Judith Bemis Amr Barrada - Oswoić Lęk.doc

Judith Bemis Amr Barrada

OSWOIĆ LĘK

Jak radzić sobie z niepokojem i napadami paniki?

przekład: Lidia Lewicka

Nota o autorach

Tytuł Oryginału: Embracing the Fear. Learning to Manage Awciety and Panic Attacks

Copyright ©       1994 by Judith Bemis and Amr Barrada

Copyright ©      For the Polish edition by

Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne s.c. Gdańsk 2001

Wszystkie prawa zastrzeżone. Książka ani jej część nie może być przedrukowywana ani w żaden inny sposób reprodukowana, powiela­na mechanicznie, fotograficznie, elektronicznie lub magnetycznie ani odczytywana w środkach masowego przekazu bez pisemnej zgody Gdańskiego Wydawnictwa Psychologicznego.

Wydanie pierwsze w języku polskim

Redakcja polonistyczna: Kazimierz Świetlikowski

Korekta: zespół

Projekt okładki: Sylwia Markieta

Skład: Magdalena Żylicz

ISBN   83-87957-78-X

Druk:   „Stella Maris"

ul. Rzeźnicka 54/56 80-822 Gdańsk

Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne

ul. Bema4/la, 81-753 Sopot, tel./fax 058/551-61-04

e-mail: gwp@gwp.gda.pl

www.gwp.pl

Judith Bemis, jest osobą, która wyleczyła się z lęku przestrzeni (ago-rafobii). Ukończyła pedagogikę na Uniwersytecie w Minnesocie. Po skoń­czeniu studiów pracowała w filii Uniwersytetu Stanowego Michigan w East Lansing. Pracując przez ponad dwadzieścia pięć lat jako nauczy­cielka, była również konsultantką w Klinice Medycyny Behawioralnej przy szpitalu Abbott-Northwestern w Minneapolis. Jest założycielką i dy­rektorem Open Door (Otwarte Drzwi), organizacji pomagającej ludziom zmagającym się z agorafobią lub innymi rodzajami zaburzeń lękowych.

Amr Barrada jest psychoterapeutą, który był niegdyś ofiarą lęku przestrzeni. Ukończył Uniwersytet Stanowy w Minnesocie, gdzie ob­ronił również pracę doktorską z dziedziny językoznawstwa i języka angielskiego. W połowie lat siedemdziesiątych chorował na szczegól­nie ciężką postać agorafobii i przez pewien okres zupełnie nie opusz­czał domu. Po powrocie do zdrowia został asystentem swojego te­rapeuty. Przez dwa lata razem pracowali z osobami mającymi różnego rodzaju fobie i zaburzenia obsesyjno-kompulsywne. Od 1982 roku pra­cuje w Klinice Medycyny Behawioralnej przy szpitalu Abbott-Nort­hwestern w Minneapolis. W 1989 roku rozpoczął studia doktoranckie w Klinice Psychologii przy Fielding Institute, a w czerwcu 1991 roku obronił tytuł doktora psychologii klinicznej.

Wszystkie przytoczone dialogi i historie opisane w tej książce traktują o prawdziwych ludziach, którzy cierpieli na różnego rodzaju zaburzenia lękowe. Z wyjątkiem oznaczonych części wszystkie imiona i szczegóły identyfikacyjne zostały zmienione w celu zapewnienia anonimowości.

Od autorów

Książka ta nie ma zastąpić terapii, jakiej wymagają osoby zmagające się z zaburzeniami lękowymi. Jej celem jest podsunięcie pomysłów, które wydały się nam przydatne, natomiast nie powinna być trakto­wana jako zestaw ćwiczeń akceptowanych bez zastrzeżeń. Jednocześ­nie zachęcamy Czytelników odczuwających dolegliwości lękowe do szukania pomocy u wykwalifikowanego psychoterapeuty.

5

Pewnego dnia spotkałam małą dziewczynkę

przyciskającą do siebie bukiecik kwiatów.

„To dla mamy" - powiedziała, a ja poczułam,

że chciałabym zrobić to samo, co ona.

To jest właśnie mój bukiet,

złożony z czasu, zaangażowania i troski,

poświęcony zawsze żywej pamięci mojej matki,

Dorothy Mae Faulkner.

- J.B.

Dla Mimi -A.B.

Spis treści

Nota o autorach              5

Od autorów              5

Podziękowania              11

Przedmowa              12

CZĘŚĆ 1 MÓJ PROBLEM: LĘK PRZED LĘKIEM

RODZAJE ZABURZEŃ LĘKOWYCH              17

CO JEST PRZYCZYNĄ ZABURZEŃ LĘKOWYCH?              20

ZABURZENIA LĘKOWE A ALKOHOL              25

KORZYŚCI Z DOSTRZEGANIA NOWYCH PERSPEKTYW              26

CO OZNACZA POWRÓT DO ZDROWIA?              27

CZĘŚĆ 2 ROZWIĄZANIE PROBLEMU: PODEJŚCIE POZNAWCZE

SŁOWO WSTĘPNE O PROGRAMIE AUTOTERAPII              33

STRATEGIA 1   Zaakceptowanie swojej choroby               43

STRATEGIA 2    Przeprowadzanie dowartościowującego dialogu wewnętrznego               48

STRATEGIA 3    Przyzwolenie na odczuwanie lęku lub paniki              53

STRATEGIA 4    Odprężenie              58

STRATEGIA 5    Zamierzona utrata kontroli              63

STRATEGIA 6    Podjęcie ryzyka              68

STRATEGIA 7    Dopuszczanie katastroficznych myśli              74

STRATEGIA 8    Nazwanie swojego zaburzenia i przyznanie się do niego              79

STRATEGIA 9   Oczekiwanie na efekty autoterapii              84

STRATEGIA 10 Zaakceptowanie niepowodzeń              89

STRATEGIA 11 Powrót do zdrowia a upływ czasu              94

STRATEGIA 12 Odrzucenie myśli o nadchodzących atakach lęku              99

STRATEGIA 13 Uświadomienie sobie swojej wewnętrznej siły              104

STRATEGIA 14 Otwarcie się na innych              109

CZĘŚĆ 3 WYJŚCIE Z DOMU: PODJĘCIE RYZYKA

ZASTOSOWANIE PROGRAMU AUTOTERAPII W ŻYCIU CODZIENNYM              117

W KOŚCIELE              120

U DENTYSTY              123

W SUPERMARKECIE              125

U FRYZJERA              127

ZAKUPY W CENTRUM HANDLOWYM              130

W RESTAURACJI              133

W TEATRZE, NA KONCERCIE LUB W CZASIE INNYCH IMPREZ

Z UDZIAŁEM DUŻEJ LICZBY OSÓB              135

NA PRZYJĘCIU              138

W PRACY, NA KONFERENCJI, PODCZAS ROZMOWY KWALIFIKACYJNEJ.... 141

PODCZAS SAMOTNEJ JAZDY              144

W AUTOBUSIE, FURGONETCE, W INNYCH SAMOCHODACH              146

NA AUTOSTRADZIE              149

NA WYCIECZCE              152

LOT PRZEZ NIEPRZYJAZNE TERYTORIA              155

PODSUMOWANIE              158

CZĘŚĆ 4 INFORMACJE KOŃCOWE

KILKA RAD, JAK DBAĆ O SIEBIE              163

ORGANIZOWANIE GRUP WSPARCIA DLA OSÓB CIERPIĄCYCH

NA ZABURZENIA LĘKOWE              168

BIBLIOGRAFIA              175

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA              175

Podziękowania

Pragnę podziękować mojemu pierwszemu nauczycielowi za wpojenie mi umiejętności, które pozwoliły mi odmienić życie i umożliwiły napi­sanie tej książki. Dziękuję również członkom Open Door (Otwartych Drzwi), którzy cierpliwie czekali na jej ukończenie, za ich wkład w opracowanie programu autoterapii, jak również za ich wypowiedzi, wielokrotnie tutaj cytowane. Składam wreszcie wyrazy wdzięczności dla Ala Bemisa za wsparcie, które towarzyszyło mi przez cały czas pisania, oraz za jego nieocenioną pomoc w pracy przy komputerze.

J.B.

N a temat dolegliwości związanych z zaburzeniami lękowymi zostało opublikowanych już wiele prac, spośród których kilka zamieściliśmy w bibliografii. Chociaż część pomysłów wykorzystanych w tej książce jest zupełnie nowa i oparta na naszym własnym doświadczeniu, chcieli­byśmy wyrazić wdzięczność tym, którzy nas zainspirowali i przez to wywarli wpływ na nasz sposób myślenia. Osoby te, których projekty zostały przez nas w kilku miejscach omówione, to Aaron Beck, Dian-ne Chambless, Alan Goldstein i nieżyjąca już doktor Claire Weekes. Dziękujemy również naszemu redaktorowi Timowi Mclndoo, który od samego początku wierzył w sukces tej książki. Jesteśmy wdzięczni za jego starania o jej publikację oraz za wrażliwość i pełną zaangażo­wania pracę nad tekstem.

J. B. i A. B.

\

Przedmowa

Był

czas, kiedy ja, Judith Bemis, myślałam, że jestem jedyną osobą na świecie, która kiedykolwiek doświadczyła ataku panicznego lęku. Nie miałam pojęcia, co się ze mną działo, i nikt, kogo pytałam, nie umiał udzielić mi odpowiedzi. Minęło osiemnaście lat zanim ktokol­wiek przynajmniej nazwał to, co przeżywałam. Kiedy dowiedziałam się, co mi jest, byłam w stanie sobie pomóc i dzięki temu zmienić coś w swoim życiu. Wypracowując metody, które pozwoliły mi poznać samą siebie, zdałam sobie sprawę, że mogę uwolnić się od ataków lęku.

Przekroczywszy barierę strachu, zapragnęłam podzielić się odzy­skaną wolnością z innymi. W 1986 roku założyłam organizację o nazwie Open Door (Otwarte Drzwi), grupującą ludzi pomagających osobom cierpiącym na lęk przestrzeni oraz inne rodzaje zaburzeń lękowych, i zaczęłam pracować nad programem autoterapii, który stał się treścią

tej książki.

Pierwszy raz spotkałam Amra Barradę w 1983 roku. Amr opraco­wywał metody, które dowodziły niezwykłej wiedzy autora na temat lęku przestrzeni i podobnych zaburzeń. Wtedy po raz pierwszy dowie­działam się o jego idei, że osoba chora powinna dopuszczać ataki lęku bez poczucia, iż musi nad nimi zapanować. Zrozumiałam, jak bardzo taki przyzwalający stosunek może pomóc w akceptacji siebie takiej, jaka jestem. To wielki krok na drodze do powrotu do zdrowia.

Jakiś czas później, pracując jako konsultantka w Klinice Medycy­ny Behawioralnej przy szpitalu Abbot-Northwestern w Minneapolis, zaproponowałam Amrowi współpracę nad programem autoterapii, który opierałby się właśnie na metodzie akceptacji siebie i posiłkował­by się pomysłem „dialogu wewnętrznego". W dużej mierze został on opisany przez Amra w jego artykule zatytułowanym A and B Self Talk: Alternatiue Coping Styles (A i B: rozmowy ze sobą. Alternatywne sposoby pomocy). Wiedziałam, że jego rzetelna wiedza na temat prze­biegu procesu zdrowienia, której dał wyraz, łagodnie przeprowadzając wariant rozmowy B, będzie dla tego procesu miała wielkie znaczenie. Pomimo że opracowany przez nas program był pomyślany jako porad­nik dla członków Open Door, stało się oczywiste, że może on być pomocny każdemu, kto zmaga się z napadami panicznego lęku.

Wiemy z doświadczenia, że możliwe jest uwolnienie się od ataków paniki, które nieodmiennie prowadzą do unikania innych ludzi. Wie-

my, że nikt nie musi budzić się z obawą przed kolejną niespodziewaną falą leku. Wiemy również, że można wyzwolić się z poczucia alienacji, nawiedzającego każdą osobę cierpiącą na tego typu zaburzenia.

Celem tej książki nie jest zastąpienie dobrego terapeuty, lecz zasugerowanie metod przydatnych w przezwyciężeniu lęków, ataków paniki i chęci izolacji. Chcemy zaproponować dokładne przyjrzenie się sobie, aby lepiej siebie zrozumieć. Pragniemy również zachęcić czytel­nika do dialogu wewnętrznego, który pozwala oswoić lęk.

Masz szczęście, że szukasz pomocy w czasach, gdy wiedza o rodza­jach zaburzeń lękowych jest znacznie lepsza niż niegdyś. Zdajemy sobie sprawę, że to stwierdzenie cię nie pociesza - wiemy, jak bolesna jest choroba, z którą się zmagasz. Bardzo cierpisz. Najprawdopodob­niej czujesz się samotny i opuszczony. Jednak odwagi - nasz program nie tylko poddaje pomysły strategii działania. Oswoić lęk daje nadzieję.

\

\

CZĘŚĆ 1

Jak dobrze wiedzieć

Jak dobrze wiedzieć, że nie jesteśmy sami,

Że możemy nazwać nasz ból.

Jak dobrze wiedzieć, że cierpienie można ukoić,

Że nic nam nie grozi

I że możemy czuć się bezpieczni.

Jak dobrze wiedzieć, że to tylko przelotne uczucie,

Które minie, jak wszystko inne.

Mój problem: lęk przed lękiem

„Dobry Boże! Co się ze mną dzieje?" Szybko wysiadłam z samocho­du, mając nadzieję, że świeże powietrze przywróci mi siły. „Weź się w garść! Wszystko będzie dobrze!" - powtarzałam sobie, desperacko próbując odzyskać panowanie nad sobą. Nigdy tak naprawdę nie myślałam o śmierci. Ale stojąc tam sama w ciepły lipcowy poranek, zdałam sobie sprawę, że mogłabym umrzeć teraz, w najpiękniejszym okresie mojego życia. Byłam przerażona!

Judy