Fanerozoik
W sensie geochronologicznym – najmłodszy eon w dziejach Ziemi. Trwa od 542,0 +/- 1,0 milionów lat temu do dnia dzisiejszego. Fanerozoik dzieli się na trzy ery: paleozoik, mezozoik i kenozoik.
W sensie chronostratygraficznym – najwyższy eonotem, dzielący się na trzy eratemy: paleozoik, mezozoik i kenozoik.
Skały osadowe, powstałe w czasie trwania fanerozoiku, zawierają bogate i bardzo liczne skamieniałości w postaci szczątków twardych i bioturbacji, czyli zaburzenie pierwotnej struktury osadu, wywołane działalnością organizmów ryjących na dnie zbiornika wodnego poprzez pełzanie, żerowanie i rozkopywanie.
Paleozoik termin posiada dwa znaczenia:
W sensie geochronologicznym – najstarsza era fanerozoiku, trwająca około 291 milionów lat (od 542,0 ± 1,0 do 251,0 ± 0,4 mln lat temu). Paleozoik dzieli się na sześć okresów: kambr, ordowik, sylur, dewon, karbon i perm. Nieformalnie paleozoik czasami jest dzielony na starszy paleozoik (obejmujący kambr, ordowik i sylur) oraz młodszy paleozoik (obejmujący dewon, karbon i perm).
W sensie chronostratygraficznym – najniższy eratem fanerozoiku, wyższy od neoproterozoiku, niższy od mezozoiku. Dzieli się na sześć systemów: kambr, ordowik, sylur, dewon, karbon i perm.
W paleozoiku powstawały skały osadowe, zawierające dziś liczne skamieniałości zwierząt i roślin. W erze tej wystąpiły także silne ruchy górotwórcze, zwane kaledońskimi (w sylurze) i hercyńskimi (w karbonie). Pozostałością po nich są m.in. mocno dziś zniszczone góry Wielkiej Brytanii (Grampian, Kaledońskie), na Półwyspie Skandynawskim (Góry Skandynawskie) oraz nasze Sudety i Góry Świętokrzyskie. Zróżnicowane skały ery paleozoicznej świadczą o częstych zmianach zasięgu lądów i mórz, a także o zmianach warunków klimatycznych. Na przykład w dewonie na znacznych obszarach Ziemi panował klimat suchy, czego dowodem są osady pustynne z tego okresu. Podobny klimat panował w permie.
Pod koniec ery paleozoicznej rozmieszczenie lądów i oceanów na Ziemi było zupełnie inne niż obecnie. Jeszcze w permie, około 270 mln lat temu, na Ziemi istniał jeden wielki kontynent. Na początku naszego stulecia uczeni nazwali go Pangeą.
Pod koniec permu i na początku triasu Pangea rozpadła się na części, które zaczęły przesuwać się (dryfować) w różnych kierunkach. Powstały dwa wielkie prakontynenty: na półkuli północnej Laurazja, na półkuli południowej Gondwana. Oddzielał je wielki Ocean Tetydy. Następnie Laurazja rozpadła się na Eurazję i Amerykę Północną, a między nimi na półkuli północnej zaczął tworzyć się Ocean Atlantycki. Także Gondwana położona na półkuli południowej, rozpadła się na Afrykę, Amerykę Południową, Antarktydę i Australię. Od Gondwany oderwały się także Indie, które "wędrując" ku północy, dotarły do Azji i połączyły się z nią.
Współczesne rozmieszczenie lądów i oceanów na Ziemi jest efektem ruchu kontynentów w minionych 270 milionach lat. Dokładne badania geologiczne potwierdziły, że kontynenty nadal się przesuwają.
Era mezozoiczna, mezozoik to era, która trwała dwa razy krócej niż paleozoiczna, bo tylko 170 milionów lat. Dzieli się ją na trzy okresy: trias, jurę i kredę.
W mezozoiku nastąpił rozpad superkontynentu obejmującego całą kulę ziemską – powstało zróżnicowanie na obszary posiadające skorupę kontynentalną oraz obszary posiadające jedynie skorupę oceaniczną.
Wg teorii tektoniki płyt następują intensywne ruchy płyt tektonicznych, które powodują rozdzielenie się powstałej w permie Pangei.
Na pograniczu triasu i jury rozpoczyna się formowanie oceanów: Pacyfiku, Atlantyku i Oceanu Indyjskiego. Najstarszy jest południowo-zachodni fragment Oceanu Spokojnego, na wschód od archipelagu Wysp Sundajskich. Na miejscu Atlantyku najpierw powstaje wąski basen morski oddzielający Amerykę od Europy i Afryki. Na miejscu obecnego Oceanu Indyjskiego początkowo nastąpiło odsunięcie Madagaskaru od Afryki, później nastąpiło pęknięcie na wschód od Madagaskaru i rozejście się Afryki, Azji, Australii i Antarktydy – powstanie Oceanu Indyjskiego. Powstaje też wąska forma geosynklinalna – strefa Tetydy, na miejscu której wyrosną później Alpidy. W triasie i jurze dochodzi do pierwszych, na razie słabych ruchów orogenezy alpejskiej (pionowe ruchy blokowe). W kredzie nasila się aktywność tektoniczna – dochodzi do wypiętrzenia Tatr. W Sudetach i na Opolszczyźnie w płytkich morzach, rozdzielonych wyspą osadzają się grube seria piaszczyste i margliste.
Era kenozoiczna, kenozoik to era, która trwa do dziś i w której przebiegała intensywne orogeneza alpejska powodując w paleocenie wyniesienie Gór Skalistych, a w następnych epokach wyniesienie gór Sierra Nevada i nowego pasma Gór Skalistych. Przez znaczną część eocenu Afryka i Ameryka Południowa są całkowicie odizolowane od lądów półkuli północnej.
brzezinka