Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 17 marca 1921 roku.pdf

Konstytucja marcowa

W imię Boga Wszechmogącego!

My, Naród Polski, dziękując Opatrzności za wyzwolenie nas z półtorawiekowej niewoli,

wspominając z wdzięcznością męstwo i wytrwałość ofiarnej walki pokoleń, które najlepsze wysiłki

swoje sprawie niepodległości bez przerwy poświęcały, nawiązując do świetnej tradycji

wiekopomnej Konstytucji 3-go Maja, dobro całej, zjednoczonej i niepodległej Matki-Ojczyzny

mając na oku, a pragnąc jej byt niepodległy, potęgę i bezpieczeństwo oraz ład społeczny utwierdzić

na wiekuistych zasadach prawa i wolności, pragnąc zarazem zapewnić rozwój wszystkich jej sił

moralnych i materialnych dla dobra całej odradzającej się ludzkości, wszystkim obywatelom

Rzeczypospolitej równość, a pracy poszanowanie, należne prawa i szczególną opiekę Państwa

zabezpieczyć - tę oto Ustawę Konstytucyjną na Sejmie Ustawodawczym Rzeczypospolitej Polskiej

uchwalamy i stanowimy

Rozdział I. Rzeczpospolita

Art.1. Państwo Polskie jest Rzecząpospolitą.

Art.2. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu. Organami Narodu w

zakresie ustawodawstwa są Sejm i Senat, w zakresie władzy wykonawczej - Prezydent

Rzeczypospolitej łącznie z odpowiedzialnymi ministrami, w zakresie wymiaru sprawiedliwości -

niezawisłe Sądy.

Rozdział II. Władza ustawodawcza

Art.3. Zakres ustawodawstwa państwowego obejmuje stanowienie wszelkich praw publicznych i

prywatnych i sposobu ich wykonania

Nie ma ustawy bez zgody Sejmu, wyrażonej w sposób regulaminowo ustalony.

Ustawa uchwalona przez Sejm zyskuje moc obowiązującą w czasie przez nią samą określonym.

Rzeczpospolita Polska, opierając swój ustrój na zasadzie szerokiego samorządu terytorialnego,

przekaże przedstawicielstwom samorządu właściwy zakres ustawodawstwa, zwłaszcza z dziedziny

administracji, kultury i gospodarstwa, który zostanie bliżej określony ustawami państwowymi.

Rozporządzenia władzy, z których wynikają prawa lub obowiązki obywateli, mają moc

obowiązującą tylko wtedy, gdy zostały wydane z upoważnienia ustawy i z powołaniem się na nią.

Art.4. Ustawa państwowa ustala corocznie budżet Państwa na rok następny.

Art.5. Ustalanie stanu liczebnego wojska i zezwalanie na coroczny pobór rekruta może nastąpić

jedynie na drodze ustawodawczej.

Art.6. Zaciągnięcie pożyczki państwowej, zbycie, zamiana i obciążenie nieruchomego majątku

państwowego, nałożenie podatków i opłat publicznych, ustanowienie ceł i monopolów, ustalenie

systemu monetarnego, jakoteż przyjęcie gwarancji finansowej przez Państwo - może nastąpić tylko

na mocy ustawy.

Art.7. Rząd przedstawi corocznie zamknięcie rachunków państwowych do parlamentarnego

zatwierdzenia.

Art.8. Sposób wykonania parlamentarnej kontroli nad długami Państwa określi oddzielna ustawa.

Art.9. Do kontroli całej administracji państwowej pod względem finansowym, badania zamknięć

rachunków Państwa, przedstawiania corocznie Sejmowi wniosku o udzieleniu lub odmówieniu

rządowi absolutorjum - jest powołana Najwyższa Izba Kontroli, oparta na zasadzie kolegjalności i

niezależności sędziowskiej członków jej kolegjum, usuwalnych tylko uchwałą Sejmu większością

3/5 głosujących. Organizację Najwyższej Izby Kontroli i sposób jej działania określi szczegółowo

osobna ustawa.

Prezes Najwyższej Izby Kontroli zajmuje stanowisko równorzędne ministrowi, nie wchodzi jednak

w skład Rady Ministrów, a jest za sprawowanie swego urzędu i za podległych mu urzędników

odpowiedzialny bezpośrednio przed Sejmem.

Art.10. Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje Rządowi i Sejmowi. Wnioski i projekty

ustaw, pociągające za sobą wydatki ze Skarbu Państwa, muszą podawać sposób ich zużycia i

pokrycia.

Art.11. Sejm składa się z posłów, wybranych na lat pięć, licząc od dnia otwarcia Sejmu, w

głosowaniu powszechnem, tajnem, bezpośredniem, równem i stosunkowem.

Art.12. Prawo wybierania ma każdy obywatel polski bez różnicy płci, który w dniu ogłoszenia

wyborów ukończył lat 21, używa w pełni praw cywilnych i zamieszkuje w okręgu wyborczym

przynajmniej od przedednia ogłoszenia wyborów w Dzienniku Ustaw. Prawo głosowania może być

wykonywane tylko osobiście. Wojskowi w służbie czynnej nie mają prawa głosowania.

Art.13. Prawo wybieralności ma każdy obywatel, mający prawo wybierania do Sejmu, nie

wyjmując wojskowych w służbie czynnej, niezależnie od miejsca zamieszkania, o ile ukończył lat

25.

Art.14. Nie mogą korzystać z prawa wyborczego obywatele skazani za przestępstwa, które określi

ordynacja wyborcza, jako pociągające za sobą czasową lub stałą utratę prawa wybierania,

wybieralności, a także piastowania mandatu poselskiego.

Art.15. Państwowi urzędnicy administracyjni, skarbowi i sądowi nie mogą być wybierani w tych

okręgach, w których pełnią swą służbę. Przepis nie dotyczy urzędników pełniących swą służbę przy

władzach centralnych.

Art.16. Pracownicy państwowi i samorządowi z chwilą wyboru na posła otrzymują na czas trwania

mandatu poselskiego urlop. Przepis ten nie dotyczy ministrów, podsekretarzy stanu i profesorów

wyższych uczelni. Lata spędzone na wykonaniu mandatu poselskiego liczą się do lat służby.

Art.17. Poseł obejmujący płatną służbę państwową traci mandat; przepis ten nie dotyczy powołania

na stanowiska ministrów, podsekretarzy stanu i profesorów wyższych uczelni.

Art.18. Bliższe postanowienia o wyborach posłów do Sejmu określi ordynacja wyborcza.

Art.19. Sejm sprawdza ważność wyborów niezaprotestowanych. O ważności wyborów

zaprotestowanych rozstrzyga Sąd Najwyższy.

Art.20. Posłowie są przedstawicielami całego Narodu i nie są krępowani żadnemi instrukcjami

wyborców.

Posłowie składają na ręce Marszałka wobec Izby następujące ślubowanie:

"Ślubuję uroczyście, jako poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, wedle najlepszego mego

rozumienia i zgodnie z sumieniem, rzetelnie pracować wyłącznie dla dobra Państwa Polskiego jako

całości".

Art.21. Posłowie nie mogą być pociągani do odpowiedzialności za swoją działalność w Sejmie, lub

poza Sejmem, wchodzącą w zakres wykonywania mandatu poselskiego, ani w czasie trwania

mandatu, ani po jego wygaśnięciu. Za przemówienia i odezwania się, tudzież manifestacje w

Sejmie posłowie odpowiadają tylko przed Sejmem. Za naruszenie prawa osoby trzeciej mogą być

pociągnięci do odpowiedzialności sądowej, o ile władza sądowa uzyska na to zezwolenie Sejmu.

Postępowanie karno-sadowe, karno-administracyjne lub dyscyplinarne, wdrożone przeciw posłowi

przed uzyskaniem mandatu poselskiego, ulegnie na żądanie Sejmu zawieszeniu aż do wygaśnięcia

mandatu.

Bieg przedawnienia przeciw posłowi w postępowaniu karnem ulega przerwie na czas trwania

mandatu poselskiego.

Przez cały czas trwania mandatu posłowie nie mogą być pociągani do odpowiedzialności karno-

sądowej, karno-administracyjnej i dyscyplinarnej, ani pozbawieni wolności bez zezwolenia Sejmu.

W wypadku schwytania posła na gorącym uczynku zbrodni pospolitej, jeżeli jego przytrzymanie

jest niezbędne dla zabezpieczenia wymiaru sprawiedliwości, względnie dla unieszkodliwienia

skutków przestępstwa, władza sądowa ma obowiązek bezzwłocznego zawiadomienia o tem

Marszałka Sejmu dla uzyskania zezwolenia Sejmu na areszt i dalsze postępowanie karne. Na

żądanie Marszałka przytrzymany musi być niezwłocznie uwolniony.

Art.22. Poseł nie może na swoje ani na obce imię kupować lub uzyskiwać dzierżaw dóbr

państwowych, przyjmować dostaw publicznych i robót rządowych, ani otrzymywać od Rządu

koncesji lub innych korzyści osobistych.

Poseł nie może również otrzymywać od Rządu żadnych odznaczeń, z wyjątkiem wojskowych.

Art.23. Poseł nie może być redaktorem odpowiedzialnym.

Art.24. Posłowie otrzymują djety w wysokości regulaminem określonej i mają prawo bezpłatnego

korzystania z państwowych środków komunikacji dla podróży po całym obszarze Rzeczypospolitej.

Art.25. Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje, otwiera, odracza i zamyka Sejm i Senat.

Sejm winien być zwołany na pierwsze posiedzenie w trzeci wtorek po dniu wyborów i corocznie

najpóźniej w październiku na sesję zwyczajną celem uchwalenia budżetu, stanu liczebnego i poboru

wojska, oraz innych spraw bieżących.

Prezydent Rzeczypospolitej może zwołać Sejm w każdym czasie na sesję nadzwyczajną wedle

własnego uznania, a winien to uczynić na żądanie 1/3 ogółu posłów w ciągu dwóch tygodni.

Inne wypadki zebrania się Sejmu na sesję nadzwyczajną określa Konstytucja.

Odroczenie wymaga zgody Sejmu, jeżeli ma być w ciągu tej samej sesji zwyczajnej powtórzone,

lub jeżeli przerwa ma trwać dłużej, niż 30 dni.

Sejm, zwołany w październiku na sesję zwyczajną, nie możne być zamknięty przed uchwaleniem

budżetu.

Art.26. Sejm może się rozwiązać mocą własnej uchwały, powziętej większością 2/3 głosów, przy

obecności połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent Rzeczypospolitej może rozwiązać Sejm za

zgodą 3/5 ustawowej liczby członków Senatu.

Równocześnie w obu wypadkach z samego prawa rozwiązuje się Senat.

Wybory odbędą się w ciągu 90 dni od dnia rozwiązania; termin ich będzie oznaczony bądź w

uchwale Sejmu, bądź w orędziu Prezydenta o rozwiązaniu Sejmu.

Art.27. Posłowie wykonywają swe prawa i obowiązki poselskie osobiście.

Art.28. Sejm wybiera ze swego grona Marszałka i jego zastępców, sekretarzy i komisje.

Mandaty Marszałka i jego zastępców trwają po rozwiązaniu Sejmu aż do ukonstytuowania się

nowego Sejmu.

Art.29. Sposób i porządek obrad sejmowych, rodzaj i ilość komisji, liczbę wicemarszałków i

sekretarzy, prawa i obowiązki Marszałka określa regulamin sejmowy.

Marszałek mianuje urzędników sejmowych, za których działania odpowiada przed Sejmem.

Art.30. Posiedzenia Sejmu są jawne. Na wniosek Marszałka, przedstawiciela Rządu lub 30 posłów

może Sejm uchwalić tajność posiedzenia.

Art.31. Nikt nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za zgodne z prawdą sprawozdanie z

jawnego posiedzenia Sejmu i komisji sejmowej.

Art.32. Do prawomocności uchwał potrzebna jest zwykła większość głosów, przy obecności

przynajmniej 1/3 ogółu ustawowej liczby posłów, o ile inne przepisy Konstytucji nie zawierają

odmiennych postanowień.

Art.33. Posłowie mają prawo zwracać się z interpelacjami do Rządu bądź do poszczególnych

ministrów w sposób, regulaminem przepisany. Minister ma obowiązek udzielić odpowiedzi ustnie

lub pisemnie w terminie nie dłuższym niż 6 tygodni albo w umotywowanym oświadczeniu

usprawiedliwić brak rzeczowej odpowiedzi. Na żądanie interpelantów odpowiedź musi być

Sejmowi zakomunikowana. Sejm może odpowiedź Rządu uczynić przedmiotem dyskusji i uchwały.

Art.34. Sejm może wyłaniać i naznaczać dla zbadania poszczególnych spraw nadzwyczajne

komisje z prawem przesłuchiwania stron interesowanych oraz wzywania świadków i

rzeczoznawców. Zakres działania i uprawnień tych komisji uchwala Sejm.

Art.35. Każdy projekt ustawy przez Sejm uchwalony będzie przekazany Senatowi do rozpatrzenia.

Jeżeli Senat nie podniesie w ciągu 30 dni od dnia doręczenia mu uchwalonego projektu ustawy

żadnych przeciwko niemu zarzutów - Prezydent Rzeczypospolitej zarządzi ogłoszenie ustawy. Na

wniosek Senatu Prezydent Rzeczypospolitej może zarządzić ogłoszenie ustawy przed upływem 30

dni.

Jeżeli Senat postanowi projekt, uchwalony przez Sejm, zmienić lub odrzucić, powinien

zapowiedzieć to Sejmowi w ciągu powyższych 30 dni, a najdalej w ciągu następnych dni 30

zwrócić Sejmowi z proponowanemi zmianami.

Jeżeli Sejm zmiany, przez Senat proponowane, uchwali zwykłą większością, albo odrzuci

większością 11/20 głosujących - Prezydent Rzeczypospolitej zarządzi ogłoszenie ustawy w

brzmieniu ustalonem ponowną uchwałą Sejmu.

Art.36. Senat składa się z członków wybranych przez poszczególne województwa w głosowaniu

powszechnem, tajnem, bezpośredniem, równem i stosunkowem. Każde województwo stanowi

jeden okrąg wyborczy, przyczem w stosunku do liczby mandatów sejmowych na ilość

mieszkańców liczba mandatów do Senatu wynosi 1/4 część. Prawo wybierania do Senatu ma każdy

wyborca do Sejmu, który w dniu ogłoszenia wyborów ukończył lat 30 i w dniu tym zamieszkuje w

okręgu wyborczym przynajmniej od roku; nie tracą jednak prawa wyborczego świeżo osiedli

koloniści, którzy opuścili poprzednie miejsce zamieszkania, korzystając z reformy rolnej; również

nie tracą tego prawa robotnicy, którzy zmienili miejsce pobytu wskutek zmiany miejsca pracy, oraz

urzędnicy państwowi przeniesieni służbowo. Prawo wybieralności ma każdy obywatel, posiadający

prawo wybierania do Senatu, nie wyłączając wojskowych w służbie czynnej, o ile z dniem

ogłoszenia wyborów ukończył lat 40.

Kadencja Senatu rozpoczyna się i kończy z kadencją Sejmową.

Nikt nie może być jednocześnie członkiem Sejmu i Senatu.

Art.37. Postanowienia artykułów 14, 15, 16, 17, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 27, 28, 29, 30, 31, 32 i

33 stosują się odpowiednio także do Senatu, względnie jego członków.

Rozdział III. Władza wykonawcza

Art.39. Prezydenta Rzeczypospolitej wybierają na lat siedem bezwzględną większością głosów

Sejm i Senat, połączone w Zgromadzenie Narodowe. Zgromadzenie Narodowe zwołuje Prezydent

Rzeczypospolitej w ostatnim kwartale siedmiolecia swego urzędowania.

Jeżeli zwołanie nie nastąpi na 30 dni przed upływem siedmiolecia, Sejm i Senat łączą się z samego

prawa w Zgromadzenie Narodowe na zaproszenie Marszałka Sejmu i pod jego przewodnictwem.

Art.40. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie może sprawować urzędu, oraz w razie opróżnienia

urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej wskutek śmierci, zrzeczenia się lub innej przyczyny, zastępuje

go Marszałek Sejmu.

Art.41. W razie opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej Sejm i Senat łączą się natychmiast

na zaproszenie Marszałka Sejmu i pod jego przewodnictwem z samego prawa w Zgromadzenie

Narodowe celem wyboru Prezydenta.

Gdyby Sejm był rozwiązany w chwili, gdy urząd Prezydenta Rzeczypospolitej jest opróżniony,

Marszałek Sejmu zarządzi niezwłocznie nowe wybory do Sejmu i Senatu.

Art.42. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej przez trzy miesiące nie sprawuje urzędu, Marszałek

zwoła niezwłocznie Sejm i podda jego uchwale, czy urząd Prezydenta Rzeczypospolitej należy

uznać za opróżniony.

Uchwała uznająca urząd za opróżniony zapada większością 3/5 głosów, przy obecności

przynajmniej połowy ustawowej, to jest ordynacją wyborczą ustalonej, liczby głosów.

Art.43. Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje władzę wykonawczą przez odpowiedzialnych przed

Sejmem ministrów i podległych im urzędników.

Art.44. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawy wraz z odpowiednimi ministrami i zarządza

ogłoszenie ich w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej.

Prezydent Rzeczypospolitej celem wykonania ustaw i z powołaniem się na upoważnienie

ustawowe, ma prawo wydawać rozporządzenia wykonawcze, zarządzenia, rozkazy i zakazy i

przeprowadzenie ich użyciem przymusu zapewnić.

Takież prawo w swoim zakresie działania mają ministrowie i władze im podległe.

Każdy akt rządowy Prezydenta Rzeczypospolitej wymaga dla swej ważności podpisu Prezesa Rady

Ministrów i właściwego ministra, którzy przez podpisanie aktu biorą zań odpowiedzialność.

Art.45. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje i odwołuje Prezesa Rady Ministrów, na jego wniosek

mianuje i odwołuje ministrów, a na wniosek Rady Ministrów obsadza urzędy cywilne i wojskowe

zastrzeżone w ustawach.

Każdy urzędnik Rzeczypospolitej musi podlegać ministrowi, który za jego działania odpowiada

przed Sejmem.

Nominacje urzędników kancelarji cywilnej Prezydenta Rzeczypospolitej kontrasygnuje Prezes

Rady Ministrów i jest za ich działania odpowiedzialny przed Sejmem.

Art.46. Prezydent Rzeczypospolitej jest zarazem najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych

Państwa, nie może jednak sprawować naczelnego dowództwa w czasie wojny.

Naczelnego Wodza sił zbrojnych Państwa na wypadek wojny mianuje Prezydent Rzeczypospolitej

na wniosek Rady Ministrów, przedstawiony przez Ministra Spraw Wojskowych, który za akty,

związane z dowództwem w czasie wojny, jak i za wszelkie sprawy kierownictwa wojskowego -

odpowiada przed Sejmem.

Art.47. Prawo darowania i złagodzenia kary, oraz darowania skutków zasądzenia karno-sądowego

w poszczególnych wypadkach - przysługuje Prezydentowi Rzeczypospolitej.

Prezydent nie może stosować tego prawa do ministrów zasądzonych na skutek postawienia ich w

stan oskarżenia przez Sejm.

Amnestia może być udzielona tylko w drodze ustawodawczej.

Art.48. Prezydent Rzeczypospolitej reprezentuje państwo na zewnątrz, przyjmuje przedstawicieli

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: