Prawo i jego funkcje.pdf

wosdlaciebie@gmail.com

Prawo, normy prawne, przepis prawny

Pojęcie prawa

Pojęcie prawa ma wiele znaczeń, najczęściej rozumiemy go jako zbiór norm postępowania na terenie danego

kraju, ustalony przez władze państwowe z uwzględnieniem norm zwyczajowych. Według Celsusa (jurysty

rzymskiego) „Prawo jest tym, co dobre i słuszne”. Pojęcie prawa moŜna rozumieć na dwóch płaszczyznach:

podmiotowej i przedmiotowej.

Pojęcie prawa w znaczeniu podmiotowym to zbiór uprawnień jednostki, słuŜący zabezpieczeniu jej

interesów.

Pojęcie prawa w znaczeniu przedmiotowym to zbiór norm prawnych norm postępowania, których

naruszenie grozi sankcjami.

Normy prawne

Normy prawne (łac. norma reguła, przepis), wzór postępowania w danej sytuacji np. rodzice powinni

zameldować dziecko po urodzeniu. W razie nie przestrzegania tej normy rodzicom grozi grzywna. Normy

prawne zawierają nakaz, zakaz lub dozwolenie.

Normy składają się z hipotezy, dyspozycji i sankcji.

Hipoteza określa, do kogo jest kierowana (kto jest adresatem) oraz okoliczności, w których ma

zastosowanie.

Dyspozycja przez nakaz, zakaz lub dozwolenie określa zachowanie adresata.

Sankcja zawiera konsekwencje prawne, w razie niedostosowania się do normy.

Według innej teorii normy prawne składają się z dwóch róŜnych norm tj:

Sankcjonalnej zawierającej hipotezę i dyspozycję.

Sankcjonującej zawierającej hipotezę i dyspozycje będącą w rzeczywistości sankcją.

Normy prawne mogą mieć róŜne rodzaje:

Autonomiczne gdzie adresat i normodawca stanowią ten sam podmiot.

Heteronomiczne gdzie adresat i normodawca to dwa róŜne podmioty.

Indywidualne regulujące zachowanie imiennie konkretnego podmiotu w sytuacji jednorazowej,

Generalne dotyczące wszystkich zainteresowanych.

Nakazujące dyspozycja zawiera nakaz (np. nakaz skrętu w lewo).

Zakazujące mdyspozycja zawiera zakaz (np. nie kradnij).

Uprawniające dyspozycja pozwala wybrać sposób postępowania.

Bezwzględnie obowiązujące naleŜy się zastosować bez moŜliwości jakiegokolwiek wyboru,

Względnie obowiązujące stosowane wówczas, gdy podmioty prawa innych reguł niŜ wyraŜa dyspozycja.

wosdlaciebie@gmail.com

wosdlaciebie@gmail.com

Obowiązujące na obszarze całego państwa.

Obowiązujące w określonym terenie.

Przepis prawny

Przepis prawny to podstawowy zapis ustawy lub rozporządzenia. MoŜe występować w formie artykułu, punktu,

podpunktu, ustępu, czy paragrafu. Z przepisów prawnych moŜna odczytać normy prawa, choć nie są to

jednoznaczne formy. Przykład przepisu prawnego nakazującego: art. 266 „ Przed przesłuchaniem świadka

uprzedza się go o prawie do odmowy zeznań i odpowiedzialności karnej za złoŜenie fałszywych zeznań”.

wosdlaciebie@gmail.com

Prawo naturalne a prawo stanowione

Prawo naturalne

Prawo naturalne (lex naturalis) to zbiór norm, które obowiązują całe społeczeństwo i władzę państwową bez

względu na to, czy są one przez tą władzę ustanawiane i uznawane, czy nie.

KaŜda zbiorowość ludzka we wczesnych etapach swojego rozwoju wykształciła zbiór norm postępowania, co

potwierdza jedna z sentencji łacińskich „Ubi societas, ibi ius” (gdzie społeczeństwo tam prawo). Ludzie od

momentu tworzenia pierwszych zorganizowanych zbiorowości organizowali teŜ prawo. Było ono niezbędne we

współistnieniu i relacjach społecznych. Początkowo było to prawo zwyczajowe, niepisane.

Pierwszy skodyfikowany zbiór praw wydał władca Macedonii Hammurabi (XVIII XVII w. p.n.e.), przez

historyków nazywany Kodeksem Hammurabiego. Kodeks zawierał szereg praw obowiązujących obywateli i

niewolników.

Za źródło norm postępowania uwaŜa się naturę Boga (Kościół Katolicki), naturę społeczną lub niezmienną

naturę ludzką (oświecenie). O boskim pochodzeniu prawa pisali w swoich dziełach św. Augustyn i św. Tomasz z

Akwinu. Zwolennicy pochodzenia prawa z natury społecznej to m in. Jan Jakub Rousseau i Immanuel Kant.

Współcześnie uznaję się prawo naturalne za wzór dla prawa stanowionego. Normy prawa naturalnego odwołują

się do natury człowieka, któremu Bóg dał wolną wolę i rozum, aby nimi rozporządzać dla dobra ogólnego.

Naczelną ideą prawa naturalnego jest idea dobra i nakaz NaleŜy czynić dobro.

Prawo naturalne oparte jest na naturze ludzkiej, nie moŜna więc jego zniszczyć lub zabrać człowiekowi. Prawo

naturalne jest nadrzędne przy tworzeniu prawa państwowego, nawiązuje do godności człowieka, powszechnego

dobra i sprawiedliwości społecznej, a nie dąŜenia władzy do zaspokojenia własnych doraźnych interesów.

Prawo naturalne jest bardziej stabilne i trwałe od prawa stanowionego, gdyŜ odnosi się do woli BoŜej, która

podyktowała człowiekowi uniwersalne i niezmienne zasady postępowania w zbiorowości.

Podstawowe przykłady prawa naturalnego to: prawo do własności, do Ŝycia, do owoców swojej pracy, do

zabawy, do religii itp.

Prawo stanowione

Prawo stanowione (ius civile) to zbiór norm, które zostały ustanowione przez organy państwowe,

ustawodawcze, uwzględniając normy ogólne przyjęte w danym społeczeństwie. Państwo gwarantuje

przestrzeganie tego typu prawa za pomocą przymusu. Prawo stanowione niektórzy określają jako prawo

pozytywne , gdyŜ jest wolne od ocen moralnych i tylko jego naleŜy przestrzegać.

wosdlaciebie@gmail.com

Relacje pomiędzy prawem naturalnym, a stanowionym (pozytywnym)

Prawo naturalne

Prawo jest ściśle określona wartością.

Prawo wyraŜa dąŜenie do idei dobra, piękna, sprawiedliwości.

Normy moralne są dane człowiekowi od Boga, wynikają z natury ludzkiej i zasad współŜycia zbiorowości.

Posiadają moc wiąŜącą.

Zasady moralne powinny być podstawa przepisów prawnych.

Prawo pozytywne

Prawo jest ściśle określone leksykalnie.

Większość nie widzi potrzeby oceny prawa z punktu moralnego.

Norma moralna nie traci na waŜności nawet gdy jest uznana za niesprawiedliwą i niemoralną. Norma traci

swoją wagę i znaczenie dopiero gdy uchyli ją organ legislacyjny zgodnie z procedurami.

W państwie istnieją zasady spisane w przepisach prawnych.

NiezaleŜnie od rozbieŜności pomiędzy zwolennikami prawa naturalnego, a stanowionego (pozytywnego) istnieją

teorie, które uznają za właściwe następujące rozumowanie:

Wśród norm postępowania są takie, które określają jedynie normy moralne.

Niektóre zachowania określają tylko normy prawne np. procedury podejmowania pewnych czynności.

Istnieją zachowania regulowane zarówno przez normy moralne jak i prawne np. zabójstwo.

KaŜde zachowanie jednostki jest regulowane przez prawo, które zawiera w sobie zasady moralne.

Formuła Radbrucha nakazuje nieprzestrzeganie prawa pozytywnego jeśli narusza ono podstawowe normy

moralne. Jako przykład moŜna podać orzecznictwo podczas procesu norymberskiego, kiedy państwo

nazistowskie nakazywało łamać wiele norm moralnych, a wśród nich podstawowe prawo do Ŝycia.

wosdlaciebie@gmail.com

Funkcje prawa

Prawo pełni w państwie róŜnorodne funkcję zarówno wobec obywatela jak i wobec całej zbiorowości. Prawo

reguluje Ŝycie polityczne, społeczne, gospodarcze i kulturalne w państwie, występuje równieŜ jako czynnik

kontrolujący powyŜsze dziedziny.

Funkcja regulacji Ŝycia społecznego (stabilizacyjna) prawo pozwala zapewnić obywatelom

poczucie bezpieczeństwa w państwie. Eliminuje niepoŜądane zachowania. Utrwala istnienie ładu

społecznego, gospodarczego, politycznego.

Funkcja wychowawcza prawo kształtuje pozytywne zachowania wobec przepisów prawnych np.

wobec przestrzegania przepisów ruchu drogowego, mówimy wówczas o charakterze prewencyjnym. Prawo

pełni takŜe funkcję resocjalizacyjną, kiedy zastosowana kara działa tak, Ŝe osoba, której to dotyczy nie jest

skłonna pogwałcić istniejące normy prawne.

Funkcja ochronna prawo ma za zadanie chronić te wartości, które są ogólnie przyjęte i waŜne ze

społecznego punktu widzenia.

Funkcja dynamizująca prawo jest narzędziem zmiany róŜnych dziedzin Ŝycia np. prawo oświatowe

regulujące przepisy związane z Nową Maturą.

Funkcja dystrybucyjna prawo rozdziela dobra i cięŜary, wynikające z funkcjonowania państwa np.

przez podatki. Funkcja ta dotyczy szczególnie prawa cywilnego i administracyjnego.

Funkcja represyjna prawo ma za zadanie określić wymiar kary za dokonanie przestępstw, działać

odstraszająco na sprawców, a takŜe realizować zasadę nieuchronności poniesienia kary za dokonane

przestępstwo.

Funkcja kontrolna prawo określa postawy jednostek, grup społecznych, narodu i instytucji

państwowych. Wyznacza jakie postępowanie jest zabronione, a jakie nie.

Funkcja kulturotwórcza prawo integruje ludność zamieszkującą na danym terenie np. działający

zgodnie z prawem samorząd. Wpływa na kultywowanie określonych przez daną społeczność wartości.

Znajomość przepisów prawnych określa poziom kultury np. politycznej danej zbiorowości. Prawo decyduje

o ciągłości historycznej danego narodu i państwa.

Funkcja organizacyjna prawo określa ramy działania władzy i organizacji publicznych.

Funkcja gwarancyjna prawo wyznacza granice pomiędzy uprawnieniami państwa, a wolnością

jednostki. Określa jakie zachowanie jednostki wobec państwa jest zabronione. Z drugiej strony wyznacza

granice działania państwa wobec jednostki. Granice te stanowią istniejące normy prawne będące jedyną

podstawą działania.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: