Ken McClure - Kryzys.pdf - Ken McClure - stokfisz1

Ken McClure

Kryzys

Przełożył: WŁADYSŁAW MASIUŁANIS

Na tej ciemnej równinie stoimy we dwoje

W szturmów, odwrotów dzikim, zmieszanym alarmie,

Gdy ścierają się wokół ślepe, wrogie armie

Wybrzeże w Dover” 3 MATTHEW ARNOLD (1822-1888)

Prolog

Wyspa Barasay, Hybrydy ZewnĘtrzne. 19 stycznia 1992.

Czuł, że zaczyna mu brakować powietrza; jego płuca rozpaczliwie łaknęły tlenu, biegł jednak, dopóki

całkiem bez tchu nie osunął się na mokry żwir. Klęczał, bezwładnie oparty na rękach i dysząc ciężko,

czekał, aż powróci mu normalny oddech. Wtedy podniósł się z trudem i próbował biec dalej, a żwir usuwał

mu się spod stóp, jakby złośliwie odmawiając im oparcia. Deszcz gnany wichrem znad Atlantyku smagał

mu twarz lodowatymi bryzgami. Natura jakby sprzysięgła się przeciw niemu, próbując wdeptać go w ten

jałowy, kamienisty brzeg, nienawistny wszelkim przejawom życia.

Wyczerpany, z krwawiącymi dłońmi, doktor Lawrence Gili dotarł do szczytu urwiska i ruszył w kierunku

starego domu. To tutaj zamierzał się ukryć. Prymitywny budynek z surowego kamienia stał opuszczony od

ponad dwóch lat, kiedy to ojciec Shony zrezygnował z nierównej walki z żywiołami i wrócił na stały ląd.

Gili miał nadzieję, że posłuży mu za schronienie do czasu, aż myśliwi stracą jego trop. W plecaku miał dość

konserw i sprzętu turystycznego, by w razie potrzeby przetrwać nawet dwa tygodnie.

W strugach deszczu na skraju cypla majaczył już zarys domu. Wciąż jeszcze miał dach, co - zważywszy

jego usytuowanie - należało uznać za szczęśliwe zrządzenie losu. Gili spytał kiedyś Shonę, co skłoniło jej

ojca do zbudowania domu w miejscu tak pozbawionym jakiejkolwiek osłony. Odparła, że czuł się tu bliżej

Boga.

To prawda, że kiedy morze było spokojne, a niebo czyste, ze szczytu urwiska widziało się, jak za odległy o

pięćdziesiąt kilometrów horyzont zachodzi olbrzymia kula płonącego pomarańczowym ogniem słońca; lecz

morze prawie nigdy nie było spokojne, a niebo rzadko bywało czyste. Najczęściej, poruszony zachodnim

sztormem Atlantyk wrzał wściekle, śląc olbrzymie bałwany, które tłukły o podnóże klifu wyrzucając w

powietrze smugi piany. Jej białe, lepkie palce sięgały ku domowi, jak gdyby próbując oderwać go od

podłoża.

Osłonięty od wiatru tylną ścianą budynku, Gili odpoczywał przez chwilę, wsparty ramieniem o kamienny

mur. Oddychał chrapliwie, czując, jak strugi deszczu spływają mu po plecach. Tuż obok znajdowało się

tylne wejście do domu. Podszedł ku niemu, z nadzieją, że nie będzie musiał walczyć z wiatrem, by dostać

się do drzwi frontowych. Zardzewiała klamka niechętnie ustąpiła pod naciskiem dłoni; musiał pomóc sobie

ramieniem, aby przezwyciężyć opór zawiasów.

Pomieszczenie, w którym się znalazł, służyło kiedyś za kuchnię, ale brak szyb w oknach uczynił z niego

siedlisko wilgoci i morskich ptaków. Po kątach bez przeszkód hulał wiatr. Z ciężkim sercem Gili

uświadomił sobie, że reszta domu może być w nie lepszym stanie. Otworzył drzwi wiodące do dawnej

bawialni i znieruchomiał z ręką na klamce. Na środku pokoju stali dwaj mężczyźni w nieprzemakalnych

płaszczach. Ich spojrzenie powiedziało mu, że czekali tu właśnie na niego. Nie padło ani jedno słowo, ale

broń w rękach nieznajomych była dostatecznie wymowna.

Gili czuł, że ogarnia go dziwna, zabarwiona smutkiem rezygnacja. Jednocześnie, choć mogło to wydawać

się absurdalne, doznał czegoś w rodzaju ulgi. Wydarzenia czterech ostatnich dni zmieniły jego życie w

senny koszmar, z niego samego czyniąc zaszczute, ścigane zwierzę. Wystarczyły te cztery dni, by wszystko,

do czego dążył, wszystko, na czym budował swoją nadzieję na szczęśliwą przyszłość - kariera, małżeństwo,

wiara w sukces - zostało przekreślone z łatwością, która teraz wydawała mu się oburzająca i

niesprawiedliwa.

Jeden z mężczyzn przeszukał jego plecak. W tym czasie drugi trzymał go w szachu wycelowanym

pistoletem. Klęczący nad plecakiem podniósł w końcu wzrok i pokręcił głową.

-Gdzie one są? - zapytał ten z pistoletem.

- Spóźniliście się - odrzekł Gili. - Już dawno leżą na poczcie. Obcy w milczeniu wymienili

porozumiewawcze spojrzenia. Mężczyzna z bronią gestem nakazał Gillowi wyjść na zewnątrz.

Wiatr i deszcz stały się nagle jakby mniej dokuczliwe. Umysł Gilla przepełniały obrazy rzeczy, których

nigdy miał już nie zobaczyć. Nie chciał umierać. Na Boga, jeszcze nie był gotów na śmierć! Ogarnęła go

panika. Skręcił w prawo i pobiegł pod wiatr, licząc na to, że deszcz zacinający w twarz utrudni celowanie

ścigającym.

Zdawało mu się, że przypomina sobie ścieżkę wiodącą ze szczytu urwiska na plażę. Już wyobrażał sobie,

jak popychany wiejącym w plecy wiatrem biegnie po piasku, wskakuje do łódki i bezpiecznie uchodzi

pogoni. Kiedy jednak dobiegł do skraju klifu, nie było tam żadnej ścieżki, a tylko ściana opadająca niemal

pionowo ku skałom daleko w dole. Osunął się na ziemię i ściskając w dłoniach kępy trawy wpatrywał się w

przepaść. Poczuł, że opuszcza go resztka nadziei; jej miejsce zajęło uczucie przeraźliwej pustki. Rozluźnił

zaciśnięte na trawie ręce i powoli przekręcił się na plecy. Leżał bez ruchu, czekając na swoich

prześladowców.

Kazali mu wstać; usłuchał, musiał jednak pochylić się pod wiatr, aby utrzymać równowagę. Schowali broń

i chwycili go pod ramiona. Przez chwilę zastanawiał się po co, skoro i tak nie miał dokąd uciekać. Wreszcie

zrozumiał. Nie zdążył jednak zaprotestować, kiedy poderwali go z ziemi i pchnęli do tyłu, poza krawędź

urwiska. Na ułamek sekundy jego sylwetka z rękami bezradnie młócącymi powietrze zarysowała się na tle

ciemnego nieba. Potem głową naprzód runął ku śmierci czekającej nań na poszarpanych skałach w dole.

Wiatr porwał jego ostatni krzyk.

— Zechcą mi panowie wybaczyć niewygody wynikłe ze zwołania niniejszej sesji w tak nagłym trybie, ale

zostałem poproszony przez pana premiera o zapoznanie rządu z wynikami naszych badań nad sytuacją

epidemiczną chorób mózgu na terenie kraju. - Sekretarz MRC, Sir John Flowers, przerwał i znad okularów

spojrzał na zgromadzonych wokół stołu członków Rady.

— Przecież wie pan, że daleko nam jeszcze do końcowych wniosków - odezwał się mężczyzna w średnim

wieku, w którego wymowie pobrzmiewał szkocki akcent.

Flowers pokręcił głową.

— To niczego nie zmienia. Jako naukowcy wiemy, że wszelkie dane wymagają najpierw odpowiedniego

opracowania. Ale panowie ministrowie widzą w takiej postawie zwykłe asekuranctwo. Chcieliby usłyszeć

zapewnienie, że nie grożą nam żadne poważniejsze problemy.

— Tak naprawdę chodzi im po prostu o stwierdzenie, że człowiek nie może zarazić się chorobą mózgu od

chorego zwierzęcia! - Wydatny brzuch mówiącego te słowa z trudem mieścił się w brunatnej jedwabnej

kamizelce harmonizującej barwą z kolorem jego nosa.

Flowers nieznacznie skinął głową.

— Skąd ten nagły pośpiech? - zapytał Hector Munro, dyrektor oddziału neurobiologii MRC w Edynburgu.

— Od kiedy rok temu krowia wścieklizna stała się tematem sensacyjnych artykułów w prasie, opozycja

tylko czeka na odpowiedni moment, by dobrać się rządowi do skóry. Eksport mięsa i jego przetworów na

kontynent nadal nie wraca do dawnego poziomu. Prawdę mówiąc, w ciągu ostatniego miesiąca znowu

gwałtownie spadł i lobby rolnicze zaczyna podnosić krzyk. Zamierza wystąpić z zapytaniem, w jaki sposób

rząd przeciwdziała obecnej sytuacji. Żąda gwarancji, że angielskie produkty mięsne są zdrowe. Nasz udział

w całej sprawie wynika stąd, że to my prowadzimy krajową statystykę zapadalności na choroby mózgu i

nadzorujemy prace Rady Badań Naukowych Rolnictwa (ARC).

— Dane liczbowe świadczą o tym, że osiągnięto pewien postęp - wtrącił szczupły mężczyzna o ostrych

rysach i adekwatnym do ptasiej powierzchowności nazwisku Lark.

— Wartość statystyczna tych danych jest raczej wątpliwa - odrzekł Flowers.

— Za wcześnie mówić o jakiejkolwiek gwarancji, skoro trwają jeszcze badania doświadczalne. Na razie

moglibyśmy co najwyżej wydać oświadczenie, iż obecnie brak dowodów na to, że kontakt z zarażonymi

zwierzętami grozi ludziom chorobą mózgu - zaproponował Munro.

— Obawiam się, że nie możemy zrobić nawet tego - powiedział Flowers.

Przy stole zapadło milczenie.

- Złe wieści? - zapytał wreszcie Lark.

Flowers powiódł wzrokiem po zebranych, starając się kolejno pochwycić spojrzenie każdego z nich.

— Bardzo złe - powiedział cicho. - Otrzymałem właśnie pewien raport. Jego treść jest przerażająca.

— Prosimy o konkrety - niecierpliwie rzucił Munro.

— Raport, o którym mowa, nadszedł z północnej Szkocji, z miejscowości Achnagelloch...

Munro wzruszył ramionami i pokręcił głową. Ta nazwa z niczym mu się nie kojarzyła.

— ...a zawiera informację o wybuchu epidemii choroby zwyrodnieniowej mózgu.

— Ilu zachorowań dotyczy ta informacja? - zapytał Munro.

— Trzech. Wszystkie ze skutkiem śmiertelnym. Odpowiedź Flowersa spowodowała wyraźną zmianę

atmosfery.

— To jeszcze nie epidemia, Sir John - odezwał się Lark.

— Niestety, nie powiedziałem wszystkiego. Zmarli byli ludźmi stosunkowo młodymi. Wszyscy trzej

pracowali na farmie dotkniętej niedawno epizootią scrapie, trzęsawki, choroby mózgu owiec.

— Ach tak - wycedził Munro.

— Może to przypadkowy zbieg okoliczności - bez przekonania podsunął Lark.

— Co gorsza - ciągnął Flowers - opis wstępnego badania patologicznego zawiera sugestię, że ci ludzie

zmarli w wyniku choroby mózgu identycznej ze scrapie.

— Ale między ludźmi a owcami istnieje bariera gatunkowa!

— W każdym razie zawsze byliśmy o tym przekonani. W tym właśnie rzecz, panowie - rzekł Flowers.

Munro podniósł rękę do czoła, jakby podświadomie bronił się przed konsekwencjami stwierdzenia

Flowersa.

— Sądziliśmy również, że bariera gatunkowa chroni przed scrapie bydło, a przecież wiecie, co się stało -

powiedział.

— Czyżby w tej kwestii nie było już żadnych wątpliwości? - zapytał Lark.

Flowers pokręcił głową.

— Badania przeprowadzone w laboratoriach ARC wykazały, że krowy zapadają na BSE po zjedzeniu

mięsa zakażonego wirusem scrapie.

— Dlaczego więc nie zdarzało się to wcześniej? - nie ustępował Lark. - Scrapie jako choroba owiec znana

jest od lat.

— Zakłady utylizacyjne zmieniły technologię pozyskiwania tłuszczu z padłych owiec. Stary sposób

likwidował czynnik zakaźny. Nowy - nie. To wszystko.

— A więc między owcami a bydłem bariera gatunkowa nie funkcjonuje?

— Nie.

— Dobry Boże - westchnął Lark. - Ale przecież niemożliwe jest zarażenie trzęsawką człowieka!

— To - Flowers podniósł leżącą przed nim kartkę - sugeruje coś wręcz przeciwnego.

— Zawsze uważałem, że przypadki scrapie powinny podlegać obowiązkowi zgłoszenia; tak samo jak BSE

- oświadczył Munro.

— Cóż, myślę, że jest za późno na tego rodzaju rozważania - powiedział Flowers. - Rzecz w tym, że nie

tylko nie możemy rozwiać obaw rządu przed wzrostem zapadalności na choroby mózgu, ale musimy

zawiadomić go o powstaniu zagrożenia o trudnych do przewidzenia skutkach.

— Jak rozumiem, jagnięta także mogą być zarażone tą chorobą? - zapytał nagle Lark.

— Owszem - odpowiedział Munro. - Uprzedzając pańskie następne pytanie powiem, że podczas pieczenia

mięsa czynnik zakaźny nie ginie. To jeden z najbardziej odpornych wirusów. Wytrzymuje temperaturę

szpitalnego sterylizatora parowego.

— W takim razie pozostaje tylko modlić się, by ten raport okazał się nieprawdziwy - westchnął Lark.

— Kto odpowiada za region Szkocji? - zapytał Munro.

— George Stoddart.

— Z Uniwersytetu Edynburskiego? Flowers potwierdził ruchem głowy.

— Rozmawiał pan z nim?

— Tak.

— I?

- Twierdzi, że jego człowiek jest przekonany, iż ci robotnicy umarli na scrapie, ale jak zwykle będą

kłopoty z precyzyjnym

ustaleniem przyczyny śmierci.

— Nie bardzo rozumiem - bąknął Lark. - Jakie kłopoty? Flowers spojrzał na Munro.

— To pańska specjalność. Może zechciałby pan wyjaśnić.

— Oczywiście. - Munro chrząknął, jakby szykował się do dłuższego wykładu. - Bardzo niewiele wiemy

na temat czynnika zakaźnego, który wywołuje scrapie u owiec czy BSE u bydła. Jedynym pewnym

sposobem wykrycia jego obecności jest wstrzyknięcie zakażonej tkanki pobranej od chorego zwierzęcia -

innemu. Tylko w ten sposób możemy dowieść, że mamy do czynienia z chorobą zakaźną o ustalonej

patogenezie.

