Geografia.pdf

(140 KB) Pobierz
GEOGRAFIA
CYWILIZACJA
GLOBALIZACJA A PRZEMYSŁ
PRZEMYSŁ WYSOKICH TECHNOLOGII
PRZEMYSŁ W POLSCE
ROLNICTWO W POLSCE
WYŻ I NIŻ DEMOGRAFICZNY W POLSCE
MIGRACJE
KRĘGI KULTUROWE
TYP KLIMATU
 
1. CYWILIZACJA
CYWILIZACJA – to poziom osiągnięty przez społeczeństwo w danej epoce historycznej, ze szczególnym uwzględnieniem
poziomu kultury materialnej, będącej wskaźnikiem opanowania przez ludzi sił przyrody i wykorzystania jej bogactw na swoje
potrzeby
Rewolucja :
- agrarna – początek 80000 lat p.n.e. – społeczeństwo tradycyjne (przedindustrialne); przejście do osiadłego trybu życia
- przemysłowa – około 1650 – społeczeństwo nowoczesne (industrialne, postindustrialne); wynalezienie maszyny parowej i
zastosowanie energii elektrycznej
- informatyczne – lata 30. XX wieku – społeczeństwo ponowoczesne (informatyczne, globalne oraz lokalne); komputeryzacja,
technologia mikroprocesora, Internet
Cechy społeczeństwa nowoczesnego (przemysłowego):
- klaso-warstwowa struktura społeczna
- miejski styl życia
- wyższy poziom wykształcenia
- uczestnictwo we władzy
- mnogość instytucji politycznych
Cechy społeczeństwa poprzemysłowego:
- szybki wzrost zatrudnienia w usługach
- ogromne znaczenie nauki
- wysoko kwalifikowane usługi
Cechy społeczeństwa ponowoczesnego:
- zanik etosu ciężkiej pracy przemysłowej
- możliwość pracy w domu
- procesy globalizacji
- wzrost znaczenia społeczności lokalnych
- wzrost znaczenia prywatnych mediów
- odwrót od produkcji i kultury masowej
Cechy kultury:
- nie jest wrodzona, lecz wyuczona
- różne jej aspekty są ze sobą powiązane
- jest własnością wszystkich ludzi i określa granicę między różnymi grupami społecznymi i zawodami
- kulturę tworzą także język i religia
Proces globalizacji stanowi sieć współzależności na skalę światową i posiada aspekty:
- gospodarczo-ekonomiczny , istnienie ponadnarodowych korporacji firm, swobodny przepływ kapitału i usług, wolny dostępno
rynków, masowość produkcji
- polityczny , osłabienie roli państwa, zanikanie granic, procesy integracyjne, istnienie firm i instytucji międzynarodowych
- ekologiczny , globalne problemy środowiskowe oraz istnienie współpracy międzynarodowej w zakresie ochrony środowiska
- społeczno-kulturowy , globalizacja świata przestępczego, rozpowszechnianie określonych wzorców życia, istnienie kultury
masowej
Szczególną rolę w procesie globalizacji stanowią nowoczesne media, umożliwiające swobodny przepływ informacji.
Globalizacja sprzyja z jednej strony ujednoliceniu i standaryzacji zachowań, obyczajów, stylów życia, z drugiej prowadzi do
zmniejszenia dystansu kulturowego, poczucia wspólnoty, likwidowania barier.
-koncepcja „Europy regionów” szanuje wielonarodowość i zróżnicowanie kulturowe kontynentu
Przenikanie kultur, spowodowane m.in. swobodnym przepływem informacji oraz migracjami, można interpretować w kategoriach
zagrożenia i leku lub wzajemnego ubogacenia, tolerancji i szacunku do odrębności kulturowej.
Równolegle z procesem globalizacji rodzi się tendencja do rozwoju lokalnego, poczucia odrębności i tożsamości kulturowej.
Jeśli miasto powstało w sposób zorganizowany, to niezależnie od okresu tworzenia, posiada regularny układ przestrzenny. Natomiast
miasta tworzące się samorzutnie cechuje nieregularny układ, przecinających się pod różnymi kątami ulic.
Fizjonomia miasta to układ przestrzenny, tj. plan oraz sposób zabudowy.
W skali świata można wyróżnić wiele typów fizjonomicznych miast, m.in. miasta europejskie, muzułmańskie i kolonialne.
