metamorficzne.odt

SKAŁY METAMORFICZNE

 Powstają ze skał magmowych i osadowych na skutek ich przeobrażenia (metamorfizmu) pod wpływem wysokich temperatur (np. na kontakcie z ogniskami magmy), wysokiego ciśnienia (np. w strefach subdukcji) lub procesów metasomatozy (wymiany składników).
Skały metamorficzne tworzą się w wyników procesów metamorficznych oddziałujących na istniejące już formacje skalne. Działanie poszczególnych czynników metamorfizmu (temperatura, ciśnienie, roztwory hydrotermalne) jest uzależnione od głębokości, na których zjawisko to zachodzi, temperatury, ciśnienia, składu chemicznego i mineralnego skał wyjściowych oraz chemizmu wód (roztworów) dopływających z głębi ziemi.
Skład mineralny skał metamorficznych zależy od składu skał wyjściowych, a także czynników metamorfizmu. Minerały występujące w skałach metamorficznych (kwarc, kalcyt, dolomit, magnezyt, ankeryt, magnetyt, skalenie, amfibole, pirokseny i miki) są znane już ze skał magmowych, chociaż istnieją również takie, które wymagają wysokiej temperatury i ciśnienia, aby mogły powstać (chloryt, dysten, sylimanit, andaluzyt, kordieryt, staurolit, chlorytoid, serpentyn, grafit, granaty, wolastonit). Budowa wewnętrzna skał metamorficznych charakteryzuje się kierunkowym ułożeniem ziaren. Mogą one posiadać foliację lub być jej pozbawione. Często są także zafałdowane.
Metamorfizm powoduje zmiany składu mineralnego i chemicznego skał oraz ich struktury i tekstury. W zależności od głębokości na której zachodzi wyróżniamy trzy strefy metamorfizmu:
EPI na głębokości 6 - 10 km przy temperaturze od 200 °C do 400 °C
MEZO na głębokości 10 - 18 km przy temperaturze 400 °C do 700 °C
KATA na głębokości 18 - 30 km pry temperaturze 700 °C do 900 °C
Ze względu na genezę skały metamorficzne dzielimy na: dyslokacyjne, regionalne, impaktowe, kontaktowe, ultrametamorficzne i metasomatyczne.Skały metamorficzne powstają ze skał magmowych i osadowych na skutek ich przeobrażenia (metamorfizmu) pod wpływem wysokich temperatur (np. na kontakcie z ogniskami magmy), wysokiego ciśnienia (np. w strefach subdukcji) lub procesów metasomatozy (wymiany składników).
Skały metamorficzne tworzą się w wyników procesów metamorficznych oddziałujących na istniejące już formacje skalne. Działanie poszczególnych czynników metamorfizmu (temperatura, ciśnienie, roztwory hydrotermalne) jest uzależnione od głębokości, na których zjawisko to zachodzi, temperatury, ciśnienia, składu chemicznego i mineralnego skał wyjściowych oraz chemizmu wód (roztworów) dopływających z głębi ziemi.
Skład mineralny skał metamorficznych zależy od składu skał wyjściowych, a także czynników metamorfizmu. Minerały występujące w skałach metamorficznych (kwarc, kalcyt, dolomit, magnezyt, ankeryt, magnetyt, skalenie, amfibole, pirokseny i miki) są znane już ze skał magmowych, chociaż istnieją również takie, które wymagają wysokiej temperatury i ciśnienia, aby mogły powstać (chloryt, dysten, sylimanit, andaluzyt, kordieryt, staurolit, chlorytoid, serpentyn, grafit, granaty, wolastonit). Budowa wewnętrzna skał metamorficznych charakteryzuje się kierunkowym ułożeniem ziaren. Mogą one posiadać foliację lub być jej pozbawione. Często są także zafałdowane.
Metamorfizm powoduje zmiany składu mineralnego i chemicznego skał oraz ich struktury i tekstury. W zależności od głębokości na której zachodzi wyróżniamy trzy strefy metamorfizmu:
- EPI na głębokości 6 - 10 km przy temperaturze od 200 °C do 400 °C
- MEZO na głębokości 10 - 18 km przy temperaturze 400 °C do 700 °C
- KATA na głębokości 18 - 30 km pry temperaturze 700 °C do 900 °C
Ze względu na genezę skały metamorficzne dzielimy na: dyslokacyjne, regionalne, kontaktowe, ultrametamorficzne i metasomatyczne (produkty metasomatozy kontaktowej, pneumatolitycznej i hydrotermalnej).
- do produktów metamorfizmu dyslokacyjnego zaliczamy: kataklazyt, mylonit, blastomylonit, mylonit i łupek amfibolowy.
- do produktów metamorfizmu regionalnego zaliczamy: keryt (odmiany: albertyt, impsonit), zeolityt, fyllit, szungit, łupek grafitowy, kwarcyt, kwarcyt grafitowy, łupek kwarcytowy, łupek kwarcowo-serycytowy, łupek kwarcowo-albitowo-muskowitowo-chlorytowy, łupek albitowo-epidotowo-kwarcowy, zieleniec, łupek zieleńcowy, łupek talkowy, łupek mikowy, wapień krystaliczny, marmur, erlan, amfibolit, gnejs, leptyt, łupek glaukofanowy (synonim: glaukofanit), łupek lawsonitowy, granulit i eklogit.
- do skał kontaktowych zaliczamy: koks naturalny, antraksolit (odmiany: kiskeit, thucholit), hornfels, marmur kontaktowy (odmiany: marmur brucytowy, predacyt),  szmergiel i sanidynit
- do skał ultrametamorficznych zaliczamy: migmatyt i piribolit.
- do skał metasomatycznych zaliczamy: granitoidy, charnockit, biotytyt, albityt, fenit, czaroit, adinol (odmiany: rogowiec, spilozyt, desmozyt, łupek adinolowy), grejzen, skarn, marmur, serpentynit (odmiany: żmijowiec, ofikalcyt), nefryt, skała talkowo-chlorytowa, listwenit i rodingit.Szczególną odmianą skał metamorficznych są produkty metamorfizmu impaktowego. Obecnie powstają one głównie w wyniku wyładowań atmosferycznych (fulguryty) ale na Ziemi znane są również  utwory impaktowe będące produktem zderzeń z dużymi ciałami kosmicznymi. Najmłodsze z nich miało miejsce około 50000 lat temu w Arizonie (krater Barringera). Uderzeniom takim towarzyszył gwałtowny miejscowy wzrost temperatury i ciśnienia. Zjawiska te powodowały błyskawiczne przetopienie i wyparowanie części meteorytu i powierzchniowych mas skalnych, wyrzucenie w powietrze ogromnych ilości na wpół stopionego materiału meteorytowo-ziemskiego oraz sięgające do głębokości kilku kilometrów skruszenie skał skorupy ziemskiej. Efektem tych procesów było powstanie w kraterze meteorytowym unikalnego zespołu skalnego złożonego głównie z okruchów skał otaczających, fragmentów meteorytu oraz charakterystycznych utworów impaktowych. Wysoka temperatura i ciśnienie towarzyszące powstawaniu kraterów meteorytowych powodowało deformację sieci krystalicznej minerałów. Proces ten prowadził m.in. do przekształcenia kwarcu w coesyt i stiszowit (wysokociśnieniowe odmiany krzemionki) i powstaniu różnego rodzaju szkliw. Ich obecność w kraterze potwierdza zatem jego meteorytowe pochodzenie.
- do skał impaktowych zaliczamy: brekcja impaktowa, suevit, taganit, stożki pouderzeniowe oraz fulguryt.

.