprawności ruchowej, a w późniejszych etapach do całkowitego paraliżu i ostatecznie śmierci poprzez zatrzymanie pracy mięśni oddechowych. Poza nielicznymi przypadkami MND nie dotyka sfery intelektualnej człowieka.

Tik - to krótkotrwały, stereotypowy, mimowolny ruch określonej części ciała (np. mruganie powieką, marszczenie czoła, zaciskanie pięści). Powstaje najczęściej na tle psychicznym, zwykle u dzieci. Może przejść w tzw. tik utrwalony. Zwykle nie wymaga leczenia. Terapia uciążliwych tików opiera się na stosowaniu neuroleptyków. Niekiedy jest objawem uszkodzenia układu pozapiramidowego. Liczne, nasilone tiki pojawiają się w zespole Tourette'a.

Udar mózgu - to nagłe wystąpienie mniej lub bardziej nasilonych objawów uszkodzenia mózgu w wyniku zaburzeń krążenia mózgowego.

Czynniki ryzyka udaru:

·                     Wiek - ryzyko zwiększa się 2-krotnie, co 10 lat

·                     Płeć męska

·                     Nadciśnienie tętnicze

·                     Choroby serca

·                     Cukrzyca

·                     Palenie papierosów

·                     Alkoholizm

·                     Otyłość

·                     Mała aktywność fizyczna

·                     Niewłaściwy sposób odżywiania

·                      

2. NERWICE

NERWICA - czynnościowe zaburzenia psychopodobne o niejednolitym obrazie klinicznym, zwykle z przewagą zmian w zakresie procesów emocjonalnych. Nerwice są zaburzeniami psychopodobnymi (psychogennymi) – ich przyczyną jest szeroko rozumiany uraz psychiczny.

Wystąpienie nerwicy zależy zarówno od siły i rodzaju urazu psychicznego, jak i od osobniczej odporności układu nerwowego i cech osobowości. Nerwice wywołane są też konfliktami wewnętrznymi, często nieświadomymi, skojarzonymi z wrodzonymi czynnikami osobowości.

...