gospodarka finansowa - wykłady.doc

Finanse – ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych. Przedmiotem nauki jest ruch pieniądza.

Finanse dzielimy na:

1.        Przedsiębiorstwa

2.        Bankowość

3.        Firmy ubezpieczeniowe

4.        Funkcjonowanie rynków kapitałowych

5.        Państwa

6.        Samorządu terytorialnego

Gospodarka finansowa :

1.        Zawiera działania związane z przygotowaniem operacji / procesów pieniężnych.

2.        Faktyczny etap realizacji operacji

3.        Ewidencja oraz analiza zrealizowanych operacji

Finanse samorządu terytorialnego –określony przedmiot to analiza źródeł uzyskania dochodów budżetowych oraz kierunek wydatkowania dochodów.

Samorząd terytorialny jest elementem systemu finansów publicznych

Cele samorządu terytorialnego:

·          Racjonalizacja wydatków publicznych

·          Unikanie marnotrawienia środków publicznych

·          Kontrola

·          Lepsze zaspokojenie potrzeb na szczeblu lokalnym

·          Jednostki są bliżej potrzeb i lepiej się orientują, co ludziom jest potrzebne

Funkcje finansów:

Alokacyjna- finanse są narzędziem alokacji środków publicznych w gospodarce .Należy realizować zadania własne  i obce

Redystrybucyjna –redystrybucja środków lokalnych jest to wtórna dystrybucja. Realizacja zadań jednostek samorządu teryt.

a)        subwencje – jednostka samorządu terytorialnego może je wykorzystać na dowolny cel , na co obecnie jest zapotrzebowanie

b)       dotacje świadczenia celowe realizowane w określonym czasie

stabilizacyjna – polega na wydatkach i podatkach samorządu. Stabilizacja polega na wykorzystaniu tych wydatków i podatków w odpowiedni sposób .

Struktura systemu finansowa samorządu terytorialnego:

Ujęcie podmiotowe.

System tworzą:

Władza uchwałodawcza (rada gminy, rada powiatu, sejmik wojewódzki_

Władza wykonawcza (wójt, burmistrz, starosta)

Regionalna Izba Rozrachunkowa

Samorządowe kolegia odwoławcze

Inne podmioty finansowane ze środków samorządu terytorialnego

Ujęcie prawne:

Konstytucja

Ustawa o finansach publicznych

Ustawa o samorządzie gminnym, powiatowym, wojewódzkim

Ustawa o Regionalnej Izbie Rozrachunkowej

Ustawy podatkowe

Uchwały budżetowe

Inne akty normatywne

Ujęcie instytucjonalne

Budżet gminy, powiatu, województwa

Fundusze celowe na szczeblu samorządu terytorialnego

Jednostki budżetowe

Zakłady budżetowe

Ujęcie instrumentalne:

Podatki lokalne

Opłaty

Wydatki bieżące

Subwencje

Dotacje

Ujęcie techniczne:

Gromadzenie dochodów publicznych

Dysponowanie dochodami publicznymi

Wycena potrzeb

Zwiększenie racjonalności budżetu

Samorząd – jest to forma organizacji wyodrębnionej grupy społecznej, która może dzięki przyznanej osobowości prawnej oraz dzięki istnieniu organów i instytucji decydować w granicach prawa o istotnych dla siebie sprawach działających za pośrednictwem przedstawicieli albo bezpośrednio.

Samorząd może być: terytorialny, uczniowski, studencki, lekarski, prawniczy – są to podmioty tworzące samorząd.

Zalety decentralizacji: oddanie władzy społeczności lokalnej (wybory), odciążenie władzy centralnej, zwiększenie efektywności wydatkowania środków publicznych, bliskość podmiotów, skuteczniejsza kontrola.

Samorząd terytorialny – związek publiczno-prawny powołany do życia przez państwo do realizacji funkcji wykonawczych; wyposażony we władzę administracyjną.

Jednostka samorządu terytorialnego – organizacyjno-prawna forma istnienia i działania wspólnoty samorządowej umożliwiająca jej udział w obrocie publiczno-prawnym i cywilno-prawnym. Dana jednostka jest ustawowo wyodrębniona terytorialnie i personalnie, wyposażona w majątek i kompetencje oraz wykonująca zadania z zakresu administracji publicznej w interesie wspólnoty samorządowej.

Zasady:

Zasada pomocniczości (subsydiarności) – wszelkie zadania publiczne powinny być wykonywane na możliwie najniższym szczeblu przy jednoczesnym wyposażeniu w środki niezbędne do ich realizacji.

Zasada decentralizacji – przekazanie kompetencji i zadań ze szczebla centralnego na szczeble niższe.

Zasada władzy publicznej

Zasada samodzielności – wykonywanie zadań własnych i zleconych w sposób samodzielny;

Samodzielność finansowa – autonomia jednostki samorządu terytorialnego do ustalania wysokości dochodów i ich wydatkowania (samodzielność dochodowa i wydatkowa).

Samodzielność prawna – jednostka posiada osobowość prawną i niezależność stanowienia o sprawach samorządu.

Samodzielność polityczna – prawo wyboru celów i kierunków działania zgodnych z wyobrażeniami społeczeństwa.

Samodzielność gospodarcza – możliwość prowadzenia działalności gospodarczej, realizowanej poprzez konkretne podmioty.

Samodzielność organizacyjna – prawo do obsadzania stanowisk, tworzenia jednostek organizacyjnych niezbędnych do funkcjonowania.

Zasada demokracji przedstawicielskiej – zarządzanie jednostką spoczywa na przedstawicielach wybranych w wyborach powszechnych oraz możliwość wypowiedzenia się w sprawach spornych w drodze referendum, konsultacji, zebrań wiejskich etc.

Zasada wolności zrzeszania – możliwość przystępowania jednostek do związków z organizacjami krajowymi i samorządami innych państw.

Podmiotowa strona samorządu terytorialnego: społeczność lokalna zamieszkująca na danym terenie.

Przedmiotowa strona samorządu terytorialnego: publiczne i społeczne zadania realizowane przez daną jednostkę.

Europejska Karta Samorządu Terytorialnego – Konwencja Rady Europy, dokument odnoszący się do kwestii statusu prawnego samorządów terytorialnych w skali międzynarodowej. Ratyfikowana przez Polskę w 1993 r.

Art. 3, pkt 4: Samorząd terytorialny oznacza prawo i zdolność społeczności lokalnych, w granicach określonych prawem, do kierowania i zarządzania zasadniczą częścią spraw publicznych na ich własną odpowiedzialność i w interesie ich mieszkańców.

Decentralizacja władzy – ogólne zasady:

- organ przekazujący – władza centralna, organ przyjmujący – samorząd;

- organ centralny przekazuje prawo do podejmowania decyzji organowi przyjmującemu;

- organ przyjmujący ma węższy zakres kompetencji niż organ przekazujący;

- organ przekazujący nie może zmieniać decyzji organu przyjmującego;

-organ przekazujący nie może swobodnie znieść organu przyjmującego.

Rodzaje samorządu terytorialnego:

- Zasadniczy(kompetencje główne) - gminy, powiaty

- Pomocniczy - dzielnice, osiedla, sołectwa

- Specjalne - tworzone dla realizacji zadań, których nie realizuje zasadniczy samorząd. Podział kompetencji – lasy państwowe, samorząd administracji morskiej.

Celem utworzenia samorządu terytorialnego była zasada pomocniczości oraz realizacja zadań w celu lepszego wykorzystania środków publicznych na szczeblu jednostki samorządu terytorialnego.

Regulacje prawne:

- Konstytucja RP (dział VII )Podkreśla fakt posiadania przez  jednostkę praw osobowości prawnej( prawo własności, samodzielności)

- Podział zadań na własne i zlecone

- Jednostki wybierane są za pomocą wyborów

- Nadzór nad jednostkami samorządu terytorialnego

- Własne dochody jednostek samorządu terytorialnego Np. subwencje, dotacje ( Konstytucja je daje)

GMINA:

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina:

Posiada własne dochody

Najwięcej kompetencji wydatkowania

Posiada podatki

Gmina realizuje zadania:

1.        Własne

-Infrastruktura gminy- drogi, wodociągi

-Infrastruktura społeczna – oświata, kultura

-Porządek i bezpieczeństwo publiczne –organy ruchu drogowego

-Ład przestrzenny i ekologiczny – ochrona środowiska

Gmina wykonuje zadania we własnym imieniu i na własny rachunek.

Samodzielność:

- dochodowa (posiada podatki własne)

- wydatkowa(zadania własne

- obligatoryjne ( narzucone)

- fakultatywne( może decydować, które są niezbędne dla gminy)

Ustawy i podatki ustalane są na szczeblu centralnym. Gmina może decydować o podatku, ale narzuca pewne widełki. Może również wprowadzać ulgi podatkowe. Szczebel centralny narzuca stawki a gmina wykonuje je i decyduje o stawce podatkowej.

2.        Zlecone- np. dofinansowanie administracji

Do dochodów własnych zalicza się:

- Gmina posiada własne podatki (leśny, rolny)

-Zewnętrzne pochodzące z dotacji i subwencji

-Udziały w podatkach od osób publicznych i prawnych

Organy gminy:

1.        Rada gminy –podejmuje uchwały, uchwala budżet gminy

-Sprawy kierownicze

-Budżet

2.        Organ wykonawczy – wójt, burmistrz, prezydent

-Wybory

- Wykonuje uchwały rady gminy

Referendum –jest organizowane na prośbę 10% mieszkańców gminy.

2479gmin w tym:

ü       1571 gminy wiejskie

ü       602 gminy wiejsko- miejskie

ü       306 gminy miejskie

POWIATY:

Wykonują zadania w zakresie pod gminnym w zakresie infrastruktury:

·          Społecznej

·          Technicznej

·          Porządku i bezpieczeństwa

·          Ładu przestrzennego

Wykonują zadania we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Nie może przeceniać kompetencji gminy.

Organy powiatu:

1.        Uchwałodawczy – rada powiatu ( posiada prawotwórcze kompetencje)

2.        Wykonawczy – starosta, zarząd powiatu

Referendum –jest organizowane na prośbę 10% mieszkańców gminy. Ważne jak jest 30 %uprawnionych.

Liczba: 379 powiatów w tym

ü       65 miast o prawach powiatu

ü       314 ziemskie

WOJEWÓDZTWO:

Wykonuje zadania o charakterze regionalnym w zakresie infrastruktur takich jak powiat.

Zadania wykonuje o charakterze regionalnym:

ü       Techniczne

ü       Społeczne

ü       Bezpieczeństwo publiczne

ü       Ład przestrzenny i ekologiczny

Wykonują zadania we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność.

Organy województwa:

- Uchwałodawczy -Sejmik wojewódzki ( prawotwórcza)

-Wykonawczy – zarząd woj., naczelnik woj.

Budżet jednostki samorządu terytorialnego:

Budżet –jest to plan dochodów i wydatków oraz przychodów oraz rozchodów danej jednostki samorządu terytorialnego. Budżet jest uchwalany w formie uchwały budżetowej na 1 rok, który pokrywa się z rokiem kalendarzowym.

-Dochody – bezzwrotne świadczenia na rzecz budżetu danej jednostki samorządu terytorialnego, subwencje, dotacje.

-Wydatki- wydatki bieżące, majątkowe, sztywne np. odsetki

-Przychody –pożyczki, kredyty, przeznaczone na dofinansowanie deficytu budżetowego.

-Rozchody –spłata rat kapitałowych finansowanie deficytu budżetowego.

Analiza:

- Dochody

- Wydatki

D=W - RÓWNOWAGA W SENSIE MATEMATYCZNYM

D>W - NADWYŻKA BUDŻETOWA – nie ma przychodów i rozchodów

D<W –DEFICYT BUDŻETOWY – są przychody i rozchody

Przychody nie powiększają długu publicznego.

Nadwyżka budżetowa powinna być przeznaczona. Muszą być wskazane źródła rozdysponowania nadwyżki budżetowej, zazwyczaj jest ona przeznaczana na następny rok.

Zasady budżetowania jednostki samorządu terytorialnego

- Zasada powszechności –budżet musi być dla wszystkich rozpowszechniony – realizacja wydatków i dochodów na szczeblu jednostki samorządu terytorialnego

- Zasada jedności materialnej

- Zasada szczegółowości – klasyfikacja budżetowa

- Zasada równowagi budżetowej, –jeśli będzie deficyt to gdzie szukać zabezpieczeń

- Zasada jawności, jako dokument czytany pod względem merytorycznym

Proces uchwałodawczy –organ wykonawczy przygotowuje projekt budżetu. Bierze pod uwagę terminarze wydatków oraz budżet wcześniejszy i przystosowuje środki finansowe. Projekt zostaje przedłożony organom uchwałodawczym do końca grudnia. Regionalna Izba Rozrachunkowa zapoznaje się z nim a rada misi go zatwierdzić do 31 marca. Jeśli w tym okresie rada tego nie zrobi to musi to zrobić RIR i uchwala taki budżet jak w poprzednim roku.

Wykonawcą budżetu jest organ wykonawczy (wójt, burmistrz) Sprawozdanie przekazuje radzie, aby uzyskać absolutorium. Jeśli są niezadowoleni ogłoszone jest referendum.

Jednostki pomocnicze samorządu terytorialnego:

Jednostki budżetowe – jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które nie posiadają osobowości prawnej. Wszystkie wydatki pokrywają bezpośrednio z budżetu, natomiast wszystkie dochody odprowadzane są odpowiednio albo na rachunek budżetu państwa, albo na rachunek jednostki samorządu terytorialnego (rozliczenie brutto – pełnymi kwotami).

Gospodarstwa pomocnicze – wyodrębnione z jednostki budżetowej, pod względem organizacyjnym i finansowym, części jej podstawowej działalności lub działalność uboczna.

Zakłady budżetowe – jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania i pokrywają koszty swojej działalności z przychodów własnych.

Fundusze celowe – fundusze stworzone do finansowania takich zadań należących do organów publicznych, które mogłyby być finansowane z budżetu, lecz z pewnych względów uznano, iż dla ich realizacji należy stworzyć odrębne budżety.

Regionalna Izba Rozrachunkowa- organy nadzoru i kontroli gospodarki finansowej takich organów jak:

·          Jednostki samorządu terytorialnego

·          Związki miedzy gminne

·          Stowarzyszenia gmin i powiatów

·          Związki powiatów

·          Samorządowych jednostek org.

·          Samorządowych osób prawnych

·          Podmioty korzystające z dotacji z budżetu jednostek sam. ter.

Kontrola jednostek sam. ter. odbywa się raz na 3 lata przez Regionalna Izba Rozrachunkowa.

Izby kontrolują :

·          zobowiązania podatkowe,

·          zamówienia publiczne,

·          rzetelność i celowość wydatkowania środków publicznych

Izby informują daną jednostkę o rozpoczęciu kontroli na 7 dni przed jej rozpoczęciem. Po przeprowadzeniu kontroli podpisywany jest protokół z kontroli przez skarbnika i inspektora. Kierownik może odrzucić podpisanie protokołu bo odzwierciedl on stan faktyczny(3 dni). Zalecenie pokontrolne przekazane są do 60 dni od daty przekazania protokołu. Muszą później przedstawić czy zostały usunięte te nieprawidłowości.

Czyn zajmuje się Regio...