- miasta europejskie – w centrum znajduje się historyczna „starówka” o zwartej budowie, wąskich ulicach z rynkiem, przy którym
znajduje się ratusz. System komunikacyjny nawiązuje najczęściej do przebiegu dawnych dróg i jest dostosowany do topografii
terenu. Występuje w Europie Zachodniej i Środkowej. Miasta śródziemnomorskie mają zupełnie inny wygląd. Główna ich cechą jest
ciasnota wąskich, kamiennych uliczek oraz duża liczba kościołów i pałaców. W Europie Środkowo-Wschodniej i Wschodniej
spotkać można inny typ miast nazywanych miastami socjalistycznymi. Ich charakterystyczną cechą są wielkie dzielnice
przemysłowe, oddzielone od innych obszarów miasta ochronnymi pasami zieleni. Natomiast dzielnice mieszkaniowe to zwarte,
monotonne kompleksy szeregowo ustawionych bloków.
- miasta muzułmańskie – centrum zajmuje arabska Madina z muzułmańską architekturą domów mieszkalnych, meczetami i
minaretami. Ulice są tu wąskie, kręte i często kończące się ślepo. Domy mieszkalne nie posiadają okien od strony ulicy. Miasto jest
rozbite na dzielnice wyznaniowe i narodowościowe.
- miasta kolonialne – w zależności, które narody europejskie kolonizowały dany obszar, miasta przybierają odmienny wygląd. W
Australii i anglosaskiej części Ameryki Północnej mamy d czynienia z bardzo rozległymi miastami i niskiej zabudowie typu
podmiejskiego. Wielkie miasta cechuje występowanie różniących się wyglądem, dzielnic narodowościowych położonych zazwyczaj
w części centralnej. Natomiast na kolonizowanych przez Hiszpanów obszarach Ameryki Łacińskiej powstały miasta, w których
centralne miejsce zajmował duży, prostokątny rynek, przy którym stał kościół i budynki administracyjne. Ulice miały kształt
regularnej szachownicy. W miastach afrykańskich bardzo wyraźnie wydzielone są poszczególne dzielnice funkcjonalne –
przemysłowa, handlowa, administracyjna. Cechą charakterystyczną są różnice tkwiące w zabudowie dzielnic mieszkalnych ludności
białej i czarnej. W dynamicznie rozwijających się miastach wschodniej i południowo-wschodniej Azji widoczne są niektóre cechy
miast amerykańskich. Przede wszystkim powstają w nich nowoczesne dzielnice śródmiejskie – city, kontrastujące z zabytkową
zabudową historycznych części miasta.
Eksplozja miast w krajach słabo rozwiniętych gospodarczo, ze względu na różnorodne przyczyny i przebieg procesu, wykazuje
regionalne zróżnicowanie.
- najsłabiej rozwinięte kraje środkowoafrykańskie oraz niektóre państwa Azji (Pakistan, Nepal, Bangladesz, Wietnam) – w
gospodarce dominuje rolnictwo, migracja ludności do miast jest powolna, wskaźnik urbanizacji wynosi do 30%
- Indie, Chiny, Filipiny, Egipt, Nigeria – gwałtowny rozwój dużych miast, spowodowany żywiołowym napływem ludności wiejskiej,
będącym wynikiem eksplozji demograficznej i ogromnego przeludnienia wsi, wskaźnik urbanizacji to 30-60%
- kraje Ameryki Łacińskiej – wysoki wskaźnik urbanizacji, ponad 75%, to państwa o urbanizacji pozornej, ponieważ wysoki odsetek
ludności miejskiej nie wynika z rozwoju pozarolniczych działów gospodarki, lecz z braku miejsc pracy na wsi, gwałtownie rozwijają
się przede wszystkim stolice
-eksplozja miast – bardzo szybki rozwój ludnościowy i powierzchniowy miast
Przyczyny eksplozji miast:
- przeludnienie wsi, wynikające z bardzo dużego przyrostu naturalnego
- postępujący od lat 60. XX wieku proces uprzemysłowienia krajów słabo rozwiniętych
- zwiększona zapotrzebowanie na pracowników w nowo powstałych zakładach przemysłowych w miastach
- miasto wabi stylem życia, licznymi rozrywkami, anonimowością, lepiej rozwiniętą opieką społeczną i instytucjami charytatywnymi
oraz dużą ilością ofert pracy
* ludzie przybywający do miast są biedni, dlatego osiedlają się na peryferiach miast, tworząc slumsy, czyli dzielnice biedy
* dzika urbanizacja – powstawanie rozległych obszarów zabudowy mieszkaniowej pozbawionej standardowego wyposażenia
technicznego, lokalizowanej głownie w strefie podmiejskiej miasta centralnego (w Ameryce Łacińskiej dzielnice to barriadas – Lima,
stolica Peru
Większość megamiast osiągnęła już poziom możliwości swojego rozwoju – nie są w stanie wchłonąć nowych mieszkańców – aby
zmienić kierunek fali migracyjnej: przenosi się stolice do miast słabiej rozwiniętych oraz intensywnie zagospodarowuje się obszary
zasobne w surowce mineralne
Aglomeracja – zespoły miejskie, składające się z kilku lub kilkunastu miast, tworzących wspólnie jeden „organizm miejski”
- aglomeracja monocentryczna – centrum stanowi dominujące wielkościowo i funkcjonalnie miasto, w którym rozwój
budownictwa mieszkaniowego i usług był wolniejszy niż koncentracja miejsc pracy w zakładach przemysłowych (Paryż, Londyn,
Warszawa, Moskwa)
- aglomeracja policentryczna – konurbacja – występowanie w pobliżu siebie kilku równorzędnych pod względem wielkości i
znaczenia gospodarczego miast (zespoły miejskie Górnego Śląska, Zagłębia Ruhry, Donbasu)
- megalopolis – połączone ze sobą strefy podmiejskie poszczególnych zespołów (Nowy York + Filadelfia + Boston + Waszyngton +
Baltimore), (Tokio + Jokohamy + Osaki + Kawasaki + Kioto + Kobe + Nagoi)
Długotrwały proces koncentrowania gospodarki i ludności w zespołach miejskich doprowadził do całkowitej degradacji środowiska
na tych obszarach oraz do pojawienia się licznych patologii i wzrostu przestępczości oraz wzrostu cen ziemi i kosztów utrzymania –
przenoszenie zakładów przemysłowych poza centrum aglomeracji
Dekoncentracja przemysłu i usług zapoczątkowała tzw. kryzys śródmieścia – obserwowany dziś we wszystkich wielkich miastach
krajów wysoko rozwiniętych
Napływ zamożnej ludności na tereny stref podmiejskich powoduje przekształcenia podmiejskich wsi w przedmieścia – suburbia
(powoduje to pogłębianie się kryzysu śródmieścia) np. Buffalo
- kryzys obejmuje zarówno sferę ekonomiczną i społeczną życia, jak i degradację zabudowy i infrastruktury technicznej oraz recesję
gospodarczą całego miasta
W systemie osadniczym Polski można wydzielić trzy wyraźne różniące się od siebie podsystemy:
* wielkie zespoły miejskie : [aglomeracje]
- 9 ukształtowanych zespołów (powyżej 2 mln- górnośląska, warszawska; 1,5-1 mln- łódzka, krakowska, gdańska; pow. 500 tys.-
wrocławska, poznańska, toruńsko-bydgoska, szczecińska)
- 9 zespołów kształtujących się (pow. 200tys.- lubelska, staropolska, częstochowska, białostocka; pow. 150 tys.- lubińsko-głogowska,
bielska, rzeszowska); pow. 100 tys.- opolska, wałbrzyska)
* miasta o znaczeniu regionalnym : [ośrodki wzrostu]
- ponadregionalne – 11 miast powyżej 100 tys. – pełnią funkcje przemysłowe lub komunikacyjne o zasięgu krajowym
- regionalne – 38 miast pow. 50 tys. – pełnią funkcje przemysłowe i komunikacyjne oraz świadczą usługi wyższego rzędu
* małe miasta i wsie : [880miast i 56783wsie]
- powyżej 20 tys. – miasta powiatowe, małe miasta przemysłowe, lokalne węzły komunikacyjne, usługi niższego rzędu
- poniżej 10 tys. – ośrodki lokalne
System osadniczy Polski charakteryzuje się:
- równomiernym rozmieszczeniem jednostek osadniczych
- ilością dominującą małych miast
- niewielkim zróżnicowaniem wielkości miast średniego i wyższego szczebla
- brakiem wyraźnej dominacji miasta stołecznego nad pozostałymi aglomeracjami
- położeniem głównych ośrodkach miejskich w miejscach krzyżowania się szlaków komunikacyjnych i linii przesyłowych energii
elektrycznej, gazu
Wskaźnik urbanizacji Polski wynosi 61,6% (najwyższy jest w woj. śląskim 79% i woj. dolnośląskim 71% - zaś poniżej 50% w
województwach podkarpackim, świętokrzyskim i lubelskim.
2. GLOBALIZACJA A PRZEMYSŁ
Globalizacja zakłada powstanie ogólnoświatowego rynku oraz systemu finansowego i gospodarczego pomimo ogromnego
zróżnicowania poziomu rozwoju poszczególnych regionów. Oznacza to że gospodarka każdego kraju staje się coraz bardziej zależna
od gospodarki światowej. Wielowiekowy rozwój ukształtował w niej tzw. centrum i peryferie.
Centrum - obszary przodujące w rozwoju, w których wprowadza się wszelkie innowacje technologiczne, organizacyjne i prawne,
osiąga się tu największe korzyści. W dzisiejszym świecie istnieją trzy centra globalnej gospodarki: Stany Zjednoczone, kraje Europy
Zachodniej i Japonia.
Peryferia - kraje słabo rozwinięte, dostarczające centrum surowców i nisko kwalifikowanej siły roboczej.
Globalna strategia - założenia gospodarki w każdej z wyżej wymienionych grup gospodarczych. Najważniejszym założeniem
globalnej strategii rozwoju jest podział procesu globalizacji przemysłowej na etapy:
- faza innowacji - w której przemysł, wykorzystując najnowsze osiągnięcia techniki, produkuje prototypy wyrobów w bezpośrednim
sąsiedztwie ośrodków naukowo-badawczych
- faza dojrzałości - charakteryzującej się wytwarzaniem artykułów będących nowością na światowym rynku, produkowanych w
dużych miastach i ośrodkach o długiej tradycji przemysłowej
- faza standaryzacji - czyli masowej produkcji zlokalizowanej w regionach o dużych zasobach słabo kwalifikowanej, a więc taniej
siły roboczej
Reindustrializacja - „ przebudowa” wielkości i organizacji przedsiębiorstw oraz rozmieszczenia i stopnia koncentracji produkcji
(zmiany struktury gałęziowej, wielkości i organizacji przedsiębiorstw oraz rozmieszczenia i stopnia koncentracji produkcji.
Restrukturyzacja - przebudowa struktury gałęziowej przemysłu, która polega na stopniowym eliminowaniu tradycyjnych,
uciążliwych dla środowiska, tzw. brudnych gałęzi przemysłu przetwarzających surowce w niewielkim stopniu (górnictwo, hutnictwo,
przemysł włókienniczy i chemiczny)- w ich miejsce powstają zakłady o wysokim stopniu przetwarzania surowców, stosujące
energooszczędne i mało- lub bezodpadowe technologie produkcji; jest to proces długotrwały i bardzo kosztowny; przyczyny:
- technologiczne , wynikające z postępu naukowo-technicznego np. miniaturyzacji produkcji prowadzącej do zmniejszenia zużycia
surowców, stosowania bezodpadowych technologii produkcji oraz energooszczędnych ciągów technologicznych, wielokrotnego
wykorzystywania tego samego surowca, zastępowania surowców naturalnych tworzywami sztucznymi...
- ekonomiczne , spowodowane wyczerpaniem się złóż najtańszych w eksploatacji tzn. największych, najpłycej położonych, o
największej zawartości użytecznej pierwiastka, co wymusza postęp technologiczny lub prowadzi do wydobywania surowców ze złóż
gorszej jakości i głębiej położonych, a więc droższych w eksploatacji
- ekologiczne , spowodowane ogromną degradacją środowiska poprzez tzw. przemysłu brudne (górnictwo, hutnictwo, energetykę
bazującą na węglu) które w miejscach dużej koncentracji – okręgach przemysłowych – często doprowadzają do stanu klęski
ekologicznej mającej negatywne wpływ na zdrowie i Zycie miejscowej ludności
Restrukturyzacja gałęziowa – ograniczenie górnictwa, hutnictwa i przemysłu stoczniowego, rozwój nowoczesnych gałęzi
przemysłu
Restrukturyzacja technologiczna – wprowadzenie nowoczesnych rozwiązań technologicznych podnoszących jakość produktów,
obniżając koszty produkcji
Restrukturyzacja własnościowa – prywatyzacja zakładów przemysłowych
Proces restrukturyzacji spowodował zmiany na przemysłowej mapie świata – doszło do zmiany struktury gałęziowej przemysłu w
starych, surowcowych okręgach przemysłu położonych w krajach wysoko rozwiniętych – pojawiły się także okręgi przemysłowe
najnowszej generacji: Krzemowa Dolina, Silikon Island Kiusiu. Proces industrializacji w Azji Południowo-Wschodniej rozpoczął się
w latach 60. XX w. w Hongkongu, Singapurze, Korei Południowej i na Tajwanie. Głównym czynnikiem lokalizacji była bardzo tania
siła robocza. W latach 70. do grupy krajów nowo uprzemysłowionych dołączyły: Indonezja, Malezja, Tajlandia i Filipiny. Drugim
pod względem wielkości nowo uprzemysławianym obszarem świata jest Ameryka Łacińska (podstawę rozwoju stanowią surowce-
ropa naftowa, rudy żelaza, manganu, miedzi i boksytu). Nowo uprzemysławianymi obszarami są również niektóre państwa
afrykańskie, no. Kraje leżące nad Zatoką Gwinejską, Demokratyczna Republika Konga, Angola i państwa północno-afrykańskie.
Uprzemysławianie nowych obszarów było początkiem powstawania wielkich, międzynarodowych koncernów przemysłowych.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin