3.doc

Wałbrzych

Zasiedlanie pogórza, na którym znajduje się Wałbrzych, nastąpiło dopiero ww wczesnym średniowieczu. Przedtem rozciągały się tutaj gęste lasy, w których nie było żadnego życia ludzkiego. Osiedleńcy wypalili las , zbudowali wsie i miasta, jak też drogi i zamki. Najpierw znajdował się w tym miejscu mały gród obronny strzegący drogi łączącej Śląsk z Czechami. W roku 1290 nowy książe świdnicko- jaworski Bolko I wybudował na szczycie Zamkowej Góry gród warowny o nazwie Nowy Dwór, którego ruiny dotychczas górują nad dzielnicą Podgórze. Pierwsza pisana wzmianka o mieście pochodzi z roku 1426. Rozwój gospodarczy miasta w XV i XVI wieku związany był pierwotnie z tkactwem lnu. Na początku tkacze należeli do cechu w Świdnicy, lecz już w 1601 roku cech taki powstał w Wałbrzychu. O ważności tej gospodarki niech świadczy fakt, iż w XVIII wieku w Wałbrzychu znajdowało się 17 tekstylnych domów handlowych i dwa sądy gospodarcze, zajmujące się tylko sprawami włókiennictwa.

Próby wydobycia węgla kamiennego prowadzone już były od 1529 roku. W 1904 roku Dippold Czetryc, właściciel miasta, wydał pierwsze prawo górnicze. W !747 roku działało już siedem kopalni węgla, w 1790 roku ich liczba wzrosła do 38, a w 1805 do 54. (wtedy każdy szyb traktowano jako samoistną kopalnię). Od 1689 roku w części miasta zwanej Stary Zdrój (Altwasser) rozpoczęto działalność leczniczą w oparciu o miejscowe źródła mineralne, zaś w XVIII wieku tutejsze uzdrowisko stało się już bardzo znane w całej Europie. W centrum uzdrowiska zbudowano dom zdrojowy tzw. Lwigród (istniejący do dziś) oraz hale spacerową. W okolicach rozciągały się tereny spacerowe oraz promenady i stawy z gondolami. Jednak intensywna eksploatacja węgla spowodowała zanik źródeł, a miejscowośc popadła w zapomnienie.

Wałbrzych (wspomniany po raz pierwszy w 1305 roku) zdobył rolę stolicy tego obszaru dopiero w początkach industrializacji. Tak, to właśnie wiek pary stworzył to miasto. Zanim zaczęto przemysłowo wydobywać tu węgiel, miasto miało tylko 902 mieszkańców(1785). Nawet Walim był większy. Ale wraz z węglem rozpoczął się szybki wzrost Wałbrzycha. Miasto miało w 1939 roku 64.128 mieszkańców. W 1818 roku powstała w mieście pierwsza na Śląsku mechaniczna przędzalnia., co spowodowało zanik małych manufaktur. Powstały fabryki porcelany i huta szkła. Wraz z przemysłem rozwijało się i miasto. Już w 1843 roku doprowadzono z Wrocławia linię kolejową do Świebodzic, odległych o około 10 km. od Wałbrzycha. Linia ta pierwotnie miała służyć do przywozu pasażerów przybywających na leczenie do znanego uzdrowiska Szczawna Zdroju oraz Zamku Książ.. Względy ekonomiczne zadecydowały, że już dziesięć lat później tj. w 1853 przedłużono ją do Wałbrzycha. W 1867r. linię tę przedłużono jako część Śląskiej Kolei Górskiej do Jeleniej Góry, zaś w 1880 roku zakończono budowę linii z Wałbrzycha Gł. do Kłodzka, przebijając na jej trasie trzy tunele, w tym najdłuższy, pod Wołowcem (1600 m. długości). W 1877 r. wybudowano linię z Wałbrzycha Szczawienka do Mieroszowa i dalej przez Mezimesti` w głąb Czech.

Wałbrzych stał się ogromnym miastem przemysłowym, a nad miastem górowało morze dymiących kominów. Nie tylko węgiel, ale także koksownie, zakłady chemiczne, huty szkła tworzyły  bogactwo miasta. Wokół Wałbrzycha piętrzyły się góry oraz  znajdowało się uzdrowisko Szczawno-Zdrój, miejsce urodzenia G. Hauptmana. Wody zawierały szczawy alkaliczne z dużą zawartością dwutlenku węgla, a na zboczach góry Stoczek znajdował się wspaniały park zdrojowy. Nieopodal zbudowano wspaniały zamek Książ. Chyba żaden z okręgów przemysłowych nie mógł się poszczycić taką różnorodnością swojego terenu. Miasto leżało głównie w dolinach, zbudowane w zasadzie wzdłuż kilku ulic. Wszystkie okalające wioski i miasteczka również się rozwijały i zostały później częściowo włączone. Do 1934r. w jego grancach adminisstracyjnych znalazły się: Stary Zdrój, Nowe Miasto, Gaj, Podgórze, część Poniatowa. W tym okresie nastąpil znaczny rozwój zabudowy miasta- powstało mnóstwo nieestetycznych i nijakich budynków czynszowych, ale i reprezentacyjne budynki mieszkalne oraz użyteczności publicznej przy nowej arterii- alei Wyzwolenia, a także zgrabne osiedla domków jedno- i dwurodzinnych w Starym Zdroju, Nowym Mieście i Podgórzu. W latach 50tych przyłączono do miasta Sobięcin, Biały Kamień, Konradów, Glinik Stary i Nowy, Rusinową, Kozice, Poniatów, Piaskową Górę i resztę Szczawienka. Rozpoczęto budowę osiedli mieszkaniowych, w latach piećdziesiątych zaczęto budowę os. Górniczego w Rusinowej, a w latach 60tych osiedla Piaskowa Góra. W latach 60 tych przebudowano główne arterie miasta, ul. Wrocławską i Wysockiego. Pod koniec lat 70tych zaczęto budowę wałbrzyskiej sypialni, czyli os. Podzamcze, w ktorym zamieszkuje około 30 tysięcy osób.W części źródeł Wałbrzych jest określany jako zespół osiedli typu konurbacyjnego, co jest zgodne z prawdą. Obecnie miasto liczy około 130 tysięcy mieszkańców.

Po II wojnie światowej rozwijano głównie przemysł ciężki, ściśle związany z górnictwem. Interesy polityczne przesądzały o ciągłym wydobywaniu węgla pomimo braku pozytywnych prognoz co do dalszych zasobów. Przez wiele lat eksploatację węgla dotowano, a po transformacji 1989r. okazało się że likwidacja zagłębia jest nieunikniona. Rozpoczęty proces likwidacji kopalni węgla kamiennego doszedł końca, na bazie kopalni "Wałbrzych" powstał zakład wydobywczo- przetwórczy antracytu. Od lat 80tych działa w Wałbrzychy ogromna fabryka porcelany "Książ", co wraz z fabrykami porcelay " Krzysztof" i "Porcelaną Wałbrzych" czyni to miaso głównym ośrodkiem produkcji porcelany w Polsce.

W mieście działa Filharmonia Sudecka, Teatr Dramatyczny, muzea :Okręgowe oraz "Przemysłu i Techniki" zlokalizowane w dwóch miejscach: przy szybach Julia i Sobótka oraz przy szybie Jan. W Wałbrzychu działa od lat filia Politechniki Wrocławskiej.

Rynek

po raz drugi rynek

Kino Kapitol

To najważniejszy plac w Wałbrzychu- plac Konstytucji (Vierhauserplatz). Schodziły się tutaj wszystkie linie tramwajowe.

Dziś jest również punktem przesiadkowym numer jeden.

u dołu i u góry ten sam plac, tylko z różnych ujęć.

daaaaaaaaaaaaaaaalej