— Mówi pan: zakażoną tkankę. Jakiego rodzaju? - spytał Lark.

— Standardowy test polega na wstrzyknięciu myszom próbki maceratu mózgu pochodzącego z sekcji dla

stwierdzenia, czy rozwinie się u nich zwyrodnieniowa choroba mózgu.

— Czy tę chorobę stwierdzono także u człowieka?

— Tak. U ludzi nazywa się ją chorobą Creutzfelda-Jakoba. To choroba wieku starczego. Jest stosunkowo

rzadka i, dzięki Bogu, ma bardzo długi okres inkubacji. - Munro przerwał i spojrzał w stronę Flowersa. -

Jaki był okres inkubacji w tym przypadku?

— Stoddart twierdzi, że choroba rozwinęła się niemal z dnia na dzień. Po trzech tygodniach wszyscy

pacjenci nie żyli. Patologia mózgu była identyczna jak w przypadku scrapie czy choroby Creutzfelda-

Jakoba. Pod względem histopatologicznym praktycznie nie do odróżnienia.

— Bodaj to wszyscy diabli! - stęknął Lark. - Trzy przypadki to nie tak dużo. Nadal mam wrażenie, że

zbytnio śpieszymy się z wyciąganiem wniosków.

-Chciałbym się z panem zgodzić - odrzekł Flowers - ale trzej ludzie, którzy zetknęli się w pracy z chorymi

owcami, zmarli

na chorobę mózgu identyczną ze scrapie. Nie możemy tego zignorować.

Przez chwilę panowało milczenie, jakby zebrani zastanawiali się nad sensem słów Flowersa. Pierwszy

odezwał się Lark.

— Trudno uwierzyć, że choroba owiec, znana od lat jako całkowicie niegroźna dla człowieka, ni stąd, ni

zowąd przeskoczyła barierę gatunkową i zaczęła zabijać ludzi.

— To oczywiste, że musiał zadziałać jakiś dodatkowy czynnik, jakaś zmiana wirusa, mutacja, zmienność

czy to spontaniczna, czy też indukowana przez wpływ środowiska.

— Miejmy nadzieję, że chodzi o czynnik mutagenny o charakterze lokalnym i że jest to odosobniony

przypadek.

— W tej sytuacji najważniejsze jest wykrycie przyczyny mutacji - podsumował Munro.

— Zgadzam się.

— Czy mamy jakiś trop? - zapytał Lark.

— Mamy nawet głównego podejrzanego - odparł Flowers.

— Kogo?

— W pobliżu wzmiankowanej farmy znajduje się elektrownia jądrowa Invermaddoch.

— Promieniowanie! - wykrzyknął Lark.

— Czy może być bardziej oczywista przyczyna mutacji?

— Nie muszę chyba mówić, w jak delikatnej sytuacji stawia nas cała ta sprawa - rzekł Munro. - Jeśli nagle

rozgłosimy, że ludzie mieszkający w pobliżu pewnej szkockiej elektrowni jądrowej zapadają na zakaźną

chorobę mózgu pod każdym względem przypominającą trzęsawkę owiec, możemy spodziewać się wybuchu

paniki i burzy protestów. Pomijając wrzawę w środkach masowego przekazu, będziemy musieli stawić czoło

naciskom lobby rolniczego, upierającego się, że niema żadnego związku między zachorowaniami zwierząt a

chorobami mózgu u ludzi; z drugiej zaś strony będziemy mieli lobby energetyczne z ich zapewnieniami, że

energia jądrowa jest bezpieczna i czysta.

— Co więc robimy? I co powiemy rządowi Jej Królewskiej Mości?

— Myślę, że na razie musimy uznać tę sprawę za pojedynczy przypadek bez ogólnego znaczenia -

powiedział Lark. – Nadal nie dysponujemy niepodważalnymi dowodami, że choroby mózgu zwierząt mogą

przenosić się na ludzi. Uważam, że powinniśmy przyznać, iż nastąpił pewien wzrost zapadalności na

choroby mózgu, zastrzegając, że za wcześnie jeszcze na mówienie o przyczynach czy też ocenę wagi

problemu. Zostawmy to rządowym statystykom.

— Ale rząd musi być świadom powagi sytuacji w Szkocji. Choćby na wypadek jakichś przecieków do

prasy - zaoponował Munro.

— Ten obszar nigdy nie był obiektem szczególnego zainteresowania dziennikarzy. Na razie nic nam nie

przeszkodzi w dyskretnym przeprowadzeniu własnego wywiadu - rzekł Flowers.

— Z całym szacunkiem dla Stoddarta i jego ludzi, sądzę, że powinniśmy obejrzeć dowody - próbki

pochodzące z autopsji tych trzech zmarłych - podsunął Lark.

— Już o nie prosiłem - odrzekł Flowers.

— Czy Stoddart powiedział, kto tam na miejscu przeprowadzał badania? - zapytał Munro.

— Owszem. - Flowers zajrzał do swoich notatek. - Specjalista patolog, doktor Lawrence Gili.

Rozdział 1

Doktor łan Bannerman rozłożył na pulpicie notatki i czekając, aż ucichnie szmer rozmów, obrzucił

wzrokiem swoje audytorium. Widok sali wypełnionej studentami medycyny wydał mu się nagle

przygnębiająco znajomy. Znajomy aż do znudzenia, pomyślał cynicznie i zaraz skarcił się w duchu za tę

myśl. Cóż, kiedy czasami granica między cynizmem a realizmem wydaje się odrobinę zatarta...

Mimo przywiązania do chrześcijańskiego systemu wartości, wyniesionego z solidnego mieszczańskiego

domu, doktor Bannerman zawsze miał trudności z postrzeganiem swoich bliźnich jako „autonomicznych

jednostek”. Ludzie, jak zauważył, wyraźnie dzielili się na pewne „typy”. Był typ duchownego, żołnierza,

policjanta i tak dalej. Po pięciu latach wykładania patologii w szpitalu św. Łukasza doszedł do wniosku, że

także studenci medycyny rekrutowali się spośród ludzi określonego typu.

Zawód lekarza cieszył się w społeczeństwie wielkim prestiżem, uważany był wręcz za gwarancję sukcesu

życiowego. Dlatego też szkoły medyczne mogły sobie pozwolić na stawianie kandydatom bardzo wysokich

wymagań. Zachęcano wręcz najzdolniejszych uczniów do próbowania swych sił w egzaminach na

medycynę. Wygrana w tego rodzaju współzawodnictwie miała dowodzić ich wartości. Pod presją rodziców i

nauczycieli decydowali się na wybór drogi życiowej nie mającej często nic wspólnego z ich prawdziwymi

zainteresowaniami.

Tak więc młody człowiek, wyposażony przez dumnych rodziców w nowiutki stetoskop, a przez poczciwą

ciocię Mabel w zestaw narzędzi do przeprowadzania sekcji zwłok, wkraczał w mury św. Łukasza, pewien,

że i tu świetnie da sobie radę. Bo czyż zdawanie egzaminów nie było jego specjalnością? „Czy ktoś zapytał

tych smarkaczy, czy obchodzi ich los chorych?” - grzmiał Bannerman na ostatnim zebraniu ciała

pedagogicznego. Jego wystąpienie przyjęto z dobroduszną wyrozumiałością. Nie zadowoliło to

Bannermana, chociaż potwierdzało jego teorię „typów ludzkich”. Musiał przyjąć do wiadomości, że on sam

został zakwalifikowany do kategorii „nieznośnych znakomitości” - ludzi, którzy mówią, co myślą, a mimo

Ken McClure - Kryzys.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: