Diagnoza_RISB.pdf

2008-10-13

Testy zdań niedokończonych

Diagnoza psychologiczna

Ćwiczenia –Psychologia rok III

• Istnieje wiele róŜnych testów zdań niedokończonych,

przeznaczonych zarówno do bardzo ogólnych jak i specyficznych

celów badawczych

• NaleŜą do często stosowanych narzędzi diagnostycznych.

• Zaliczane do metod projekcyjnych, jednak częściowo

ustrukturalizowanych.

Metody projekcyjne

Zalety testów niedokończonych

zdań:

• Projekcja – w psychologii pojęcie bardzo wieloznaczne.

Szersze znaczenie – przejaw osobowości jednostki; niezamierzona

subiektywizacja odbieranych sygnałów, zachodząca zwłaszcza w

niekonwencjonalnych sytuacjach

WęŜsze znaczenie – (w psychoanalizie) jeden z mechanizmów obronnych,

czyli przypisywanie innym motywów i uczuć, których nie akceptuje się u

siebie.

• Swobodny charakter wypowiedzi,

• Cel jest do pewnego stopnia ukryty.

• MoŜliwość przeprowadzania badań grupowych.

• Łatwość przeprowadzania badania.

• MoŜliwość wprowadzenia obiektywnego systemu oceny (niewiele

tego typu testów go posiada, ale RISB tak)

• Relatywnie krótki czas badania (w por. do innych testów psych.) i

oceny (w por. do innych tech. projekcyjnych).

• Elastyczność

• Metody projekcyjne – opierają się na projekcji rozumianej jako sposób

spostrzegania i reagowania na bodźce zewnętrzne uwarunkowany cechami

osobistymi osoby spostrzegającej (to samo kaŜdy moŜe spostrzegać

inaczej, poniewaŜ kaŜdy „sądzi według siebie). W metodach projekcyjnych

wykorzystuje się to stosując bodźce wieloznaczne, dopuszczające

róŜnorodne reakcje badanego

Ograniczenia testów zdań

niedokończonych

TNZ Rottera

Oryginalna nazwa: Rotter Incomplete Sentences Blank

Polska nazwa: Test Niedokończonych Zdań Rottera

• Cel nie jest tak skutecznie ukryty jak w przypadku innych technik

projekcyjnych.

• Choć odpowiedzi mogą być poddane obiektywnej ocenie to jednak

analiza i interpretacja wymaga wiedzy i doświadczenia klinicznego

(nie moŜna np. dokonywać jej komputerowo)

• Wymaga od OB pewnych kompetencji takich, jak: czytanie, pisanie,

rozumienie instrukcji, nazywania emocji itp.

(bardzo często jako skrót pojawia się RISB)

Występuje w trzech wersjach:

Dla dzieci

Dla młodzieŜy

Dla dorosłych

Wersje róŜnią się treścią niektórych trzonów zdań (dostosowanie do wieku i

doświadczeń Ŝyciowych), ale obszary tematyczne jakie chcemy badać są

identyczne

np. „Kiedy byłem mały...” zamiast „Kiedy byłem dzieckiem...”

„Chodzenie z chłopakiem/dziewczyną...” zamiast „MałŜeństwo...” itp.

2008-10-13

Zastosowanie TNZ Rottera

Czy TNZ Rottera jest testem?

• MoŜe być uŜywany w diagnozie przesiewowej do wykrywania osób

nieprzystosowanych (analiza ilościowa i odnoszenie do norm).

Nieprzystosowanie – występowanie długotrwałych stanów przygnębienia,

poczucia nieszczęścia, trudności/nieumiejętności radzenia sobie z frustracją,

brak/zakłócenia w aktywności i podejmowaniu/kontynuowaniu działań,

niezdolność do nawiązywania i utrzymywania satysfakcjonujących relacji z

ludźmi.

Przystosowanie – niewystępowanie symptomów psychopatologicznych, zdolność

do efektywnego działania oraz nawiązywania i utrzymywania kontaktów

interpersonalnych.

• MoŜe być uŜywana w indywidualnej diagnozie osobowości (analiza

jakościowa), równieŜ jako technika poprzedzająca wywiad.

• Badanie moŜe być grupowe jak i indywidualne. Gdy wyniki mają być

interpretowane jakościowo, moŜliwe są modyfikacje standardowej

procedury.

Polska nazwa sugeruje, Ŝe jest to metoda testowa, co wywoływało wiele

kontrowersji.

Dotyczyły one:

Niskiej trafności

Małej rzetelności

Niepełnej standaryzacji

Słabości załoŜeń teoretycznych

Braku ściśle sformułowanych zasad interpretacji

Nie wszyscy zgadzają się nawet, Ŝe jest to metoda projekcyjna

Mimo tych zastrzeŜeń RISB był chętnie wykorzystywany przez psychologów i

uwaŜany był za dobre narzędzie diagnostyczne zarówno w praktyce

psychologicznej, jak i badaniach naukowych.

Czy TNZ Rottera jest testem?

Praktyczne zastosowanie RISB

• PoniewaŜ narzędzie to wydaje się skuteczne, a nie spełnia wymagań

stawianych testom, rozsądnym wydaje się twierdzić, Ŝe nie jest to

test, tylko metoda psychologiczna .

• Początki zdań nie mają charakteru pozycji kwestionariuszowych i

nie są sobie równowaŜne w kaŜdym badaniu

diagnosta często nie jest w stanie przewidzieć, jakiej dziedziny

Ŝycia będzie dotyczyło zdanie po uzupełnieniu przez badanego

(choć niektóre trzony zdań wyraźnie wskazują badanemu temat

wypowiedzi).

• Pierwsze wraŜenie diagnosty

Sytuacja badania tą metodą stwarza dobre warunki do obserwacji – psycholog nie

jest aŜ tak zaabsorbowany, jak podczas prowadzenia wywiadu, kiedy musi być

ciągle skoncentrowany i kierować rozmową. Gdy badany jest zajęty uzupełnianiem

zdań, diagnosta moŜe więcej czasu poświęcić na rejestrowanie zachowań,

nastawienia do sytuacji badania, poczucia swobody i komfortu ze strony badanego.

• Kontakt diagnostyczny

Badany moŜe potrzebować czasu, aby oswoić się z sytuacją badania, przywyknąć

do specyfiki kontaktu z psychologiem (asymetria – tylko badany mówi o sobie).

PoniewaŜ w czasie badania moŜe być zmuszony do konfrontacji z własnymi

uczuciami, wspomnieniami, RISB niejako wprowadza go do tego, kaŜe pewne

rzeczy przemyśleć.

• Wstęp do wywiadu

Na podstawie odpowiedzi, jakie badany udziela w RISB psycholog moŜe

zaplanować wywiad. Wie, jakie tematy badany porusza chętnie, jakich unika, które

wywołują opór i które naleŜałoby rozwinąć, bo mogą stanowić źródło problemów.

Przebieg spotkania

Test Niedokończonych Zdań Rottera

• Spotkanie składa się z dwóch części:

• TZN Rottera (RISB)

• Krótka rozmowa

Jak przeprowadzać badanie

indywidualne

Przeprowadzamy je w takiej właśnie kolejności

Co nie znaczy, Ŝe przed testem nie moŜemy zamienić paru zdań z

osobą badaną – ma to przebiegać moŜliwie naturalnie, więc nie

naleŜy tuŜ po przywitaniu się z OB wręczać jej testu.

2008-10-13

Miejsce badania

Jak przeprowadzać RISB

• dowolne miejsce, o którym moŜemy zakładać, Ŝe badanie nie

będzie przerywane lub zakłócane przez postronne osoby,

dobiegające hałasy etc (a więc wykluczone są miejsca

publiczne)

• Czytamy instrukcję do testu napisaną na arkuszu testowym, upewniamy się

czy jest jasna.

• Nie dajemy OB arkusza testu, tylko czytamy kolejno trzony zdań i

prosimy, by zapisywała zdania na kartce.

▫ W ten sposób nie ograniczamy OB miejsca na wypowiedź

▫ Łatwiej zadbać o to, by OB uzupełniała zdania po kolei (co nie znaczy,

Ŝe nie moŜe ominąć jakiegoś trzonu, jeśli męczy się i nie wie, co

napisać)

▫ Unikamy rozpraszania się osoby badanej, kiedy pisząc jedno, kątem oka

patrzyłaby na inne trzony zdań

• w którym obie strony (diagnosta i OB) będą się czuły

bezpiecznie i swobodnie (np. jeśli OB obawia się reakcji

domowników na ewentualnie usłyszane przez nich treści

rozmowy, nie powinniśmy przeprowadzać badania w jej

domu)

Jak przeprowadzać RISB

Rozmowa po przeprowadzeniu testu

Dodatkowe wskazówki:

• ma dostarczyć podstawowych informacji o OB niezbędnych do interpretacji

testu Rottera:

▫ aktualna sytuacja Ŝyciowa OB (zawodowej i osobistej)

▫ jej plany na przyszłość, trochę o waŜnych zdarzeniach z przeszłości.

• nie jest to test skojarzeń i nie chodzi o to, aby podawać pierwsze lepsze

nasuwające się uzupełnienie zdania (lecz opisać swoje prawdziwe uczucia);

• zarazem jednak mamy świadomość, Ŝe w jednym zdaniu trudno wyrazić

wszystko dokładnie OB nie musi więc dbać szczególnie o dokładność,

precyzję wypowiedzi, ani teŜ o styl językowy.

MoŜna zadać np. takie pytania:

• Co dzieje się teraz w twoim Ŝyciu? Jakie sprawy, osoby są teraz dla ciebie

waŜne?

• Jakim byłaś dzieckiem? Co pamiętasz z dzieciństwa? Jacy byli twoi rodzice,

rodzeństwo? A jak ci się układa z nimi teraz?

• Jakie masz plany na przyszłość?

• Po kaŜdym pytaniu, w zaleŜności od odpowiedzi OB, moŜemy dodać pytania

(lepiej: parafrazy i inne elementy aktywnego słuchania) dodatkowe. Nie

naleŜy jednak pogłębiać tematu, "drąŜyć" osobistych wątków – rozmowa ma

być krótka.

Jeśli w trakcie wypełniania testu zauwaŜamy, Ŝe OB pisze bardzo szybko,

mówimy coś podobnego do powyŜszej pierwszej uwagi.

Jeśli z kolei zauwaŜamy, Ŝe deliberuje bardzo długo nad kaŜdym zdaniem

mówimy coś w duchu tej drugiej.

Rozmowa po przeprowadzeniu testu

WaŜne, aby rozmowa zakończyła się pogodnie (i Ŝeby OB wyszła z niej w

stanie nie gorszym, niŜ przyszła), a więc jeśli OB ujawni tu jakieś obawy lub

wizje pesymistyczne, musimy aktywnie zadbać o jej nastrój.

MoŜemy wtedy pytać bardziej o marzenia niŜ plany, np.

„A gdyby wszystko poszło po twojej myśli, to jak wyglądałaby twoja

przyszłość?”

Wskazówki, co powinno zostać

umieszczone w pracy

Po rozstaniu z OB:

Jak najszybciej po zakończeniu badania spisujemy jego przebieg moŜliwie jak

najwierniej (włącznie z naszymi pytaniami).

Sporządzamy notatkę obserwacyjną.

2008-10-13

Elementy pracy

¤ Metryczka OB

¤ Opis okolicznościbadania

Jak przebiegałozawieraniekontraktu

Opis sytuacji i ogólnej atmosfery badania

• PierwszewraŜenie

• Opis wyglądu i zachowaniaOB

• Oryginalna kartka, na której OB napisała 40 zdań

• Krótki opis teorii, na której zostanieoparta interpretacja RISB

• Interpretacjawyniku badaniaRISB

Analiza formalna testu

Interpretacja poprzeczna

Interpretacja podłuŜna

• Wstępdo wywiadu

• Plan wywiadu

• Ogólne wraŜenia z wywiadu

• Plan informacji zwrotnych

Interpretacja jakościowa RISB

Cztery poziomy danych z badania:

Cele analizy jakościowej

¤ Dane z testu są tylko tym co osoba badana mówi.

Nie ma jednej metody analizy –zaleŜy ona od celu badania i orientacji

teoretycznej.

Nie musi być to toŜsame z tym co:

2. Świadomie myśli

3. Nieświadomie czuje

4. W rzeczywistości obiektywnie jest

Wstępna orientacja dotycząca obszaru problemów (i ich rozmiaru)

Wstępna weryfikacja hipotez

Subiektywne odzwierciedlenie wydarzenia traumatycznego

W połączeniu z innymi narzędziami – diagnoza względnie stałych

cech osobowości

Hipotezy moŜemy stawiać a’propos tych trzech ostatnich

poziomów (praktycznie stawia się tylko hipotezy dotyczące

poziomów 2 i 3)

Interpretacja poprzeczna

– w pracy zaliczeniowej –

• Analiza poszczególnych 40 zdań, kaŜde zdanie traktujemy

odrębnie, bez odniesienia do innych.

• Generujemy jak najwięcej hipotez opartych o teorię (ale i

„zdroworozsądkowych”)

• Hipotezy powinny wskazywać na mechanizmy psychologiczne

ujawniające się w treści/formie zdania.

• Wybrać 10 najwaŜniejszych zdań (kolejnych!)

• Zacytować zdanie w orginalnej pisowni (z mumerem na początku)

• Do kaŜdego zdania napisać hipotezy o charakterze interpretacji (ok.

3, dobrze by były alternatywne), wyboldować tą, która wydaje się

najbardziej prawdopodobna/odpowiednia

• Hipotezy mogą być alternatywne (szukamy sabych punktów w

naszym rozumowaniu, kontrargumentów), ale mogą się teŜ

uzupełniać.

2008-10-13

Hipotezy

Interpretacja podłuŜna

• Najlepiej gdy opierają się na teorii

Synteza, podsumowanie całego testu

aby zrozumieć sens psychologiczny zdań musimy je uporządkować oraz

znaleźć znaczeniowe powiązania między nimi, czytamy kilkakrotnie test,

aŜ dostrzeŜemy jakiś związek

MoŜemy mieć do czynienia z fenomenem poprzedniego zdania,

Pierwsze zdanie moŜe mówić o ogólnym nastawieniu i oczekiwaniach

wobec całego badania.

ostatnie zdanie moŜe być traktowane jako podsumowujące.

• Powinny mieć uzasadnienie we wskaźnikach (na gruncie danej

teorii)

• NaleŜy dbać o argumentację przy formułowaniu hipotezy,

umiejętnie uzasadniać dlaczego powstała (przesłanki)

Selekcja hipotez z analizy poprzecznej i pogrupowanie ich w

większe kategorie, ze względu na:

Rodzaj obiektów – rodzina, inni ludzie, szkoła, praca

Perspektywa czasowa – przeszłość, teraźniejszość, przyszłość

Ustosunkowania emocjonalne –lęki, marzenia, nadzieje

Interpretacja podłuŜna

– w pracy zaliczeniowej –

• Szukamy funkcji/przyczyny koncentracji wokół danego tematu

(ściśle wg. wybranej teorii)

Próba ujęcia wyników badania w postaci kilku hipotez (w kontekście

wybranej teorii osobowości)

• Dzielenie hipotez na bardziej i mniej sensowne

• Interpretacje mają status hipotez, mogą powstać nawet dwa

alternatywne obrazy osoby badanej (weryfikuje się to w wywiadzie)

Gdy stawiamy hipotezy to umieszczamy w nawiasie numer zdania, do

których odnosimy się w danej hipotezie; wskaźniki.

Analiza formalna testu

Wstęp do wywiadu diagnostycznego

Styl, język wypowiedzi (poziom graficzny i stopień poprawności

ortograficznej, gramatycznej i stylistycznej)

NaleŜy zastanowić się nad następującymi kwestiami

O czym badany mógłby rozmawiać/mówić najchętniej;

O czym niechętnie;

Jakie strategie oporu mogłyby być stosowane przez ob.;

Jak moŜna sobie z tym poradzić

Puste miejsca, zdania urwane, skreślenia, poprawki (wskaźniki trudności;

niechęć do myślenia lub brak gotowości do rozmowy; hipotezy „dlaczego?”)

Odpowiedzi krótkie, lakoniczne (jak wyŜej)

Zdania długie, złoŜone, zwierające dodatkowe wyjaśnienia, dopiski – moŜe

świadczyć o stylu poznawczym; o jej gorliwości i skrupulatności albo o lęku

Uporczywe odnoszenia zdań do własnej osoby (uchylanie się od odkrywania

siebie)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: