Atmosfera: stanowi powłokę gazową naszej planety. Krąży wraz z ziemią w przestrzeni kosmicznej.
Powietrze atmosferyczne jest mieszanina gazów, które nie reagują wzajemnie pod względem chemicznym. Skład atmosfery: --azot,N2 78%; tlen O2 21%; gzay szlachetne( argon) 1%; CO2 0,03%;
Ozon: O3, trój atomowa forma tlenu, największe stężenie na wysokości 20-35 km. Absorbuje promieniowanie ultrafioletowe, spełnia role ochronnego filtra gdyż jego nadmiar może być niszczący dla organizmów żywych. W powstaniu O3 udział biorą: wyładowania atmosferyczne, promieniowanie słoneczne o najmniejszej długości. Zanieczyszczenia niszczą ozon, utlenia się.
Para wodna: gaz bezbarwny i bezwonny, lżejszy od większości składowych powietrza. Jej koncentracja zależy od temperatury i odległości od powierzchni, na na których odbywa się zjawisko parowania. Od jej zawartości i jej stanu skupienia zależy w głównej może stan pogody. Zawartość pary wodnej w atmosferze określić można na podstawie jej ciśnienia cząstkowego.
Budowa atmosfery:
Termosfera:
znajduje się między próżnią międzyplanetarną. W termosferze temperatura rośnie wraz wysokością, na 800km. Ponad powierzchnia ziemi ok. 1000 C, ciśnienie 10 hPa.
Stratosfera: obejmuje wysoko od ok. 12 do ok. 55km. W dolnej warstwie 12-25 km. temperatura ok. -55C. na wysokości 0C. Jest tam znaczna koncentracja ozonu 20-35 km. Wzrost temperatury wraz z wysokością uniemożliwiają pionowe ruchy mas powietrza w stratosferze.
Troposfera: najbliższa ziemi warstwa atmosfery. Nad Europą środkową sięga od 10 do 12 km. W tej warstwie następuje obniżenie temp. pow. O 0,5-0,6 C w miarę wznoszenie się o 100m. W górnej troposferze > 6 km. przeważają wiatry zachodnie o dużej prędkości. W strefie umiarkowanej szer. geograf. Występują tzw. prądy strumieniowe ( jet streams)- bardzo silne wiatry skierowane z zachodu na wschód. W średniej troposferze (1-6 km) przeważają poziome ruchy powietrza i powstaje większość rodzajów chmur. Warstwa Od pow. ziemi do wysokości 1-1,5 km. to warstwa tarciowej: panują tu niższe prędkości wiatru i silne ruchy powietrza o składowej pionowej. Warstwa przyziemna niższa część warstwy tarciowej (turbulentnej) sięga ona sięga ona od kilku do kilkudziesięciu metrów nad pow. terenu. Występują tu bardzo silne pionowe rychy atmosfery, zmiany temperatury i wilgotności powietrza w przebiegu dobowym, oraz największa koncentracja zanieczyszczeń.
Ciśnienie atmosferyczne: ciśnienie powietrza określić można jako siłę odpowiadająca ciężarowi pionowego słupa powietrza, którego wysokoś sięga do górnej granicy atmosfery, naciskającego na jednostkę powierzchni. Pomiar dokonuje się np.: barometrem rtęciowym, w układzie SI jednostka hPa; 760 mmHg = 1013,2 hPa= 1atm
Jako ciśnienie normalne przyjmuje się wartoś 760mmHg lub 1013 hPa w temp. 0 C dla szerokości geograf 45 i umownie przyjętego poziomu morza. W dolnych warstwach atmosfery ciśnienie zmniejsza się o 1 hPa przy zmianie wyskości o ok. 7,6 m. czyli 13 hPa na 100m. Linie łączące punkty o takich samych wartościach ciśnienia to – izobary. Układ izobar w którym nad pewnym obszarem występuje najwyższe ciśnienie , zmniejszające się w kierunkach większych odległości od środka nazywamy wyżem . Jeżeli izobary na mapie otaczają obszar niższego ciśnienia , które wzrasta w miarę zwiększania odległości , wówczas mamy do czynienia z niżem. Cyrkulacja górno-troposferyczna występuje na wysokości ok. 7 km. Obniżone ciśnienie występuje nad obszarami biegunowymi, a wysokie w pobliżu równika. Powietrze tam przepływa z zachodu na wschód.
PROMIENIOWANIE SŁONECZNE: energię określamy jako zdolność oddziaływania pomiędzy dwoma układami, najczęściej przedstawioną jako możliwośc wykonania pracy. Temperatura słońca ok. 6000K temp, korony 2000000K. Promieniowanie słoneczne to energia elektomagnetyczna rozchodząca się po liniach prostych bez przeszkód w prózni międzyplanetarnej. Na górnej granicy atmosfery przez 1m2 powierzchni ustawinej prostopadle do kierunku promieni przepływa 1380 W, albo 2 cal. Przez 1 cm2na 1 min—jest to stała słoneczna. Im wyższa temperatura powierzchni, tym większa energia emisji i tym mniejsza długośc fali. Podczas przechodzenia przez atmosferę zachodzi zjawisko pochłaniania i rozpraszania. Nas powierzchni drobin gazów i domieszek następuje przemiana energii promieniowania w ciepło i częśc energii pochłania atmosfery. Na skutek tego zjawiska dochodzi do powierzchni ziemi znacznie mniej energii w porównaniu z wielkościa stałej słonecznej. W miarę przechodzenia przez atmosferę promienie, które nie uległy pochłonięciu, są załamywanie, uginanie i odbijanie na przeszkodach przeszkodach średnicach większych od 120 nm. Zjawisko zwane rozproszeniem , powoduje zmiany kierunku prostoliniowego promieni we wszystkie strony . Nie zmieniają się wówczas długości fali ani ich energii. Terminy przejścia górnej krawędzi tarczy słonecznej przez horyzont określamy jako wschód i zachód, wówczas kąt padania wynosi 0.
Usłonecznienie MOŻLIWE: astronomiczna długośc dnia ( liczba godzin i minut) pomiędzy wschodem a zachodem słońca. Teoretycznie gdyby nie było strat energii w atmosferze.
Usłonecznienie RZECZYWISTE uwzględniamy oświetlenie terenu przez promienie słoneczne uwzględniają zmiany związane z rozproszeniem, pochłanianiem energi w atmosferze, zachmurzenie odczytanie z paska- długość wszystkich śladów. ( za pomocą heliografu).
Usłonecznienie WZGLĘDNE (wskaźnik przychodu energi słonecznej do pow. terenu) stosunek usłonecznienia rzeczywistego do możliwego. Czas usłonecznienia mierzy się za pomocą heliografu.
SKŁAD WIDMOWY PROMIENIOWANIA SŁONECZNEGO : Analiza widmowa promieniowania polega na jego rozłożeniu na poszczególna długości fal. Emisja słońca ok. 500nm- promieniowanie krótkofalowe; emisja ziemi ok. 4000nm- prom . długofalowe. Najwięcej dociera
Do nas z zakresu 350-900 nm to 61,63%
Promieniowanie słoneczne dochodzące do powierzchni ziemi:
-prom. Ultrafioletowe: dług. fali 250- 400nm to 7 % ( od 253-254nm niszcza białko i chlorofil; 280nm zabójcze dla grzybów i bakterii; ozon pochłania UV, 320- 350nm osłabiaja rośliny a nawed obumierają,; ważne dla ludzi : opalanie i witamina D, ale i rak skóry
-prom. Widzialne: fale o dług. 400-700nm, fale to wyłapuje oko ludzkie które reaguje na widzenie barw ( do pow ziemi dochodzi 45%)
-prom. Podczerwone: fale o dług. >700nm do pow. ziemi dochodzi ok. 48% energii.
Promieniowanie bezpośrednie określamy strumień energii dochodzący po liniach prostych do ziemi od tarczy słonecznej. Mierzony za pomocą aktynometru.
Promieniowanie rozproszone określamy promieniowanie słoneczne dochodzące nie od tarczy słonecznej lecz od całego nieboskłonu. Mierzymy za pomocą pyranometru. Energia promieniowania rozproszonego odpowiada 50% całkowitego przychodu.
Promieniowanie całkowite jest to całkowita suma energii słonecznej dochodzącej do płaszczyzny poziomej na powierzchni ziemi.
T=S+D s- natężenie promieniowania bezpośredniego
D- natężenie promieniowania rozproszonego. Promieniowanie całkowite mierzymy za pomocą solarymetru. Największy przychód energii występuje pomiędzy godzinami 11.30 a 12.30.
Promieniowanie odbite jest to ilość energii odbitej od powierzchni. Każda p[owierzzchnia za wyjątkiem ciała absolutnie czarnego odbija część promieniowania. Mierzymy za pomocą solarymetru.
Albedo jest to stosunek ilości energii promieniowania odbitego do ilości promieniowania padającego na określoną powierzchnię. a= R/T R- natężenie promieniowania odbitego T-promieniowanie całkowite. Wartość albedo podajemy w częściach jedności lub w procentach. o wielkości albedo decyduje barwa powierzchni, kąt padania promienii słonecznych (im są mniejsze tym albedo większe) oraz szorstkość pow.
Bilans promieniowania słonecznego nazywamy ostateczny wynik rachunku zysków i strat: Qs=T-R Qs=T(100-a)/100 obliczona wielkość odpowiada całkowitej ilości energii pochłoniętej przez pow poziomą
Promieniowanie długofalowe
promieniowanie pow. ziemi obejmuje całość emisji wysyłanej przez pow gleby, rośliny, zbiorniki wodne, budyki i tym podobne. Trwa bez przerwy przez całą dobę.
Promieniowanie atmosfery obejmuje emisję energii przez drobiny gażów pyłów oraz chmur, skierowaną do powierzchni między planetarnej około 37% i do pow ziemi około 63%. Źródłem emisji jesty promieniowanie słoneczne i długofalowe promieniowanie ziemi pochłonięte przez atm.
Bilans promieniowania długofalowego jest różnića poiedzy ilościa energii emitowaniej przez pow ziemi w kierunku przestrzenie międzyplanetarnej i ilością energii emitowanej z powrotem w kierunku ziemi. Zjawisko to określa się jako promieniowanie efektywne Ql=Ig-Ia Ig – natężenie promieniowania emitowanego przez pow ziemi Ia – nat ęzenie promieniowania przez atm w kierunku ziemi.
Całkowity bilans promieniowania Q=Qs+Ql promieniowanie długo i krutko.
Bilans cieplny obejmuje całokształt zmian energetycznych na powierzchnii która dysponuje energią wynikającą z całkowitego bilansu promieniowania. Przy dodatniej wartości bilansu następuje wzrost temp pow, przy ujemnych- ochłodzenie.
Ciepło wynika z całkowitej energii chaotycznego ruchu drobin. Przekazywanie energii odbywa się przez zderzenia miedzyczżsteczkami materii. Powstająca zmiana energii nazywana jest ilością ciepła które towarzyszy zianie temp danego ciała.
Równanie bilansu cieplnego
+-Q+-G+-A+-LE=0
Q - całkowity bilans promieniowania
G- wymiana ciepla z podłożem
A- wymiana ciepła z atm
L- ciepło utajone zmian stanu skupienia wody
E- wielkośc parowania lub kondensacji
W dzień: Q-G-A-LE=0
w nocy –Q+G+A+LE=0
Temperatura: jest wielkością wprost proporcjonalna do średniej energii kinetycznej ruchów cząstek danego ciała. Pomiar za pomocą termometrów – zmiana objętości w zbiorniku ( receptorów) : rtęc, toluen, alkohol
Temperatura powietrza: charakteryzuje stan cieplny atmosfery w określonym miejscu i czasie.
O zmianach temperatury w profilu glebowym najlepiej informują termoizopiety.
Stopień nagrzania i ochładzania gleby zależy w dużej mierze od rzeźby terenu, i nachylenia zboczy.
Atmosfera wewnątrz gleby: CO2 0,3-3% ( w glebach bagiennych 6%); azot N2 78-87%; tlen O2 10%
Średnia dobowa temper. Pow. w posterunkach meteo:
Tśr=t07+t19+tmax+tmin/4
Przymroski radiacyjne i adwekcyjne
Przymroski radiacyjne-zwiazane z silnym wypromieniowaniem długofalowym i występuje na ogół lokalnie w formach terenu sprzyjających gromadzeniu się oziębionego powietrza
Przymroski adwekcyjne- spowodowane napływem zimnych mas powietrza i obejmują duze obszary.
Powietrze to:
Bezbarwna i bezwonna mieszanina gazów, składająca się z : azot N2 (78,08 % obj.), tlen O2 (20,95% obj.), argon Ar (ok. 1 % obj.) i inne gazy szlachetne, parę wodną H2O (0–4 % obj.), dwutlenek węgla CO2 (0,02–0,04 % obj.); oraz pary wodnej i zanieczyszczeń pochodzenia organicznego i mineralnego.
1. Atmosfera ziemska to:
Stanowi powłokę gazową naszej planety. Krąży wraz z ziemią w przestrzeni kosmicznej.
3. Atmosfera ziemska dzieli się na:
jonosfera (85 - 2000 km)
egzosfera (500 - 2000 km)
termosfera (85 - 500 km)
mezosfera (50 - 85 km)
stratosfera (12 - 50 km)
troposfera (do ok. 12 km)
(powierzchnia Ziemi)
Jonosfera - warstwa atmosfery występująca powyżej 50-60 km nad powierzchnią Ziemi (do wys. 1000 km).
Zawiera duże ilości jonów i swobodnych elektronów, powstających na skutek jonizacji cząsteczek gazu atmosferycznego pod wpływem promieniowania kosmicznego oraz nadfioletowego promieniowania słonecznego. Wraz z wysokością zmieniają się czynniki jonizacyjne oraz skład chemiczny i gęstość gazu atmosferycznego, dlatego też w jonosferze wyróżnić można kilka warstw różniących się zawartością elektronów w jednostce objętości. W jonosferze następuje załamywanie, odbijanie, pochłanianie i polaryzacja fal radiowych; zaburzenia w jonosferze wywołują zakłócenia w łączności radiowej.
Egzosfera - zewnętrzna warstwa atmosfery Ziemi. Egzosfera zwana jest inaczej sferą rozpraszania, sferą dyssypacji. Dolna granica egzosfery rozpoczyna się powyżej 600 km, natomiast jej zewnętrzna, górna granica jest określona na około 2 tysięcy km. Powyżej tej wysokości rozpoczyna się otwarta przestrzeń kosmiczna. Temperatura w egzosferze zbliżona jest do ok. -270°C.
Gazy tworzące egzosferę są bardzo rozrzedzone, ich pojedyncze cząsteczki poruszają się z dużymi prędkościami nie zderzając się ze sobą. Skutkiem tego jest uwalnianie się pojedynczych cząstek (szczególnie wodoru i helu) i ich ucieczka w przestrzeń międzyplanetarną.
Termosfera - warstwa atmosfery ziemskiej na wysokości ok. 500-600 km, położona nad mezosferą i pod egzosferą; w termosferze temperatura wzrasta wraz z wysokością do 1500-2000oK w górnej granicy wskutek pochłaniania nadfioletowej części widma promieniowania słonecznego; głównym składnikiem termosfery jest tlen atomowy.
Mezosfera - warstwa atmosfery ziemskiej znajdująca się na wysokości od 45-50 km do 80-85 km, w której temperatura powietrza maleje wraz ze wzrostem wysokości (od ok. 0oC do ok. -70oC).Występują tam zorze polarne.
Stratosfera - druga od dołu warstwa atmosfery ziemskiej, położona nad troposferą, a pod mezosferą. Zaczyna się od wysokości ok. 10-18 km nad powierzchnią Ziemi, a kończy na wysokości ok. 45-50 km. W dolnej części stratosfery panuje prawie stała temperatura powietrza, począwszy od wysokości 20-25 km temperatura wzrasta wraz z wzrostem wysokości.
Troposfera - najniższa część atmosfery ziemskiej (gr. tropos - toczenie, obracanie). Zachodzą w niej wszystkie procesy wpływające na kształtowanie się pogody. Średnia grubość troposfery wynosi około 12 km, zmieniając się od około 16 km w okolicach równika do 8 km w obszarach podbiegunowych. Temperatura i ciśnienie w troposferze obniżają się wraz z wysokością.
Natężenie opadów; Jest to ilość opadów, bez względu na ich postać mierzy się tylko raz na dobę przy porannej obserwacji w posterunku meteorologicznym. Informacje o sumie dobowej opadów ma bardzo duże znaczenie praktyczne.
Pokrywa śnieżna; zbiór śnieżynek na powierzchni podłoża stanowi pokrywę śnieżną. Obserwator meteorologiczny w każdym posterunku notuje ‘pokrywa całkowita’, gdy o godzinie 7 śnieg zalega wszędzie nadając również powierzchni gruntu kolor biały. Warstwa śniegu utrzymująca się bez przerwy chroni rośliny przed szybkimi zmianami temperatur powietrza i stratami energii cieplnej na drodze promieniowania długofalowego. Im dłużej j na wiosnę zalega pokrywa śnieżna tym później nastąpi podwyższenie temperatury gleby i wód powierzchniowych oraz podziemnych.
Klimatyczny bilans wodny jest to różnica dwóch wielkości (P-E0 gdzie P jest to przychód przychód postaci opadów a E0 jest to strata w procesie parowania).
Rolniczo-klimatyczny bilans wodny. Definiuje się go jako różnicę pomiędzy standardowymi sumami opadów atm i ewapotranspiracją(parowanie terenowe). Ujemne wartości P-ETR nazywane jest coraz częściej niedoborami opadowymi roślin.
Globalna cyrkulacja atmosfery ogólna cyrkulacja atm jest układem wielkoskalowych prądów powietrza występujących ponad powierzchnię kuli ziemskiej. Dzięki ich działaniu odbywa się przemieszczanie mas powietrza. Pierwotną przyczyną jest nierównomierny przychód energii powietrza do podłoża. W niskich szerokościach geograficznych występują nadmiary energii cieplnej a w szerokościach umiarkowanych i okołobiegunowych jej niedobory. Istotną silą wywołującą wiatr i decydującą w głównej mierze o jego prędkości jest różnica ciśnień panujących w różnych fragmentach powierzchni kuli ziemskiej.
Masą atmosf. nazywamy objętość powietrza, której podstawę stanowi fragment powierzchni kuli ziemskiej zasięg pionowy może wynosić od kilkuset do m aż do górnej granicy troposfery. Masy atm. Formują się w określonych regionach, a następnie przemieszczają się na inne tereny. Takie regiony to regiony o jednakowym chrakterze-lądy-masy kontynentalne, oceany-masy morskie.
Powietrze arktyczne-kontynentalne (AK) tworzy się w strefie otaczającej biegun północny ponad terenami stale pokrytymi śniegiem i lodem. Występują tam : bardzo niska temperatura powierzchni w wyniku ujemnej wartości bilansu promieniowania (niewielkie kąty padania promieniowania słonecznego słonecznego lecie, kilkumiesięczne okresy polarnej nocy i duże albedo powierzchni.) powietrze w tej masie ma bardzo niską temp, zawiera niewielkie ilości pary wodnej. Charakteryzuje się znaczną przeźroczystością gdyż rodzaj powierzchni i bark konwencji termicznej nie sprzyjają powstawaniu zapylenia.
Powietrze arktyczne-morskie (AM) powstaje nad wolnymi od lodu obszarami oceanu w wysokich szerokościach geograficznych. Przemieszcza się następnie nad ocean atlantycki. Jest nieco cieplejsze i wilgotniejsze od AK.
Powietrze polarno morskie (PM) tworzy się podczas długotrwałego przebywania mas powietrza nad oceanem atlantyckim w stredie pomiędzy 46 i 70- stopniem szerokości geograficznej. Zawiera duże ilości pary wodnej. Jest stosunkowo chłodne w lecie, ze względu na znaczny udział parowania i duż pochłanianie energi przez wody oceanu, oraz dość ciepłe w zimie, ze względu na oddawanie do atmosfery energii zakumulowanej w podczas lata.
Powietrze polarno kontynentalne (PK) kształtuje się nad obszarem tej samej strefy jak PM nad europejską częścią Rosji i Ukrainy oraz kontynentem azjatyckim. W zimie jest silnie oziębione w dolnych warstwach i dośc suche, w lecie- ciepłe, suche i zawiera duże ilości pyłów i silnie zapylonym.
Powietrze polarne-kontynentalne (Pk) kształtuje się nad obszarami tej samej strefy jak Pm nad europejskę częścią Rosji i ukrainy oraz kontynentem azjatyckim. W zimie jest silnie oziębione w dolnych warstwach i dość suche, w lecie –ciepłe, suche i zawiera dość dużę ilości pyłów.
Powietrze zwrotnikowe- kontynentalne (Zk) powstaje nad piaszczystymi pustyniami Iranu, turcji i północnej Afryki. Z tego powodu jest bardzo ciepłe, suchee i silnie zapylone.
Powietrze zwrotnikowe-morskie (Zm) tworzy się na pasie ok. 30stopni szerokości geograficznej nad powierzchniami ciepłych wód oceanicznych. Jest bardzo ciepłe, zawiera ogromne ilości pary wodnej oraz niewielką ilość pyłów.
Izobary
Na podstawie pomiaró ciśnienia w róznych stacjach, które poóżone są na różnych stacjach wykreśla się izobary-linie łączące na mapie punkty o identycznych wartościach ciśnienia atm, zredukowane do poziomu morza (około 7hPa na każde 100 metrów różnicy wysokości). Układ izobar wokół punktu o najniższym ciśnieniu nazywamy niżem albo cyklonem, a wokół punktu o najwyższym ciśnieniu-wyżem. W wyżu ciśnienie zmniejsza się od środka ku dołowi w niżu-wzrasta w miarę oddalania się od centrum.
Wiatry gradialne i lokalne.
Na skutek roznicy ciśnień a atm., powstaja ruchy powietrza ponad powierzchnia ziemi – wiatry.
Gradient barometryczny –roznica ciśnienia w kierunku poziomym po lini postopadlej do izobar na odległość 111km (srednia długość stopnia na południku).
Prędkość ruch powietrza wynika z wielkości gradientu ciśnienia lecz kierunki wiatrow gradientowych SA odchylone od lini prostej z powodu dzialania sily Coriolisa.
Podczas ruchu mas atmosferycznych nastepuje zjawisko tarcia drobin powietrza o pow. Ziemi. Powstaja wiatry turbulencyjne wywołujące sily skierowane przeciw kierunkowi ruchu.Wielkosc sily tarcia zalezy w znacznym stopniu od rodzaju podłoża.
Wiatrem nazywamy poziomy ruch powietrza. Jako kierunek wiatru określamy geograficzna strone swiata, z ktorejpowietrze napływa do miejsca obserwacji. W stacji meterologicznej kierunek wiatru wskazuje polozenie kuli chorągiewki w stosunku donieruchonych prętow ‘rozy wiatrow’’ wiatromierza Wilda, umieszczonego zazwyczaj na wysokości 10m ponad pow. terenu.
Wiatry gradientowe: powodowane są wielkoskalowymi róchami mas atm. Ich kierunki związane są z rozmieszczeniem ośrodków wysokiego wysokiego niskiego ciśnienia na kuli ziemskiej oraz warunkó cyrkulacji w wyżu i niżu. Na prędkość ruchu wpływa silnie wielkość gradientu, rodzaj podłoża i wynikająca z tąd siła tarcia. Np. wiatry w Azji.
Bryza morska i lądowa przy małym zachmurzeniu powietrza morze gorzewa się znacznie słabiej od lądu podczas dnia. Podczas dnia ląd jest w stosunku do morza ośrodkiem ciepła. Wznoszące się ponad nim powietrze zastępowane jest powie4trzem pochodzącym znad morza. Im większa różnica temp tym większa prędkość wiatru. W nocy ląd ochładza się znacznie szybciej od morza na skutek promieniowania długofalowego powstaje wtedy wiatr od lądu w kierunku morza.
Bryza zboczna: pod wpływem promieniowania słonecznego powietrze stykające się z powierzchnią zboczy może zostać silnie ogrzane. Powstaje róznica temperatury w stosunku do powietrza do w wyższych warstwach. Tworzy się wówczas ruch powietrza po zboczu do góry. Bryza wstępująca powstaje po wschodzie słońca, osiąga max w południe i ustaje o zachodzie. W nocy powierzchniowa warstwa powierzchni ulega ochłodzeniu, rośnie gęstość powietrza które spływa po zboczu. Bryza zstępująca powstaje nieco po zachodzie słońca i wieje dość regularnie przez całą noc.
Bryza doliny: podłużna oś doliny odgrywa rolę zbocza. Podczas dnia powietrze wznosi się ku górze. Powstaje godzinę lub dzwie po wschodzie słońca, osiąga max we wczesnych godzinach po południowych i zanika nieco po zachodzie słońca. Podczas nocy powietrze spływa ku dołowi. Ruch ten powstaje 2-3 godziny po zachodzie i zanika o wschodzie. Prędkoś może osiągnąć 5m/s.
Wiatr halny : (fen) powstaje wówczas, gdy poruszająca się masa atm spotyka przeszkodę w postaci masywu górskiego. Powstałą masa unosi się do góry w postaci prądu orograficznego. Następuje wówczas adiabatyczne oziębianie i straty części wody dzięki powstaniu prądu po stronie dowietrznej. Osuszone powietrze opada po zawietrznej i ogrzewa się adiabatycznie. Z tego powodu wiatr halny jest ciepły, dość suchy o dużej prędkości i silnej porywistości.
Rzeźba terenu ma istotny wpływ na prędkości przemieszczającego się powietrza. Wzniesienie te powoduje ruch wstępujący po stronie dowietrznej i zstępujący po stronie zawietrznej. Oddziaływanie profilu górskiego na przepływ powietrza wynika z kształtu góry, prędkości wiatru i pionowego spadku temp. Wzniesienie odosobnione pozwala na częściowy przepływ boczny. Spadek prędkości wiatru w miarę zbliżania się do powierzchni terenu spowodowany jest zjawiskiem tarcia o powierzchnie odznaczające się różną szorstkościa oraz intensywnością wymiany turbulencyjnej wywołującej lokalne zaburzenia wirowe (mikroturbulencje). Wysokość, na której prędkość wiatru spada do 0 wyznacza tzw warstwę szorstkości (Z0) i grubość tej warstwy waha się od .001 dla gładkiego lodu do 8-10 cm dla gęstych traw i zbóż. Zniekształcenie linii prądu powietrza w terenie urzeźbionym zależą głównie od uwarstwienia termicznego przyziemnych warstw powietrza.
Wiatry dolinowe i górskie ...
szczygii91