Lęk u ofiar przemocy.pdf

Psychiatria

PRACA ORYGINALNA

tom 5, nr 3, 91–98

ISSN 1732–9841

Małgorzata Dąbkowska

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Katedra i Klinika Psychiatrii Collegium Medicum w Bydgoszczy

Wybrane aspekty lęku

u ofiar przemocy domowej

Some aspects of anxiety in victims

of domestic violence

Introduction. The aim of the study was an assessment of traumatic events’ (home bullying) influence on victims’

mental condition. The study examine whether some aspects of anxiety is associated with adverse life events, especially

home bullying.

Material and methods.

Material and methods. The examined group consisted of 59 women at the age between 17 and 64 years, the

average age 35.9 years. All examined women were residents of home bullying victims hostel or single mothers’ hostel.

Perpetrators used psychical violence (humiliating, menacing, deriding, setting financial limits, cheating victims out of

money) or physical violence (beating and spanking, strangling, tieing together, sexual intercourse forcing, locking in

a house). To assess the level and symptoms of anxiety Hamilton Anxiety Scale (HAS) was used. To assess the level of

anxiety as state and as trait the State Trait Anxiety Inventory (STAI) self-evaluation questionnaire was used. To assess

the level of social anxiety self-report Liebowitz Social Anxiety Scale (LSAS) was used.

Results.

Results. The average level of intensity of anxiety according to HAS was 16.5 points. In 28.8% of women the

medium intensity anxiety were found, in 8.4% — hard intensity anxiety. In the studied group the low level of

anxiety as a trait and as a state was noted. Social anxiety was reported among 57.1% of women who have

experienced domestic violence. Thirty eight percent was noted with a subtype of isolated social anxiety, whereas

19% had a generalized subtype of social phobia. Moderate intensity of social anxiety was presented by 9.5% of

women, quite significant by 6.4% and severe and very severe by 9.4% of respondents.

Conclusions.

Conclusions. Traumatic events caused by home bullying can be a source of anxiety in victims. Victims of dome-

stic violence are inherently at risk of social anxiety. Psychiatry 2008; 5: 91–98

Psychiatry 2008; 5: 91–98

key words: domestic violence, symptoms of anxiety, state/trait anxiety, social anxiety

Wstęp

Lęk to przykre emocje z odczuciem silnego zagroże-

nia, którym towarzyszy wiele objawów wzbudzenia

psychicznego, ruchowego i autonomicznego. Lęko-

wi towarzyszą również poznawcze wyobrażenia zwią-

zane z przeżywaniem zagrożenia. W sensie ewolu-

cyjnym lęk jako sygnał zagrożenia umożliwiał ada-

ptację do zmian w środowisku i motywował do po-

dejmowania działań ochronnych. Lęk jest zjawiskiem

złożonym i wieloaspektowym. Podwaliny pod roz-

wój koncepcji lęku położyła psychoanaliza. Freud

uważał, że lęk jest spowodowany stłumieniem libido

przez superego [1]. Rogers uważa, że lęk wynika

z nieprawidłowego obrazu siebie, rozbieżności mię-

dzy wizją siebie idealnego a stanem rzeczywistym

i z niskiej samooceny. McReynolds tłumaczy lęk jako

następstwo nieprawidłowego przetwarzania informa-

cji [2]. Schachter z kolei uważa, że stany emocjonal-

ne, w tym lęk, są wynikiem pobudzenia fizjologicz-

nego w wyniku interpretacji sytuacji. W teorii ucze-

nia według Millera uznano lęk za wyuczoną reakcję

Adres do korespondencji:

dr med. Małgorzata Dąbkowska

Klinika Psychiatrii

ul. Kurpińskiego 19, 85–096 Bydgoszcz

tel.: (0 52) 585 42 56

e-mail: gosiadabkowska@yahoo.com

www.psychiatria.viamedica.pl

Introduction.

Abstract

Introduction.

Material and methods.

Results.

Conclusions.

Psychiatria 2008, tom 5, nr 3

na powtarzające się zagrożenie. Lęk w teorii Spen-

ce’a jest rozumiany jako popęd, predyspozycja do

reagowania lękiem w sytuacji zagrożenia. Według

Mandlera lęk jest stanem bezradności, gdy nie ma

możliwości właściwego reagowania. Złożone teorie,

na przykład Younga, podkreślały zarówno genetycz-

ne, jak i wyuczone reakcje obronne jednostki na za-

grożenie. Niektóre teorie, jak teoria Izarda, większy

nacisk kładą na zaburzenia emocji, a inne bardziej

zajmują się przejawami psychofizjologicznymi lęku,

jak w przypadku przekonań Epsteina [3]. Koncepcję

lęku jako syndromu obejmującego zmiany fizjologicz-

ne, reakcje ekspresyjne, subiektywne poczucie zagro-

żenia, niepokój i napięcie oraz werbalizację odczuć

przedstawili Lazarus i Averill w ramach teorii emocji.

Według tych badaczy procesy poznawcze pośredniczą

między sytuacją a reakcją emocjonalną na nią [1].

Lęk jest wywoływany przez stres psychologiczny zwią-

zany z poczuciem zagrożenia i niepewnością. Mani-

festacja lęku obejmuje objawy fizjologiczne, psychicz-

ne i behawioralne.

W obrazie klinicznym lęk charakteryzuje się zbyt du-

żym nasileniem, długotrwałością i bezprzedmioto-

wością, co wywołuje wpływ dezadaptacyjny, a nie-

kiedy destrukcyjny. Lęk jako syndrom leży u podłoża

zaburzeń lękowych. Poszczególne składowe lęku jako

syndromu mogą być oceniane za pomocą Skali Lęku

Hamiltona (HAS, Hamilton Anxiety Scale ). Jest to skala

kliniczna stosowana do oceny objawów lęku w za-

burzeniach psychicznych, zwłaszcza w zaburzeniach

lękowych i depresji.

Lęk może się przejawiać w postaci fobii, czyli nawy-

kowego unikania sytuacji lękotwórczych, kojarzonych

z obawą wystąpienia objawów nasilonego lęku. Gold-

stein uważał, że istotne jest uświadomienie istnienia

przedmiotu zagrażającego. Jedną z powszechnych

fobii jest fobia społeczna, którą rozpoznaje się, gdy

u danej osoby występują uporczywe objawy w nie-

których lub wszystkich sytuacjach społecznych,

w których może ona być oceniana przez innych i boi

się pojawienia objawów lęku lub zachowania nara-

żającego na upokorzenie.

Skala Lęku Społecznego autorstwa Liebowitza (LSAS,

Liebowitz Social Anxiety Scale ) jest skalą diagno-

styczną oceniającą występowanie i nasilenie objawów

fobii społecznej [4].

Lęk towarzyszy życiu ludzkiemu, ale szczególnie na-

rażone są osoby, które doświadczyły przemocy do-

mowej. Przemoc w rodzinie to zamierzone i wyko-

rzystujące przewagę sił działanie skierowane prze-

ciw członkowi rodziny, naruszające jego prawa

i dobra osobiste, powodujące cierpienie i szkody.

Sprawcami przemocy wobec kobiet są zazwyczaj ich

bliscy lub partnerzy. Formy przemocy wobec kobiet

mogą się różnić w zależności od tradycji kulturowych,

pochodzenia etnicznego lub społecznego. Stosowa-

nie przemocy wobec partnerów w związkach jest

powszechne we wszystkich krajach, na każdym po-

ziomie społecznym i w każdym kręgu kulturowym.

Przemoc domowa wiąże się z poważnym ryzykiem

pogorszenia zdrowia kobiet. Jej rozpowszechnienie

jest duże. W Niemczech 36,6% kobiet przynajmniej

raz doświadczyło przemocy domowej po 16. roku

życia, 4,6% w ostatnim roku, a 1,5% zgłosiło się do

ambulatorium z tego powodu. Negatywny wpływ

doznanych urazów na zdrowie podaje 57% ofiar.

Najczęściej są to zranienia głowy, siniaki, złamania,

choroby przewodu pokarmowego, bóle głowy i mi-

greny, choroby serca. Objawy psychologiczne to: lęk,

depresja, tendencje samobójcze, samouszkodzenia.

Jedynie 52% ofiar, u których przemoc spowodowała

skutki zdrowotne otrzymało pomoc medyczną [5].

Zdecydowana większość ofiar uważa, że podczas

badania lekarskiego powinno się rutynowo prze-

prowadzać wywiad w kierunku przemocy domowej

[5]. W grupie japońskich kobiet w przeprowadza-

nym przez pielęgniarki wywiadzie dotyczącym prze-

mocy domowej aż 67% potwierdziło obecność prze-

mocy fizycznej, psychicznej lub wykorzystywania sek-

sualnego w ich życiu. U 45% badanych wyniki kwe-

stionariusza oceniającego zdrowie wykazały klinicz-

ne nasilenie objawów depresji lub lęku [6]. Na pod-

stawie literatury omawiającej rozpowszechnienie

i epidemiologię przemocy domowej wykazano, że

1 na 20 kobiet doznała jej w swoim życiu. Wśród

ofiar znęcania się przeważa płeć żeńska, a wśród

sprawców — zdecydowanie płeć męska. Znęcanie

się przybiera różne formy — od inwigilacji ofiar do

groźnej agresji lub aktów przemocy. Prześladowa-

nie powoduje u ofiary poważne konsekwencje zdro-

wotne, choć nie zawsze spotyka się to ze zrozumie-

niem społecznym [7]. Z psychicznych skutków prze-

mocy ofiary najczęściej zgłaszają lęk (32%) [8]. Na-

silonym lękiem wyróżniały się szczególnie ofiary

brutalnej przemocy, które miały głębokie poczucie

winy [9]. Osoby doświadczające przemocy narażo-

ne są stale na sytuacje lękotwórcze, co może pod-

nosić poziom lęku jako stanu. Bardziej niekorzyst-

nie będą reagować na stres osoby z wysokim po-

ziomem lęku jako cechy. Zwłaszcza w sytuacjach

związanych z zagrożeniem godności i integralności

osoby poziom lęku jako cechy odgrywa dużą rolę

w stymulacji do lęku jako stanu [10, 11]. Na początku

lat 60. XX wieku Cattell i Scheier wyodrębnili dwa

www.psychiatria.viamedica.pl

Małgorzata Dąbkowska, Wybrane aspekty lęku u ofiar przemocy domowej

rodzaje lęku: lęk jako stan i lęk jako cecha, a potem

Spielberger uściślił w swojej koncepcji różnice mię-

dzy nimi [10, 12]. Stan lęku ma charakter przejścio-

wy. Wzbudzają go czynniki sytuacyjne, najczęściej

związane z zagrożeniem zarówno realnym, jak

i oczekiwanym lub wyobrażonym. Lęk jako cecha

w rozumieniu Spielbergera oznacza nabytą dyspo-

zycję behawioralną, która czyni jednostkę podatną

na postrzeganie szerokiego zakresu obiektywnie nie-

groźnych sytuacji jako zagrażających i reagowanie

na nie stanem lęku, nieproporcjonalnie silnym

w stosunku do wielkości niebezpieczeństwa. Ten ro-

dzaj lęku ma charakter wyuczony.

W powstaniu fobii społecznej mają znaczenie zarów-

no czynniki genetyczne, jak i środowiskowe, na przy-

kład traumatyczne wydarzenia życiowe [13–15].

Oprócz czynników dziedzicznych, w etiologii zabu-

rzeń rolę odgrywają katastroficzne wydarzenia życio-

we, a szczególnie niekorzystna jest kumulacja wielu

trudnych sytuacji. Połowa pacjentów z fobią spo-

łeczną podaje konkretne wydarzenie, które zapocząt-

kowało chorobę. Według teorii warunkowania lęk

jest wynikiem doświadczania zagrożenia. Przemoc

domowa niesie ze sobą powtarzające się traumatycz-

ne doświadczenia.

Kobiety charakteryzują się większą skłonnością do

odczuwania lęku i obniżonego nastroju niż mężczyź-

ni. Porównując kobiety ze związków bez przemocy

i kobiety związane ze sprawcami przemocy z ich part-

nerami pod względem zdrowia psychicznego, to

kobiety mają wyższy poziom lęku i objawy depresji

w porównaniu z mężczyznami, niezależnie od faktu

przemocy [16].

U kobiet narażonych na przemoc psychiczną i fi-

zyczną ze strony partnerów częściej występują ob-

jawy lękowe i depresyjne, a ich nasilenie jest po-

głębione. Przemoc psychiczna ma równie negatyw-

ny wpływ na zdrowie psychiczne ofiar, jak prze-

moc fizyczna [17].

Skalę Lęku Hamiltona (HAS) stosowano do oceny

nasilenia objawów lęku jako syndromu w różnych

zaburzeniach psychicznych [18]. Za pomocą HAS

oceniano lęk u ofiar niewoli i tortur [19]. Skalę tę

stosowano również do oceny lęku u osób uzależ-

nionych od alkoholu z doświadczeniami przemocy

w dzieciństwie [20] oraz do oceny skuteczności far-

makoterapii zespołu stresu pourazowego (PTSD,

post-traumatic stress disorder ) u kobiet z doświad-

czeniami przemocy domowej i seksualnej [21].

Celem badania była ocena nasilenia lęku jako syn-

dromu, ocena poziomu lęku jako stanu i jako cechy

oraz poziomu lęku społecznego u ofiar przemocy ze

strony partnera.

Materiał i metody

Ocena nasilenia objawów lęku — Skala Lęku

Hamiltona (HAS)

Skala Lęku Hamiltona, nazywana też Hamilton Anxiety

Rating Scale (HARS), została skonstruowana przez

Maxa Hamiltona w 1959 roku [22]. Skala ta ocenia

lęk jako syndrom, jego objawy fizjologiczne, psychicz-

ne i behawioralne. Mierzy lęk, jego aspekty psychicz-

ne (napięcie, psychologiczny dystres) i somatyczne

(fizyczne skargi będące wyrazem lęku). Hamilton

dostosował tę skalę do dorosłych i dzieci, choć naj-

częściej używana jest do oceny lęku w populacji mło-

dych osób dorosłych. Stosuje się ją podczas oceny

klinicznej, opiera się ona na subiektywnej ocenie oso-

by przeprowadzającej wywiad. Przeprowadzający

ocenę lęku zadaje połowicznie ustruktualizowane

pytania dotyczące przejawów lęku. Badający ocenia

odpowiedzi pacjenta w 5-punktowej (0–4 pkt) skali

każdego z 14 elementów. Zero punktów oznacza brak

objawów lęku, 1 punkt — łagodne nasilenie, 2 punkty

— umiarkowane nasilenie, 3 punkty — poważne na-

silenie, a 4 punkty — obezwładniające nasilenie lęku

[23]. Całkowita możliwa do uzyskania punktacja

wynosi 56 punktów. Siedem itemów opisuje psychicz-

ny aspekt lęku, a drugie siedem — somatyczne prze-

jawy lęku i w każdej z tych części można uzyskać od

0 do 28 punktów. Łagodny poziom nasilenia lęku

określa się u osób, które uzyskały 18–24 punkty,

umiarkowany w przypadku uzyskania 25–30 punk-

tów, a poważny powyżej 30 punktów w skali HAS

[23, 24]. Skala ta jest stosowana powszechnie na

całym świecie, również w Polsce. W licznych bada-

niach potwierdzono jej dobrą zgodność oraz wiary-

godność. Wyniki badań pokazują, że osoby, które

uzyskały wysoką punktację w tej skali mają klinicznie

potwierdzone zaburzenia lękowe. Pacjenci z lękiem

uogólnionym czy zaburzeniami panicznymi osiągają

ogólną punktację w tej skali powyżej 20 punktów,

a osoby bez zaburzeń lękowych uzyskują niskie wy-

niki. Wskazywano na słaby punkt tej skali, jakim jest

trudność w oddzieleniu objawów lęku od objawów

związanych z depresją. Skala HAS jest przydatna do

oceny skuteczności leków stosowanych w terapii za-

burzeń lękowych lub skuteczności psychoterapii. Sto-

suje się ją także do oceny lęku u osób, które przeżyły

traumatyczne wydarzenia, na przykład u ofiar wojny [25].

www.psychiatria.viamedica.pl

Psychiatria 2008, tom 5, nr 3

Ocena lęku jako stanu i jako cechy

— Inwentarz Stanu i Cechy Lęku (STAI)

W badaniach wykorzystano kwestionariusz samooce-

ny Inwentarza Stanu i Cechy Lęku (STAI, State Trait

Anxiety Inventory ) składający się z dwóch części po

20 pytań [26]. Część pierwsza dotyczyła oceny lęku

jako stanu odczuwanego w danym momencie, na-

tomiast druga — lęku jako cechy, czyli odczuwane-

go zazwyczaj [27]. Test STAI został opracowany przez

Spielebergera, Gorsucha i Lushene’a [28]. Osoba

badana ma do wyboru jedną z czterech skategory-

zowanych odpowiedzi. Odpowiedzi te są niejedna-

kowe w obu częściach skali. W części oceniającej stan

lęku brzmią one: zdecydowanie tak, raczej tak, ra-

czej nie i zdecydowanie nie, w części oceniającej ce-

chę lęku: prawie zawsze, często, czasami, prawie

nigdy. Wysokie wyniki w wymiarze lęku jako stanu

mogą świadczyć o stresie w wyniku trudnej sytuacji

życiowej, w jakiej znajdują się badane osoby. Wyso-

kie wyniki w wymiarze lęku jako cechy mogą nato-

miast świadczyć o stałej predyspozycji osobowościo-

wej do odpowiadania lękiem na różne sytuacje życio-

we [29]. W badaniu przeprowadzonym za pomocą

STAI uzyskane wyniki surowe zostały zamienione na

wyniki standaryzowane dla płci i wieku (steny) [29].

Skala stenowa jest skalą 10-punktową, w której wy-

niki 1–4 interpretuje się jako niskie (świadczą o ni-

skim poziomie lęku jako cechy i stanu), wyniki 5–6

jako przeciętne (średni poziom lęku jako cechy i sta-

nu), a wyniki 7–10 jako wysokie (wysoki poziom lęku

jako cechy i stanu). W Polsce niejednokrotnie oce-

niano poziom lęku w różnych zaburzeniach za po-

mocą STAI [30].

nie publiczne (item 31, 32, 39, 40, 11, 29, 30, 12,

3, 4, 9, 27, 33), aktywność publiczna (item 5, 25,

26, 6, 7, 8, 1, 2, 28, 10), sytuacje z udziałem spo-

łeczne nieznanych osób (item 20, 23, 24, 22, 21,

19, 16, 15), zdolność do przeciwstawiania się lub

wyrażania dezaprobaty (item 43, 47, 44, 48, 36, 35,

34, 38, 18, 17, 37), aktywność w wolnym czasie (item

45, 46, 13, 41, 14, 42). Skalę LSAS stosowano po-

wszechnie w wielu badaniach, można więc uważać

ją za standardowe narzędzie do oceny lęku społecz-

nego. Wynikiem jest suma uzyskanej punktacji oce-

niającej nasilenie lęku w danej sytuacji i stopień jej

unikania. Przyjęto następujące przedziały punktacji

klasyfikujące stopień nasilenia fobii społecznej: 55–

–65 punktów — umiarkowany, 66–80 punktów —

znaczny, 81–95 punktów — ciężki, > 95 punktów

— bardzo ciężki. Przyjęto punktację umożliwiającą

rozróżnienie podtypu fobii społecznej izolowanej (30–

–59 pkt) oraz uogólnionej ( ≥ 60 pkt) [31]. W pracy

zastosowano wersję samooceny skali. W wielu do-

niesieniach potwierdzono istotną korelację między

skalą samooceny (LSAS-SR, LSAS self-report ) a skalą

stosowaną przez klinicystę (LSAS-CA, LSAS clinician-

administered ) [32–34]. Skala ta i jej podskale przed-

stawiają bardzo dobrą wewnętrzną spójność [34].

Skala ta ma istotną korelację zbieżności z innymi ska-

lami stosowanymi w ocenie fobii społecznej. Jest czu-

ła w ocenie efektywności leków stosowanych w lęku

społecznym [35]. Skalę LSAS stosowano w różnych

wersjach językowych i określono dobrą czułość i wia-

rygodność [36, 37]. Wykazuje ona dobre właściwo-

ści psychometryczne.

Ocena lęku społecznego — Skala Lęku

Społecznego autorstwa Liebowitza (LSAS)

Za pomocą LSAS ocenia się reakcję na sytuacje spo-

łeczne (występowanie publiczne, kontakty społecz-

ne), które u osoby z lękiem społecznym wywołują

strach i/lub ich unikanie [4]. Kwestionariusz ten jest

także popularnym narzędziem do oceny efektywno-

ści różnych terapii, w tym leków stosowanych w przy-

padku fobii społecznej. Zawiera on 24 itemy, każdy

item przedstawia sytuację i stopień lęku, który ona

budzi, w nasileniu 0–3 punktów (brak, łagodny,

umiarkowany, ciężki) oraz stopień unikania tej sytu-

acji (0–3 pkt: nigdy, czasami, często, zawsze).

W kwestionariuszu przedstawiono 11 społecznych

interakcji i 13 sytuacji związanych z występowaniem

publicznym. Poszczególne itemy skali można pogru-

pować w strukturę czynnikową w zależności od róż-

nych przejawów trudności społecznych: przemówie-

Grupa badana

Grupę badaną stanowiło 59 kobiet w wieku 17–64

lat (średnia wieku 35,9 roku; odchylenie standardo-

we [SD, standard deviation ] = 9,8 roku). Wszystkie

kobiety miały traumatyczne przeżycia związane

z przemocą ze strony bliskiej osoby, partnera życio-

wego. W czasie badania w zdecydowanej większo-

ści nie przebywały ze sprawcą od kilku miesięcy do

kilku lat. W przeważającej liczbie badane były miesz-

kankami hosteli dla ofiar przemocy lub domów sa-

motnej matki. Sprawcy stosowali względem wszyst-

kich kobiet przemoc fizyczną i psychiczną, która trwa-

ła od kilku miesięcy do ponad 20 lat. Wszystkie ofia-

ry doświadczyły w przebiegu przemocy domowej za-

grożenia utraty zdrowia lub życia, lub integralności

psychofizycznej. Przejawy stosowanej przemocy ze

strony partnera były różne: groźby pozbawienia życia,

duszenie, bicie ciężkim narzędziem, grożenie nożem,

siekierą, popychanie z przewracaniem, wymuszanie

www.psychiatria.viamedica.pl

Małgorzata Dąbkowska, Wybrane aspekty lęku u ofiar przemocy domowej

Tabela 1. Średnie nasilenie objawów lęku w skali HAS u osób z niskim i wysokim poziomem lęku jako

stanu i jako cechy

Table 1. Mean intensity of anxiety in Hamilton Anxiety Scale among persons with low or height level of

anxiety as trait and state

Grupa

Niski poziom lęku/

Wysoki poziom lęku/

Różnica

/Steny

Punktacja HAS

Średnia (SD)

Lęk jako stan

15,7 (15,8)

25,7 (5,0)

–2,706

5,1

0,041

Lęk jako cecha

15,1 (8,4)

25,5 (6,4)

–2,9

4,3

0,038

test t -Studenta dla średnich wartości zmiennych niezależnych

aktywności seksualnej. Większość badanych ofiar

podkreślała, że szczególnie dotkliwa była stosowana

przemoc psychiczna, takiego rodzaju jak: poniżanie,

wyzywanie, wyśmiewanie, ograniczanie swobody

działania i poruszania się, ograniczanie dysponowa-

nia pieniędzmi, wyłudzanie pieniędzy, zadłużanie.

Równie dotkliwe było bycie świadkiem znęcania się

nad dziećmi przez partnerów. U wszystkich bada-

nych kobiet poziom inteligencji był w granicach nor-

my. Większość miała wykształcenie zawodowe lub

przysposobienie zawodowe. Pojedyncze osoby pra-

cowały zawodowo, niezależnie od wieku dzieci. Pra-

wie wszystkie kobiety były matkami 1–4 dzieci.

Zgodę na prowadzenie badania wydała Komisja Bio-

etyczna Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu

przy Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera

w Bydgoszczy.

oceniającej przejawy lęku jako zgłaszane dolegliwo-

ści somatyczne wynosiło 7,4 punktu (SD = 10,2).

U większości (96%) kobiet w badanej grupie poziom

lęku jako stanu w skali Spielberga był w zakresie ni-

skich wartości stenowych. Jedynie 4% ofiar miało

wysokie wartości lęku jako stanu. Podobnie u więk-

szości kobiet w grupie poziom lęku jako cechy był

w zakresie niskich wartości stenowych (91,5%), a je-

dynie u 8,5% w zakresie wysokich wartości steno-

wych. Średnie nasilenie objawów psychicznych i so-

matycznych lęku jako syndromu ocenianych w skali

HAS różniło się między grupą kobiet z wysokim lę-

kiem jako stanem w porównaniu z kobietami o ni-

skich wartościach stenowych lęku jako stanu (tab.

1). Podobnie w grupie kobiet mających wysokie war-

tości stenowe lęku jako cechy średnie nasilenie obja-

wów lęku w skali HAS było istotnie wyższe (tab. 1).

Poziom lęku ocenianego w skali HAS korelował

z poziomem lęku jako cechy (istotność na poziomie

0,01) (tab. 2).

Ponad połowa kobiet (57,1%), które w przeszłości

doświadczały przemocy domowej miała lęk społecz-

ny — 38% typu izolowanego, 19% typu uogólnio-

nego. Nasilenie lęku społecznego korelowało istot-

nie z poziomem lęku jako stanu (r = 0,487, p =

= 0,000, poziom istotności 0,01) i jako cechy (r =

= 0,403, p = 0,005, poziom istotności 0,01; test

korelacji Pearsona).

Średnie nasilenie objawów lęku w punktacji całej

skali LSAS-SR w badanej grupie wynosiło 38,9

punktu (SD = 28,1). W podskali oceniającej strach

średnie nasilenie w grupie wynosiło 19,1 (SD =

= 14,4), a w podskali oceniającej zachowania uni-

kające — 19,7 punktu (SD = 14,7). Nasilenie ob-

jawów fobii społecznej było różne. Umiarkowane

nasilenie fobii społecznej uogólnionej stwierdzo-

Analiza statystyczna

Wyniki badań poddano ocenie statystycznej. Posłużo-

no się pakietem testów statystycznych SPSS ( Statisti-

cal Package for the Social Sciences ) dla Windows,

wersja 13.0. Zastosowano test dla zmiennych nieza-

leżnych: test t -Studenta oraz test korelacji Pearsona.

Wyniki

Średnie nasilenie lęku jako zespołu objawów psychicz-

nych i somatycznych ocenianego za pomocą HAS

w badanej grupie kobiet wynosiło 16,5 punktu (SD

= 14,8). Przynajmniej łagodne (> 17 pkt) nasilenie

lęku, zgodnie z oceną w skali HAS, miało aż 45,8%

ofiar przemocy domowej, umiarkowane (> 24 pkt)

— 28,8%, a ciężkie (> 30 pkt) — 8,4%. Średnie na-

silenie ogólnych objawów psychicznych lęku w pod-

skali HAS wynosiło 8,8 punktu (SD = 6,1), a średnie

nasilenie objawów somatycznych według podskali

www.psychiatria.viamedica.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: