wprowadzenie_do_opcji.pdf

Tomasz Jóźwik

Wprowadzenie

opcji

giełdowych

Spis treści

Opcje – definicja i rodzaje .................................................................................. 3

Standard opcji .................................................................................................. 3

Terminologia .................................................................................................... 4

Słownik ........................................................................................................... 5

Szerokie możliwości .......................................................................................... 5

Cztery rodzaje pozycji ....................................................................................... 5

Premia opcyjna................................................................................................. 7

Dźwignia finansowa........................................................................................... 8

Sposób zamknięcia pozycji ................................................................................. 8

Czynniki wpływające na cenę opcji..................................................................... 9

Relacja wartości instrumentu bazowego i kursu wykonania ..................................... 9

Zmienność..................................................................................................... 10

Zmienność historyczna .................................................................................... 11

Zmienność implikowana ................................................................................... 12

Interpretacja zmienności.................................................................................. 13

Czas do wygaśnięcia........................................................................................ 13

Wolna od ryzyka stopa procentowa.................................................................... 14

Dywidendy..................................................................................................... 14

Greckie współczynniki...................................................................................... 15

Nabycie opcji kupna ........................................................................................ 19

Nabycie opcji sprzedaży ................................................................................... 21

Charakterystyka strategii ................................................................................. 21

Strategie typu spread ...................................................................................... 23

Bull call spread (spread byka)........................................................................... 23

Bear put spread (spread niedźwiedzia)............................................................... 25

Strategia stelaża............................................................................................. 27

Długi Stelaż (Long Straddle) ............................................................................. 27

Krótki Stelaż (Short Straddle) ........................................................................... 29

Zabezpieczenie portfela akcji ............................................................................ 32

Arbitraż......................................................................................................... 32

Modele wyceny opcji ........................................................................................ 32

Model Blacka-Scholesa..................................................................................... 32

Inne modele wyceny opcji ................................................................................ 34

Depozyty na rynku opcji ................................................................................... 35

Ryzyko na rynku opcji ...................................................................................... 37

Ryzyko rynkowe nabywcy opcji ......................................................................... 37

Ryzyko rynkowe wystawcy opcji........................................................................ 38

Ryzyko płynności rynku ................................................................................... 39

Ryzyko kosztów .............................................................................................. 39

Opcje – definicja i rodzaje

Opcje (kontrakty opcyjne) zaliczają się do instrumentów pochodnych

(derywatów). Ich wartość uzależniona jest od wartości instrumentów bazowych

(podstawowych). Na warszawskiej giełdzie notowane są opcje na WIG20 – ich wartość

zależy od wartości indeksu WIG20. Rolę instrumentów bazowych mogą pełnić także

akcje, waluty, kontrakty futures, obligacje itd. Zgodnie z polskim prawem opcje są

papierami wartościowymi.

Opcja daje nabywcy prawo, ale nie obowiązek, do kupna lub sprzedaży

określonych instrumentów bazowych, po określonej cenie, w określonym czasie. Cenę, po

jakiej kupujący ma prawo nabyć lub sprzedać aktywa, nazywamy ceną wykonania.

Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje opcji – opcje kupna (call) i opcje sprzedaży (put).

Nabywca opcji kupna ma prawo, ale nie obowiązek, kupić określone aktywa, po

określonej cenie, w określonym czasie. Nabywca opcji sprzedaży ma prawo, ale nie

obowiązek sprzedaży określonych aktywów, po określonej cenie, w określonym czasie.

W każdej giełdowej transakcji uczestniczą dwie strony – kupujący i sprzedający.

Na rynku opcji sprzedającego nazywa się wystawcą opcji. Wystawca opcji kupna ma

obowiązek kupić określony instrument bazowy, po określonej cenie, w określonym czasie.

Wystawca opcji sprzedaży ma obowiązek sprzedać określony instrument bazowy, po

określonej cenie, w określonym czasie.

Różne prawa i obowiązki kupującego i sprzedającego (niesymetryczność) to

podstawowa cecha charakterystyczna opcji. Tym instrumenty te różnią się od innych

bardzo popularnych w Polsce derywatów – kontraktów futures. W przypadku kontraktów

futures prawa i obowiązki kupującego i sprzedającego są takie same.

Powiedzmy, że przedmiotem transakcji są opcje kupna na WIG20 wygasające we

wrześniu 2004 roku, których cena wykonania wynosi 1600 punktów. Nabywca opcji ma

prawo kupić WIG20 po 1600 punktów, wystawca ma obowiązek dostarczyć WIG20 po

1600 punktów. Ponieważ dostarczenie indeksu jest kłopotliwe (w praktyce można jedynie

dostarczyć portfel akcji wchodzących w skład indeksu WIG20), rozliczenie transakcji

następuje w gotówce.

Ze względu na możliwy sposób wykonania opcji wyróżniamy:

opcje europejskie

opcje amerykańskie

Nabywca opcji europejskiej ma prawo wykonać opcję tylko w dniu wygaśnięcia.

Kupujący opcję amerykańską ma prawo zrealizować ją w dowolnym momencie przed

upływem terminu wygaśnięcia. Instrumenty notowane na giełdzie warszawskiej są typu

europejskiego.

Standard opcji

łaściwości opcji, którymi inwestorzy obracają na giełdach, są bardzo dokładnie

opisane. Spis reguł, który określa cechy charakterystyczne opcji, nazywany jest

standardem. Standard opcji określa giełda, która prowadzi obrót danymi instrumentami.

Ponieważ jest wiele rodzajów opcji i wiele rynków, na których obraca się tymi

instrumentami, istnieje wiele różnych standardów. Przed podjęciem działania na rynku

opcji, zapoznanie się ze standardem jest niezbędne. Bez tego nie będziemy wiedzieli na

jakich zasadach toczy się gra, w której zamierzamy wziąć udział. Standard opcji określa

m.in.

instrument bazowy

styl wykonania opcji

sposób notowań opcji

wartość opcji

datę wygaśnięcia opcji

kurs wykonania

sposób rozliczenia opcji

Instrumentem bazowym opcji notowanych w Warszawie jest indeks WIG20, styl

wykonania jest europejski. Giełda planuje wprowadzenie do obrotu także opcji na akcje –

te będą miały osoby standard.

Sposób notowań

Notowania opcji na WIG20 podawane są w punktach. Najmniejsza możliwa zmiana

kursu (tak zwany krok notowań) wynosi 0,01 punktu, jeśli kurs opcji nie przekracza 5

punktów, lub 0,05 punktu, jeśli kurs przekracza 5 punktów.

Wartość opcji

Wartości opcji to kurs przemnożony przez mnożnik. Dla opcji na WIG20 mnożnik

wynosi 10 zł. Oznacza to, że wartość opcji notowanych po 17,6 pkt., wynosi 176 zł (17,6

X 10 zł = 176 zł).

Data wygaśnięcia opcji

Opcje na giełdzie mają terminy wygaśnięcia zgodne z cyklem marzec, czerwiec,

wrzesień, grudzień. Opcje wygasają w trzeci piątek miesiąca wygaśnięcia danej serii (jeśli

w tym dniu nie odbywa się sesja – opcje wygasają w ostatnim dniu sesyjnym przed

trzecim piątkiem). Dzień wygaśnięcia jest także ostatnim dniem, w którym obraca się

opcjami.

Kurs wykonania

Kurs wykonania to liczba równa wartości instrumentu bazowego, w stosunku do

której określana będzie, z uwzględnieniem mnożnika, wysokość kwoty rozliczenia.

Załóżmy, że jesteśmy posiadaczami opcji kupna, której kurs wykonania wynosi 1600

punktów. Wartość WIG20 w dniu wygaśnięcia opcji (sposób wyliczania wartości indeksu,

która brana jest pod uwagę przy rozliczaniu opcji, również określa specyfikacja) wynosi

1650 punktów. Kwota rozliczenia wynosi (1650 – 1600) X 10 zł = 500 zł.

Terminologia

Poznanie terminologii charakterystycznej dla rynku opcji znacznie ułatwia

poruszanie się po nim. I tak klasą opcji określamy wszystkie opcje danego typu (kupna

lub sprzedaży) dotyczące określonego instrumentu. Na GPW notowane są na razie dwie

klasy opcji – opcje kupna na WIG20 i opcje sprzedaży na WIG20. Wszystkie opcje tej

samej klasy o tym samym terminie wygaśnięcia i kursie wykonania składają się na serię

opcji. Seria opcji precyzyjnie określa, który instrument mamy na myśli. Przykładem serii

opcji są marcowe opcje sprzedaży na indeks WIG20 z kursem wykonania 1500 punków.

Ze względu na przepływy pieniężne wynikającej z tytułu posiadania opcji,

instrumenty dzielimy na:

in-the-money (ITM),

at-the-money (ATM)

out-of-the-money (OTM).

Jeśli natychmiastowe wykonanie opcji powoduje przepływ pieniędzy na konto jej

posiadacza mówimy, że opcja jest in-the-money. Brak przepływu pieniężnego pozwala

powiedzieć, że opcja jest at-the-money lub out-of-the-money z tym, że opcjami at-the-

money nazywamy te, których kurs wykonania jest bliski wartości instrumentu bazowego.

Terminologii tej używa się w odniesieniu także do opcji europejskich, mimo że ich

wykonanie możliwe jest tylko w dniu wygaśnięcia. O przepływach gotówki decyduje

relacja między cenę wykonania opcji i aktualną wartością instrumentu bazowego.

Zależność tę obrazuje poniższa tabelka.

Opcje kupna

Opcje sprzedaży

W > S

Out-of-the-money

In-the-money

W ≈ S

At-the-money

W < S

In-the-money

Out-of-the-money

W – cena wykonania

S – wartość instrumentu bazowego

Załóżmy, że WIG20 ma 1760 punktów. Opcje sprzedaży z kursem wykonania 1700

punktów będą out-of-the-money, opcje kupna z taką samym kursem wykonania, będą

in-the-money.

Słownik

Większość terminów funkcjonujących na rynku kapitałowym pochodzi z języka

angielskiego. Nie inaczej jest w przypadku opcji. Niektóre określenia jak in-the-money,

at-the-money i out-of-the-money funkcjonują praktycznie tylko w wersji oryginalnej.

Opcja (kontrakty opcyjny) – option (option contract)

Opcja kupna – call

Opcja sprzedaży - put

Opcje amerykańskie - american option

Opcje europejskie - european option

Data wygaśnięcia - expiration (strike) date

Cena wykonania (realizacji) opcji - excercise (strike) price

Klasa opcji

- option class

Seria opcji

- option series

Szerokie możliwości

Sama nazwa „opcje” najlepiej oddaje szerokie zastosowanie instrumentów. Opcje

pozwalają np. skonstruować strategie o ograniczonym ryzyku i potencjalnie

nieograniczonym zysku lub strategie, które dają zysk np. w trendzie bocznym, przy

niskiej zmienności.

Ale uwaga! Rozpoczęcie inwestowania na rynku opcji bez odpowiedniej wiedzy,

może prowadzić do znacznych strat.

Dla inwestorów instytucjonalnych opcje stanowią dobry instrument do

zabezpieczania portfela akcji. Możliwy jest także arbitraż z wykorzystaniem opcji

Cztery rodzaje pozycji

Na rynku opcji możemy zająć cztery rodzaje pozycji:

długa pozycja w opcjach kupna (kupno opcji kupna)

krótka pozycja w opcjach kupna (wystawienie opcji kupna)

długa pozycja w opcjach sprzedaży (kupno opcji sprzedaży)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: