�Pan Tadeusz� czyli Ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu ksi�gach wierszem. Adama Mickiewicza Najwybitniejsze dzie�o polskiego romantyka powsta�o w Pary�u, a praca nad nim trwa�a przez oko�o dwa lata i zosta�a uko�czona w 1834 r. Pomys� �poematu sielskiego� zrodzi� si� zapewne w okresie pobytu Mickiewicza w Wielkopolsce, a jego realizacja sz�a opornie przede wszystkim ze wzgl�du na atmosfer� panuj�c� w Pary�u i k�opoty osobiste. O owej atmosferze, od kt�rej ucieka� w �wiat �lat dziecinnych�, pisze poeta w Epilogu (� O tym �e duma� na paryskim bruku, / Przynosz�c z miasta uszy pe�ne stuku, / Przekle�stw i k�amstwa, niewczesnych zamiar�w, / Za p�nych �al�w, pot�pie�czych swar�w�). Tu tak�e wyra�a najg��bsze swoje marzenie: �O, gdybym kiedy do�y� tej pociechy, / �eby te ksi�gi zb��dzi�y pod strzechy� tworz�c poemat wyros�y ze szczerej t�sknoty za krajem, kt�ry mu, dawno niewidziany, w pami�ci � ...zawsze zostanie / �wi�ty i czysty jak pierwsze kochanie�. �wiat przedstawiony i sposoby jego kreowania Miejscem wydarze� jest Soplicowo i jego najbli�sza okolica - ziemie litewskie le��ce nad Niemnem (realna, okre�lona geograficznie, zamkni�ta i uporz�dkowana okre�lonymi punktami topograficznymi: dw�r, sad, ogr�d, karczma, za�cianek, zamek, las. Swoisty mikrokosmos, centrum �wiata) Czas fabu�y obejmuje: pi�� dni lata 1811 oraz jeden wiecz�r i nieca�y dzie� roku 1812 . Liczne epizody si�gaj� do: wieku XVII: najazd szwedzki (ks. VI) i czas�w Stanis�awa Augusta (mowa Podkomorzego o modzie, ks.I). T�em historycznym wydarze� jest epoka napoleo�ska (sytuacja przed wkroczeniem Napoleona na Litw�: ks.I; wie�ci o zbli�aj�cych si� wojskach: ks. VI; radosny opis wiosny 1812 r. ks. XI). Go��mi na zar�czynach Zosi i Tadeusza s� legionowi dow�dcy: Jan Henryk D�browski, Karol Kniaziewicz, Ludwik Pac, Kazimierz Ma�achowski (zgranie rytmu historii i rytmu natury). Fabu�a utworu toczy si� wok� procesu o maj�tek (w�tek g��wny). W chwili, gdy rozpoczyna si� akcja konflikt zogniskowa� si� wok� zamku. Historia konfliktu si�ga roku 1792, kiedy to w czasie wojny polsko-rosyjskiej, zwanej w poemacie �ko�ciuszkowsk��, Rosjanie oblegali zamek magnata Horeszki. W�wczas to Jacek Soplica, zubo�a�y szlachetka, kieruj�c si� ch�ci� osobistej zemsty zabija Stolnika. Targowiczanie znaczn� cz�� d�br magnackich nadaj� jego rodzinie, a reszt� rozdzielili mi�dzy wierzycieli. Nikt w�wczas nie kwapi� si� z przyj�ciem zamku, kt�rego remont i utrzymanie wymaga�o znacznych nak�ad�w finansowych. Wreszcie romantyczny �Panicz bogaty, krewny Horeszk�w daleki�, bo �po k�dzieli� (po matce), upodoba� sobie ruiny. W�wczas jednak S�dzia (brat Jacka, zarz�dzaj�cy maj�tkiem), kierowany wrodzonym pieniactwem niespodziewanie r�wnie gor�co zapragn�� pozosta� jego w�a�cicielem. Rozpocz�� si� wi�c m�cz�cy proces . Z w�tkiem tym nierozerwalnie zwi�zane s�: dzieje Jacka Soplicy, kt�ry konflikt wywo�a�. Wraz z rozwojem akcji pojawia si� kolejny w�tek - pogmatwane losy mi�o�ci Tadeusza i Zosi przeplataj�ce si� z �polowaniem� Telimeny na m�a. Watek poboczny stanowi sp�r o charty. Bohaterowie W utworze mamy do czynienia z bohaterem zbiorowym reprezentuj�cym jednolity stan spo�eczny - szlacht�. Obraz szlachty w dziele jest wszechstronny i wyczerpuj�cy poniewa� znajdujemy tu przedstawicieli wszystkich �szczebli ekonomicznych�: ? magnateri� (Stolnik Horeszko); ? szlacht� �rednia, folwarczn� (rodzina Soplic�w); ? szlacht� zagrodow�, za�cianek Dobrzy�ski (Matyjasz Dobrzy�ski, Bartek zwany Prusakiem, Maciej zwany Kropicielem, Bartek zwany Brzytewk�, Maciej zwany Konewk�). Ze wzgl�du na temat utworu bohaterowie b�d� to prezentuj� sk��cone domy, b�d� to sporowi sekunduj�. Soplicowie: � S�dzia, � jego starszy brat, Jacek (ksi�dz Robak, Bernardyn), � syn Jacka, dwudziestoletni Tadeusz. Spo�r�d �domowych� nale�y wymieni�: � Wojskiego Hreczech�, � Wo�nego Protazego Baltazara Brzechalskiego. Horeszkowie: � czternastoletnia wnuczka Stolnika, Zosia, � krewny, �po k�dzieli�, Hrabia, � godny obro�ca dobrego imienia rodu, stary s�uga, Gerwazy Rebaj��o, zwany: Klucznikiem, P�kozicem, Mopankiem, Szczerpcem. Do rozstrzygni�cia sporu powo�ano Podkomorzego, kt�ry przybywa z �on� i c�rkami.. Go��mi Soplic�w s� ponadto: � Rejent Bolesta zwany Kaznodziej�, � Asesor. Bohaterowie poematu cz�sto zamiast lub obok imion nosz� charakterystyczne imioniska - okre�lenia wynikaj�ce z honorowych funkcji, jakie pe�ni� w tradycyjnej spo�eczno�ci szlacheckiej: Wojski - w dawnej Polsce opiekun rodzin rycerzy, kt�rzy wyruszyli na wojne; Wo�ny - tu: dawny ni�szy urz�dnik sadowy, do kt�rego obowi�zk�w m.in. nale�a�o og�aszanie uchwa� s�dowych; Klucznik - szafarz na dawnych dworach; Podkomorzy - wysoki urz�dnik ziemski, m.in. pe�ni�cy funkcj� s�dziego w sporach granicznych; Rejent - pomocnik pisarza sadowego; Asesor - dow�dca policji ziemskiej; Stolnik - wysoki urz�d ziemski. W �Panu Tadeuszu� Mickiewicz dokonuje swoistego s�du nad dawn� Polsk�. Oskar�a szlacht� o: ? dum� i pych� (Stolnik po�wi�ci� szcz�cie c�rki, bywa� bezwzgl�dny w kaptowaniu zwolennik�w i odrzucaniu niepotrzebnych ju� stronnik�w; ponad wszystko ceni� sobie dum� rodow� i wp�ywy. Ginie zamordowany przez Jacka porwanego szalonym gniewem do kt�rego go wcze�niej sprowokowa�), ? warcholstwo (Jacek nie zna granic swojej fantazji kawalerskiej; Gerwazy prowokuje b�jk� w zamku), ? anarchi� (brak autorytetu w�adzy, rozp�dzanie sejmik�w - opis serwisu Wojskiego), ? przedk�adanie prywaty ponad interes publiczny (Gerwazy niszczy plany Robaka, Jacek zabija Stolnika, gdy ten broni si� przed Moskalami, S�dzia przyjmuje maj�tek Horeszki z r�k zaborcy) ? k��tliwo�� (ks. V �K��tnia�, ks. VII �Rada�) Jednocze�nie poeta idealizuje obraz przesz�o�ci narodowej: ? ekspiacja Jacka (walk� z broni� w r�ku, przywdzianiem sukni mnisiej i dzia�alno�ci� emisariusza odkupi� dawne grzechy; dwukrotnie w�asn� piersi� os�ania �ostatniego Horeszk� i Gerwazego; umiera w wyniku odniesionych ran szczerze wyznawszy swe winy Gerwazemu i bratu; symbol odrodzenia narodu) ? rezygnacja z zemsty i przebaczenie (postawa umieraj�cego stolnika, kt�ry wybacza Jackowi, reakcja Gerwazego na spowied� Jacka), ? umi�owanie kraju ojczystego (Tadeusz wys�awiaj�cy pi�kno litewskiej przyrody; udzia� Horeszki w wojnie o konstytucj� 3 maja; reakcja szlachty na wie�� o Napoleonie; koncert Jankiela; przywi�zanie do tradycji i obyczaju - Soplicowo centrum polszczyzny; gotowo�� do s�u�by ojczy�nie) ? solidarno�� wobec zagro�enia bytu narodowego (przekszta�cenie si� zajazdu w bitw� z Mo- skalami), ? m�ode pokolenie realizuj�ce idee wolno�ci i r�wno�ci (uw�aszczenie ch�op�w przez Tadeusza i Zosi�) W efekcie tych zabieg�w �Pan Tadeusz� przedstawia obraz szlacheckiego raju, w kt�rym �ycie toczy si� w harmonii z natur�, a historia nie jest si�� niszcz�c�. Dominuje mit kraju lat dziecinnych i idealizacja natury. Humior os�abia tragizm i zmienia gro�ne wady w �miesznostki. Brak w tek�cie zapowiedzi kl�ski wyprawy Napoleona na Moskw�. Swoiste mitologizowanie Polski szlacheckiej, �wiadomo�� odchodzenia w zapomnienie tego wszystkiego, co stanowi�o istot� �wiata szlacheckiego, podkre�la przymiotnik �ostatni� (Wo�ny, Wojski, Stolnik, Gerwazy, Podkomorzy, Hrabia, reprezentanci szlachty za�ciankowej; zajazd, uczta, serwis, polonez itp.) Soplicowo centrum polszczyzny Kultywowanie obyczaj�w szlacheckich jest e poemacie dowodem na przywi�zanie do tradycji narodowej a zatem dowodem najwy�szego patriotyzmu: ? g�ebokie poszanowanie stanowiska, wieku i p�ci (mowa Wojskiego o grzecznosci, spos�b siadania i wstawania od sto�u, kolejno�� m�wienia), ? kultywowanie �prostych� domowych zachowa�, ? tradycyjne podtrzymywanie dawnych rycerskich zaj�� (polowanie), ? poszanowanie w�o�cian i �yd�w, ? str�j (kontusz, �upan). �Pan Tadeusz� - epopej� Utw�r jest dzie�em ��cz�cym cechy wielu gatunk�w literackich: ? gaw�dy szlacheckiej (narrator przyznaje si� do niewiedzy, wprowadza nawiasowe uwagi, w kt�rych chwali lub gani bohater�w przyjmuj�c punkt widzenia jednego z nich), ? ba�ni (przypisywanie przyrodzie cudowno�ci, np. opis matecznika, ogrodu, astronomii Woj- skiego), ? powie�ci psychologicznej (wszechwiedz�cy narrator ukazuje psychiczne i spo�eczno-historyczne czynniki wp�ywaj�ce na dzia�ania bohater�w), ? poezji lirycznej (narrator zamienia si� w podmiot liryczny wyra�aj�cy swoje uczucia. Tu: oda), ? parodii romansu (mi�osne perypetie Tadeusza i Telimeny), ? powie�ci historycznej (opisy wydarze� wojennych), ? poematu heroikomicznego (sceny walki z Moskalami) ��czy tragizm (spowied� Jacka Soplicy) z komizmem (rada w za�cianku, zaloty Hrabiego do Zosi), realizm (opis uczty) z liryzmem (opisy przyrody). Nie mo�na wi�c nazwa� �Pana Tadeusza� epopeja w rozumieniu czysto teoretycznym. Poemat ten sta� si� nim dzi�ki temu, �e za takow� zechcia� go uzna� nar�d. Ukazuje bowiem: ? bohaterskie czyny wybitnych postaci, ? rysuje wielobarwn� panoram� �ycia, ? bohaterem zbiorowym uczyniony w nim zosta� nar�d polski, ? ukazuje prze�omowy moment w �yciu owego narodu: zwa�niona spo�eczno�� rodowa jednoczy si� przeciwko narodowemu wrogowi, przy czym ch�opi podniesieni zostaj� do godno�ci cz�onk�w narodu, ? znajdujemy w nim spolszczone aluzje do tradycyjnego wzorca eposu - liczne inwokacje, w tym do Ojczyzny i do Matki Boskiej, co odzwierciedla charakterystyczny dla spo�eczno�ci kult, J�zyk Utw�r napisany zosta�: ? trzynastozg�oskowcem ze �redni�wk� po si�dmej sylabie, o parzystych rymach; ? wierszem stychicznym umo�liwiaj�cym epick� rozlewno�� i potoczysto�� opowie�ci; ? j�zykiem plastycznym, eksponuj�cym ruch i barw�; z charakterystyczn� dla Mickiewicza hi- perbolizacj� opisywanych zjawisk; ? dzi�ki nadaniu przyrodzie cech ludzkich, a ludziom - cech �wiata zwierz�t, ro�lin i zjawisk natury -...
pokuj106