wykladnia 7 i 8.doc

WYKŁAD 7

REGUŁY KOLIZYJNE:

- hierarchiczna – lex superior derogat legi interiori

- chronologiczna – lex posteriori derogat legi priori

- merytoryczna – lex speciali derogat legi generali

- wszystkie stosuje się do poszczególnych przepisów, ale także wobec całych aktów normatywnych

- lex specialis à nie jest reguła derogacyjną à lex specialis nie uchyla lex generali, tylko zastępuje jego zastosowanie (np. art. 148 KK i przepisy szczególne – zabójstwo w typie podstawowym oraz w typach kwalifikowanych i uprzywilejowanych)

Zbieg reguł kolizyjnych:

- reguła hierarchiczna jest najważniejsza

- lez psterior generali non derogat legi priori speciali

- często rozstrzyga regulacja celowościowa

1. Zasada lex suprerior:

- sprzeczności wertykalne (co zrobić gdy akt niższy jest niezgodny z aktem wyższym)

- orzecznictwo TK:

- jeśli nawet ustawa jest sprzeczna z konstytucją, to sąd jej i tak podlega à zasada niezawisłości sądów: podleganie konstytucji i ustawom

- sąd nie może odmówić użycia ustawy, ale powinien skierować pytanie prawne do TK

- niezgodność z konstytucją/ustawa aktów niższego rzędu:

- sąd ma prawo odmówić zastosowania ustawy

- TK tego nie zaleca à jeden sąd uzna przepis za sprzeczny, a drugi nie

- zalecane również pytanie prawne do TK

- sprzeczności horyzontalne

- w samym akcie przepisy się wykluczają

- sąd może je sam rozstrzygnąć

2. Zasada lex posteriori:

- czy późniejsza ustawa może uchylić przepis z Kodeksu?

- tak – zgodnie z zasadą lex posteriori, bo kodeks jest zwykłą ustawą

- należy unikać takich sytuacji – lepiej nowelizować kodeksy by uniknąć chaosu

- lex posteriori nie może mieć mniejszej mocy prawnej niż przepis, który  ma zastąpić (rozporządzenie nie uchyla ustawy)

- do pewnego momentu należy stosować przepisy starej normy

3. Zasada lex specialis:

WYKŁAD 8

PROBLEM WYKŁADNI PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO I EUROPEJSKIEGO

- konstytucja z 1997 – art. 91. à umowy międzynarodowe ratyfikowane muszą być bezpośrednio stosowane, stają się elementem prawa krajowego

- umowa międzynarodowa ratyfikowana za zgodą sejmu wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawami

- prawo międzynarodowe ma charakter kontraktowy: umowy, ogólne zasady, zwyczaje (konwenanse)

- problem wielojęzyczności tłumaczeń i ich niezgodności

Rodzaje wykładni prawa międzynarodowego:

- podjecie tekstualistyczne – prymat wykładni językowej

- podejście intencjonalistyczne – najistotniejsza jest wola umawiających się stron (jej pierwszeństwo przed tekstem) zwłaszcza przy wielostronnych umowach

- podejście celowościowe (teleologiczne) – decydują cele (zwłaszcza przy umowach  wielostronnych).

Konwencja Wiedeńska o prawie traktów (art. 31-33)

Artykuł 31

Ogólna reguła interpretacji

1. Traktat należy interpretować w dobrej wierze, zgodnie ze zwykłym znaczeniem, jakie należy przypisywać użytym w nim wyrazom w ich kontekście, oraz w świetle jego przedmiotu i celu.

2. Dla celów interpretacji traktatu kontekst obejmuje, oprócz tekstu, łącznie z jego wstępem i załącznikami:

a)  każde porozumienie dotyczące traktatu, osiągnięte między wszystkimi stronami w związku z zawarciem traktatu;

b)  każdy dokument sporządzony przez jedną lub więcej stron w związku z zawarciem traktatu, przyjęty przez inne strony jako dokument odnoszący się do traktatu.

3. Łącznie z kontekstem należy brać pod uwagę:

a)  każde późniejsze porozumienie między stronami, dotyczące interpretacji traktatu lub stosowania jego postanowień;

b)  każdą późniejszą praktykę stosowania traktatu, ustanawiającą porozumienie stron co do jego interpretacji;

c)  wszelkie odpowiednie normy prawa międzynarodowego, mające zastosowanie w stosunkach między stronami.

4. Specjalne znaczenie należy przypisywać wyrazowi wówczas, gdy ustalono, że taki był zamiar stron.

Artykuł 32

Uzupełniające środki interpretacji

Można odwoływać się do uzupełniających środków interpretacji, łącznie z pracami przygotowawczymi do traktatu oraz okolicznościami jego zawarcia, aby potwierdzić znaczenie wynikające z zastosowania artykułu 31 lub aby ustalić znaczenie, gdy interpretacja oparta na artykule 31:

a)  pozostawia znaczenie dwuznacznym lub niejasnym albo

b)  prowadzi do rezultatu wyraźnie absurdalnego lub nierozsądnego.

Artykuł 33

Interpretacja traktatów, których autentyczny tekst został ustalony w dwóch lub więcej językach

1. Jeżeli tekst traktatu został ustalony jako autentyczny w dwóch lub więcej językach, ma jednakową moc w każdym z nich, chyba że traktat postanawia lub strony uzgodniły, iż w przypadku rozbieżności określony tekst jest rozstrzygający.

2. Wersja traktatu w języku innym niż jeden z tych, w których tekst został ustalony jako autentyczny, będzie uważana za autentyczną tylko wówczas, gdy traktat tak postanawia lub strony tak uzgodnią.

3. Przyjmuje się domniemanie, że wyrazy użyte w traktacie mają to samo znaczenie w każdym z tekstów autentycznych.

4. Z wyjątkiem wypadków, w których określony tekst zgodnie z ustępem 1 jest rozstrzygający, gdy porównanie tekstów autentycznych wykazuje różnicę w znaczeniu, której nie usuwa zastosowanie artykułów 31 i 32, należy przyjąć znaczenie, które przy uwzględnieniu przedmiotu i celu traktatu najlepiej godzi te teksty.

- 2 szkoły:

- nakaz komplementarnego stosowania wszystkich metod wykładni

- art. 31 wymienia tylko stosowane formy wykładni, nie wymienia ich hierarchii – lepsze rozwiązanie

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze (MTS, wcześniej Stały Trybunał Sprawiedliwości – przed WW2)

- prymat wykładni językowej – jeśli tekst jest jasny to należy się na nim oprzeć

- tekst powinien wyrażać wolę i intencje stron

- wolno odstąpić od jasnego sensu traktatu gdy taki jest wyraźny zamiar stron

- podobne dyrektywy odstępstwa co w prawie wewnętrznym:

- reguła Grocjusza à wykładnia powinna unikać absurdu, niesprawiedliwości i nieefektywności

-dyrektywy języka potocznego, prawnego i specjalistycznego

1. Wykładnia językowa:

- do połowy XVIII w. umowy sporządzano po łacinie, Potempo francusku, po WW2 nastąpiła hegemonia języka angielskiego

- zasada suwerennej jedności wszystkich państw: zasada równorzędności wszystkich wersji językowych uznanych za autentyczne

-można przyjąć, ze jedna z wersji jest rozstrzygająca

- problem gdy różne wersje językowe są z sobą niezgodne:

- interpretator powinien starać się  sharmonizować różne wersje

- sądy nawiązują do jednej z reguł orzecznictwa, gdy nie da się sharmonizować różnych wersji :

- dążenie do znalezienia sensu wspólnego dla wszystkich wersji językowych (wspólny denominator prowadzi do wykładni zawężającej)

- oparcie na wersji, której były prowadzone rokowania lub został sporządzony pierwowzór traktatu

- oparcie na wersji, która jest jasna i nie budzi wątpliwości

- należy przyjąć taka wersję, która jest najbardziej korzystna dla zobowiązanej strony (dłużnika).

- odwołanie do ratio lgis (celu ustawy)

2. Wykładnia systemowa:

- nie ma wyraźniej hierarchii norm

- art. 53 konwencji wiedeńskiej:

- nieważne są traktaty, które są sprzeczne z ogólnymi zasadami prawa międzynarodowego

- Karta Narodów Zjednoczonych ma pierwszeństwo

- art. 31 §2: należy uwzględniać załączniki

3. Wykładnia funkcjonalna:

- art. 31 Konwencji Wiedeńskiej:

- najpierw należy interpretować traktaty w dobrej wierze, zgodnie z:

- wolą stron

- zasadami sprawiedliwości

- ut res valeat quam peleat – aby umowa była efektywna – zasada efektywności

- zasada domniemywania kompetencji organizacji międzynarodowej (np. do wydawania aktów normatywnych, w Polsce jest na odwrót)

- wykładnia rozszerzająca (np. wolności) i zawężajaca (np. zobowiązania)

- dążenie do interpretacji korzystnej dla zobowiązanej strony

Materiały interpretacyjne:

- traktaty, materiały przygotowawcze, orzecznictwo i praktyka sądowa,

- prymat woli nad tekstem umowy pod warunkiem, ze to nie dotyk osób trzecich

- duże znaczenie praktyki

Prawo Unijne (acquis communautaire – dorobek wspólnotowy)

- pierwotne:

- traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej

- Traktat Paryski ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (1951)

- Traktaty Rzymskie ustanawiające Europejską Wspólnotę Energii Atomowej i Europejską Wspólnotę Gospodarczą (1957)

- Traktat z Maastricht o Unii Europejskiej (1992)

- umowy zawarte między państwami członkowskimi zmieniające i uzupełniające traktaty założycielskie

- np. Traktat amsterdamski z 1997 r., Traktat nicejski z 2001 r.

- traktaty akcesyjne

- ogólne zasady prawa Unii Europejskiej – szereg zasad prawa UE wypracowanych na podstawie orzeczeń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, które nie zawsze wynikają wprost z Traktatów.

- wtórne:

- rozporządzenia

- dyrektywy

- decyzje

- opinie

- zalecenia

Prawo wtórne musi być zgodne z prawem pierwotnym

ETS w Luksemburgu:

- pytania prejudycjalne:

- każdy sąd krajowy może (nie musi) zwrócić się z pytaniem do ETS

- sąd ostatniej instancji ma taki obowiązek

- odpowiedź ETS wiąże tylko w danej sprawie, ale staje się precedensem

- acte clar – przepis jasny nie wymaga wykładni

- acte eclaire – wykładni nie wymaga przepis, którego wykładnia została już dokonana

- zasada efektywności (interpretuje się tak by można było najpełniej realizować cele)

- zasada domniemania kompetencji

Materiały interpretacyjne:

- traktaty

- orzecznictwo ETS

- praktyka prawnicza

- materiały przygotowawcze

- prawo pierwotne: umowy są tajne à brak oficjalnych protokołów

- prawo wtórne à organ unijny ma urzędowo uzasadnić każdy akt normatywny