Zgodnie z ustawą o rachunkowości /art. 3. ust. 1 pkt 15/ środki trwałe to rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki.

Warunki jakie muszą spełniać aktywa aby mogły być zakwalifikowane do środków trwałych:

1)    muszą posiadać postać rzeczową, za wyjątkiem elementów określonych w ustawie o rachunkowości,

2)    przewidywany okres ich ekonomicznej użyteczności musi być dłuższy niż rok;

3)    muszą być kompletne;

4)    muszą być zdatne do używania i przeznaczone na potrzeby jednostki.

Do środków trwałych zalicza się:

-         nieruchomości w tym: grunty, prawo do użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, lokale będące odrębną własnością, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,

-         maszyny, urządzenia, środki transportu,

-         ulepszenia w obcych środkach trwałych,

-         inwentarz żywy.

Środki trwałe można klasyfikować na podstawie różnych kryteriów min:

1)    tytułu własności: środki własne, środki trwałe obce ewidencjonowane pozabilansowo; środki obce podlegające ewidencji księgowej na zasadach analogicznych, jak własne  środki trwałe;

2)    sposobu wykorzystania: środki znajdujące się w eksploatacji, środki nieczynne;

3)    przeznaczenia: środki produkcyjne użytkowane do celów zaopatrzenia, produkcji i zbytu, środki nieprodukcyjne wykorzystywane do celów ogólnego zarządu i socjalnych;

4)    rodzaju: grunty, budynki, lokale, budowle, maszyny, urządzenia, środki transportu itd.

Klasyfikacja Środków Trwałych jest zbiorem obiektów majątku trwałego służącym głównie do celów ewidencyjnych, ustalania stawek odpisów amortyzacyjnych i badań statystycznych.

Grupa 0 Grunty

Grupa 1 Budynki i lokale

Grupa 2 Obiekty inżynierii lądowej i wodnej

Grupa 3 Kotły i maszyny energetyczne

Grupa 4 Maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania

Grupa 5 Specjalistyczne maszyny i urządzenia

Grupa 6 Urządzenia techniczne

Grupa 7 Środki transportu

Grupa 8 Narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie

Grupa 9 Inwentarz żywy

Środki trwałe wprowadzane są do ewidencji księgowej według wartości początkowej. Na dzień bilansowy środki trwałe wyceniane są według wartości netto, czyli wartości początkowej pomniejszonej o odpisy amortyzacyjne i odpisy z tytułu trwałej utraty ich wartości.

Ewidencja zmian w stanie środków trwałych ujmowana jest na koncie bilansowym „Środki trwałe", do którego prowadzi się konto korygujące „Umorzenie środków trwałych".

Wartość początkową środków trwałych może stanowić:

Þ   cena nabycia –

Zgodnie z ustawą o rachunkowości /art. 28. ust. 2 / cena nabycia jest to cena zakupu składnika aktywów obejmująca kwotę należną sprzedającemu, bez podlegających odliczeniu podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego, a w przypadku importu powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym oraz powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika aktywów do stanu zdatnego do używania lub wprowadzenia do obrotu, wraz z kosztami transportu, załadunku, wyładunku, składowania lub wprowadzenia do obrotu a obniżona o rabaty, opusty i odzyski.

Þ   koszt wytworzenia – w przypadku gdy środek trwały został wytworzony we własnym zakresie

Zgodnie z ustawą o rachunkowości /art. 28. ust. 8 / koszt wytworzenia środków trwałych w budowie, środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych obejmuje ogół ich kosztów poniesionych  przez jednostkę za okres budowy, montażu, przystosowania i ulepszenia do dnia bilansowego lub przyjęcia do używania w tym również:

1)    niepodlegający odliczeniu podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy,

2)    koszt obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu ich finansowania i związane z nimi różnice kursowe, pomniejszony o przychody z tego tytułu.

Þ wartość rynkową (godziwą) - w przypadku nabycia środka trwałego w drodze spadku lub darowizny oraz w inny nieodpłatny sposób.

Zgodnie z ustawą o rachunkowości /art. 28. ust. 6/ za  wartość godziwą przyjmuje się kwotę, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi, dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami.

Amortyzacja stanowi koszt zużycia środka trwałego. Rozpoczęcie amortyzowania następuje nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do używania, a jej zakończenie nie później niż z chwilą zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych z jego wartością początkową. Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się drogą systematycznego planowego rozłożenia jego wartości początkowej na ustalony okres amortyzacji, czyli okres przewidywanej ekonomicznej użyteczności. /Ustawa o rachunkowości art. 32. ust. 1 /

Jednostki gospodarcze na dzień przyjęcia środka trwałego do używania są zobowiązane ustalić okres lub stawkę i  metodę amortyzacji. Przyjęta na dzień rozpoczęcia używania metoda nie może być zmieniona w trakcie amortyzowania.

Odpisy amortyzacyjne mogą być dokonywane co miesiąc, co kwartał  lub jednorazowo na koniec roku podatkowego.

Umorzenie to księgowe zmniejszenie wartości początkowej środków trwałych. Ujmowane jest ono na koncie korygującym prowadzonym do konta „Środki trwałe" o nazwie „Umorzenie środków trwałych". Zapisy na koncie korygującym pozwalają w każdej chwili skorygować wartość początkową środka trwałego do wartości bieżącej (aktualnej).

Ewidencja odpisów amortyzacyjnych środków trwałych przebiegać będzie następująco:

Dt  Umorzenie środków trwałych   Ct                           Dt        Amortyzacja         Ct

              odpis amortyzacyjny

Przy ustalając okresu użytkowania środka trwałego, należy wziąć pod uwagę następujące czynniki:

• oczekiwane wykorzystanie składnika aktywów na podstawie oczekiwanej zdolności produkcyjnej składnika lub wielkości produkcji,

• oczekiwane zużycie fizyczne, które zależy od ilości zmian produkcyjnych, programu remontów i konserwacji oraz przestojów,

• technologiczną lub rynkową utratę przydatności wynikającą ze zmian lub udoskonaleń produkcji, lub ze zmian popytu na dany produkt lub na daną usługę, do wytworzenia których wykorzystywany jest dany składnik aktywów,

• prawne lub inne podobne ograniczenia dotyczące wykorzystania składnika, takie jak wygaśnięcie umów leasingowych.

Okres użytkowania środków trwałych definiuje się w kategoriach oczekiwanej przydatności dla jednostki. Przyjęty okres użytkowania może być krótszy aniżeli jego ekonomicznie uzasadniany okres użytkowania. Oszacowanie okresu użytkowania jest kwestią własnej oceny jednostki, opartej na doświadczeniu z podobnymi aktywami,

MSR 16 przewiduje następujące metody amortyzacji:

• metodę liniową,

• metodę degresywną,

• metodę opartą na liczbie wytworzonych produktów.

Metoda amortyzacji weryfikowana jest co najmniej na koniec każdego roku finansowego. Jeżeli nastąpiła istotna zmiana w oczekiwanym trybie konsumowania korzyści ekonomicznych ze składnika aktywów, metoda amortyzacji ulega zmianie.

Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się tak długo, jak długo wartość końcowa składnika aktywów nie przewyższa jego wartości bilansowej nawet wtedy, gdy wartość godziwa przewyższa jego wartość bilansową.

Zakończenie amortyzacji następuje z chwilą zrównania odpisów amortyzacyjnych z wartością początkową, przeznaczenia do sprzedaży lub usunięcia z bilansu.

Metoda amortyzacji równomiernej oparta jest na założeniu, że przez cały okres ekonomicznej użyteczności środek trwały zużywa się równomiernie. Stawka amortyzacyjna wyrażająca wartość tego zużycia jest niezmienna w całym okresie używania środka trwałego, co ma wpływ na równomierne obciążenie wyniku finansowego jednostki.

Wybór metody amortyzacji powinien odzwierciedlać przede wszystkim sposób uzyskiwania z danego aktywa korzyści ekonomicznych.

Podstawą naliczenia amortyzacji jest różnica między wartością początkową (wartością historyczną) środka trwałego, a szacunkową wartością końcową (wartością rezydualną). Wartość rezydualną mogą stanowić uzyskane w chwili wycofania z użycia tzw. wartościowe odpady.

Metoda amortyzacji równomiernej /metoda liniowa/

Stawka amortyzacyjna jest wyznaczana według wzoru:

Ar = (Wp – Ow) ·A%

Ar = (Wp – Ow) : t

gdzie:

Ar - amortyzacja roczna,                                          Wp - wartość początkowa,

Ow - wartość rezydualna,                                          A%              - roczna stopa amortyzacji,

t                 - okres ekonomicznej użyteczności.

Metody amortyzacji nierównomiernej.

metoda amortyzacji naturalnej, w której stawka amortyzacyjna uzależniona jest od wydajności środka trwałego; Stawka amortyzacyjna jest wyznaczana według wzoru:

gdzie:

W   - planowana wydajność za cały okres ekonomicznej użyteczności,

Wt  - wydajność za dany okres ekonomicznej użyteczności

metoda amortyzacji degresywnej  - może być zastosowana w przypadku użytkowania maszyn i urządzeń zaliczanych do grupy 3-6 i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych oraz środków transportu, oprócz samochodów osobowych..

-         metoda malejącego salda, przyjmuje następujące założenia:

Þ   wysokość odpisu amortyzacyjnego oblicza się

- w pierwszym roku używania - od wartości brutto (początkowej),

- w kolejnych latach używania - od wartości netto (bilansowej; bieżącej),

Þ   stopa amortyzacyjna jest wielokrotnością stopy stosowanej przy metodzie liniowej (podwyższana jest wskaźnikiem przyśpieszonej amortyzacji np. 2 dla maszyn i urządzeń poddanych szybkiemu postępowi technicznemu; 1,4- dla budynków i budowli używanych w złych warunkach),

Þ   istnieje możliwość dodatkowego przyśpieszenia - skrócenia okresu amortyzowania poprzez zastąpienie metody degresywnej metodą liniową w momencie, w którym bieżąca amortyzacja wynikająca z zastosowania metody degresywnej jest niższa od stawki amortyzacyjnej wynikającej z metody liniowej.

I-szy rok używania              A = (W — O ) · A% · wskaźnik przyśpieszonej amortyzacji

II—gi rok używania i kolejne Ar = WB ·A% · wskaźnik przyśpieszonej amortyzacji

gdzie:...