Rada Ministrów
W skład Rady Ministrów wchodzą: Prezes Rady Ministrów, wiceprezesi, ministrowie, przewodniczący określonych w ustawach komitetów.
Powoływanie wiceprezesów nie jest obligatoryjne. Prezes Rady ministrów obok funkcji szefa rządu może także pełnić funkcję kierownika działu administracji.
Ministrów można podzielić na:
W razie niepowołania wiceprezesa obowiązki jego może pełnić jeden z ministrów. Powołanie Rady Ministrów wymaga współdziałania Prezydenta i Sejmu. Prezydent desygnuje Premiera, a na jego wniosek powołuje Radę Ministrów w składzie zaproponowanym przez Premiera, w ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu. Premier przedstawia program działania rządu wraz z wnioskiem o udzielenie wotum zaufania w ciągi 14 dni od dnia powołania przez prezydenta. Sejm uchwala wotum zaufania bezwzględną większością głosów.
Premier składa dymisję Rady w razie nieuchwalenie przez Sejm wotum zaufania, wyrażenia Radzie wotum nieufności, rezygnacji premiera. Prezydent może odmówić przyjęcia dymisji. Ponadto Sejm może wyrazić wotum nieufności poszczególnym ministrom.
Kompetencje RM
Rada Ministrów kieruje administracja rządową, prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną.
Rada Ministrów posiada kompetencje w sferze legislacji:
- prawo inicjatywy ustawodawczej
- wydawanie rozporządzeń w celu wykonania ustaw i na podstawie udzielonych w nich upoważnień
- podejmowanie uchwał w celu wykonania swoich konstytucyjnych uprawnień
Do Rady należą sprawy polityki państwa, niezastrzeżone dla innych organów państwowych czy samorządu terytorialnego. Konstytucja ustala zasadę domniemania kompetencji Rady Ministrów w zakresie polityki państwa. Rada
· koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,
· zapewnia wykonanie ustaw,
· uchwala projekt budżetu,
· kieruje wykonaniem budżetu,
· zapewnia bezpieczeństwo zewnętrze i wewnętrzne oraz porządek publiczny,
· sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków międzynarodowych,
· zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji,
· zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe,
· sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju
Ministerstwo tworzy, znosi lub przekształca RM w drodze rozporządzenia. Inaczej mówiąc do Rady należy:
· Nadawanie kierunków działania administracji rządowej.
· Koordynacja międzyresortowa administracji rządowej
· Decydowanie w sprawach szczególnej wagi
Rada przedstawia Sejmowi sprawozdanie z wykonania budżetu w ciągu 5 mies. od zakończenia roku budżetowego, sejm podejmuje decyzję o udzieleniu absolutorium.
Prezes Rady z własnej inicjatywy lub na wniosek członka RM może w drodze zarządzenia tworzyć organy pomocnicze oraz określać ich skład, nazwę, zakres i tryb działania.. Organami takimi mogą być:
- stały komitet Rady Ministrów, tworzony w celu inicjowania, przygotowania, uzgadniania stanowisk, rozstrzygnięć RM lub premiera
- komitety do rozpatrywania określonych kategorii spraw lub określonej sprawy
- rady i zespoły opiniodawcze lub doradcze
Rada może w drodze rozporządzenia tworzyć komisje do opracowania kodyfikacji określonych dziedzin prawa.
Może powoływać także komisje wspólne, składające się z przedstawicieli rządu oraz zainteresowanej instytucji lub środowiska społecznego. Ich celem jest wypracowanie wspólnego stanowiska w sprawach ważnych dla polityki rządu i interesu zainteresowanych. Przy Radzie Ministrów działa także Rada Legislacyjna, która stała się organem ustawowym, jej zadania, tryb i zasady funkcjonowania określa Prezes Rady Ministrów.
Przy Radzie działa także Kolegium do Spraw Służb Specjalnych, jest to jeden z organów opiniodawczych. Zajmuje się sprawami działania Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu i Wojskowych Służb Informacyjnych. W skład Kolegium wchodzi 7 osób – premier, sekretarz i członkowie: minister spraw wewnętrznych, minister spraw zagranicznych, minister obrony narodowej, minister finansów publicznych, szef biura bezpieczeństwa wewnętrznego.
Posiedzenia zwołuje Prezes, on też ustala ich porządek oraz im przewodniczy.
W wyjątkowych sytuacjach Prezydent może zwołać Radę Gabinetową – RM obradująca pod przewodnictwem prezydenta, ma charakter konsultacyjny, nie posiada kompetencji RM. O uzasadnieniu jej zwołania decyduje prezydent.
Przygotowania i obsługa posiedzeń należą do sekretarza – przyjmuje od wnioskodawców projekty dokumentów i przekazuje je RM, przygotowuje dokumenty rozpatrywane przez RM i przedkłada je do podpisu Prezesowi RM.
Posiedzenia Rady Ministrów są niejawne.
Rada informuje opinię publiczną o przedmiocie posiedzenia i podjętych rozstrzygnięciach.
Kompetencje wynikające z konstytucji:
- reprezentuje RM
- kieruje pracami RM
- wydaje rozporządzenia
- zapewnia wykonanie polityki RM i określa sposoby jej wykonania
- koordynuje i kontroluje prace członków RM
- sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym (w granicach określonych przez konstytucję i ustawy)
- jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej
- jest zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej
Kompetencje wynikające z ustaw:
- powołuje i odwołuje sekretarzy i podsekretarzy stanu
- powołuje i odwołuje kierowników i ich zastępców niektórych urzędów centralnych
- powołuje i odwołuje wojewodów, kieruje ich działalnością i sprawuje nad nią nadzór
- sprawowanie nadzoru nad działalnością jednostek sam. teryt.
- wzmocniona pozycja w stosunku do ministrów i pozostałych członków rządu, m.in. rozstrzyga spory kompetencyjne między ministrami
Przy Prezesie RM działa Rada Legislacyjna, Centralna Komisja do spraw stopni i tytułów oraz Rządowe Centrum Studiów Strategicznych – prowadzi prace służące Prezesowi RM, związane z pracami Rady do programowania strategicznego, prognozowania rozwoju gospodarczego i społecznego.
CBA – Centralne Biuro Antykorupcyjne jako służba specjalna do spraw zwalczania działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa. Kieruje szef – centralny organ admin. rządowej nadzorowany przez premiera i przez niego wybierany na 4 lata po zasięgnięciu opinii prezydenta itd. CBA jest urzędem admin. rządowej służącym pomocą szefowi.
Kancelaria jest urzędem obsługującym merytorycznie, prawnie, organizacyjnie, technicznie, i kancelaryjno-biurowo Radę, Prezesa, wiceprezesów, stałe komitety RM oraz Kolegium ds. Służb Specjalnych i inne jeśli wynika to z przepisów.
- Koordynuje współdziałania Rady z Sejmem, Senatem, Prezydentem i innymi organami
- Kontroluje realizację zadań wskazanych przez Prezesa i Radę oraz przedstawia wnioski z tej kontroli
- Zajmuje się obsługa prasową i informacyjną
- Wydaje Dziennik Ustaw RP i Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski”
Na czele szef wybierany przez premiera. Kancelaria działa zgodnie z poleceniami i zarządzeniami premiera. W jej skład wchodzi 20 komórek organizacyjnych.
Członkowie RM
Członkowie ponoszą przed Sejmem solidarną odpowiedzialność za działalność całego Rządu oraz odpowiedzialność indywidualną za sprawy należące do ich kompetencji. Jest to odpowiedzialność parlamentarna/polityczna. Konsekwencją może być wotum nieufności.
Członek realizuje politykę ustaloną przez Rząd, w tym celu:
Członek RM ma obowiązek reprezentować w swoich wystąpieniach stanowisko zgodne z ustaleniami przyjętymi przez RM. Członek może zostać upoważniony przez Prezesa RM do reprezentowania Rządu. Rada może ustanowić pełnomocników Rządu do określonych spraw o charakterze czasowym. Pełnomocnikiem może być sekretarz lub podsekretarz stanu. Pełnomocników powołuje i odwołuje Prezes RM. RM określa zakres udzielonych pełnomocnikowi upoważnień, sposób nadzoru itd.
Najliczniejszą grupę członków stanowią ministrowie.
Możemy wyróżnić ministrów kierujących poszczególnymi działami administracji lub powołanych przez Prezesa RM do wypełniania wyznaczonych przez niego zadań.
Resort – wyodrębniony dział administracji, którym kieruje członek rządu, zwykle minister, a niekiedy przewodniczący komitetu będącego naczelnym organem administracji.
W skład resortu wchodzi minister jako kierownik, ministerstwo jako urząd, a ponadto mogą wchodzić organy rządowej administracji centralnej i terenowej, zakłady publiczne i inne jednostki organizacyjne.
Z dniem 31 grudnia 1998r. weszła w życie ustawa określająca właściwość ministra kierującego resortem, Ustawa dokonała klasyfikacji działów administracji, wymieniając 32 działu i określając kategorie spraw należących do poszczególnych działów. Tabela str.281
Minister jest obowiązany do inicjowania i opracowywania polityki RM w stosunku do działu, którym kieruje oraz do przedkładania w tym zakresie na posiedzeniach RM projektów aktów normatywnych.
Ministrowie są obowiązani do współpracy. Prezes RM określa szczegółowo zakres działania ministra w rozporządzeniu zaraz po powołaniu RM. Określa dział lub działy, którymi kieruje. Działami: budżet, finanse publiczne i instytucje finansowe kieruje jeden minister.
Minister kieruje, nadzoruje, i kontroluje działalność podporządkowanych organów, urzędów i jednostek organizacyjnych –
· tworzy i likwiduje jednostki organizacyjne (chyba że przepisy stanowią inaczej),
· powołuje i odwołuje ich kierowników (chyba że...),
· organizuję kontrolę sprawności i efektywności działania oraz przestrzegania prawa przez jednostki organizacyjne
· sprawuje nadzór nad działalnością organów i jednostek organizacyjnych poddanych jego nadzorowi
· wydaje im wiążące wytyczne i polecenia (nie mogą dot. istoty spraw załatwianych drogą admin. i zespolonej admin. rządowej)
Minister wykonuje swoje zadania przy pomocy sekretarza i podsekretarzy stanu, których powołuje Prezes na wniosek ministra. Ich zakres czynności ustala właściwy minister. W razie dymisji rządu , dymisję składają również sekretarze i podsekretarze stanu oraz wojewodowie i wicewojewodowie.
Urzędem, który obsługuje ministra oraz sekretarzy jest ministerstwo. Ministerstwo tworzy, znosi lub przekształca Rada Ministrów. W skład ministerstwa wchodzą biura, sekretariaty, departamenty i wydziały.
Departamenty realizują merytoryczne zadania ministerstwa,
biura wykonują zadania z zakresu obsługi ministerstwa,
sekretariaty obsługują ministra, komitety, rady i zespoły
wydziały są komórkami organizacyjnymi wewnątrz departamentów i biur.
Szczegółową strukturę ministerstwa określa jego statut nadawany przez Prezesa RM.
Komitety i rady
Oprócz ministrów na szczeblu centralnym istnieją naczelne organy administracji noszące inne nazwy i zorganizowane według innych zasad. Podmioty te zorganizowane są jako komitety i rady.
Komitet Integracji Europejskiej
Została utworzony na podstawie ustawy z 1996r. Komitet ten jest naczelnym organem do spraw
· programowania i koordynowania procesów adaptacyjnych i integracyjnych Polski z UE oraz
· programowania i koordynowania prac dostosowawczych Polskę w zakresie instytucji prawnych
· opiniowanie projektów aktów prawnych co do ich zgodności z prawem UE
· koordynowania przedsięwzięć związanych z otrzymywaniem pomocy zagranicznej.
Komitet przedstawia RM założenia programów dostosowawczych i integracyjnych z UE, projekty aktów prawnych, rozstrzygnięcia związane z przeznaczenie otrzymanych środków finansowych.
W skład Komitetu wchodzą:
· przewodniczący (członek RM),
· sekretarz (powoływany i odwoływany przez Premiera)
· członkowie (ministrowie 8 resortów).
W razie rozpatrywania sprawy należącej do zakresu działania ministra niebędącego członkiem Komitetu, minister ten uczestniczy w posiedzeniach Komitetu z prawem głosu. Komitet wydaje Dziennik Urzędowy Komitetu Integracji Europejskiej.
Komitet Badań Naukowych
Został utworzony ustawą z 1991r. Jest to kolegialny organ do spraw polityki naukowej i naukowo-technicznej państwa. Komitet przedstawia RM projekty założeń polityki naukowej, kierunki badań naukowych, prac rozwojowych, opracowuje wnioski dotyczące zawierania umów międzynarodowych w zakresie współpracy naukowej, dokonuje podziału finansów pomiędzy jednostki naukowe. W skład Komitetu wchodzą: przewodniczący (minister właściwy do spraw nauki), dwóch zastępców, sekretarz, członkowie (w liczbie 5, powoływani przez Premiera spośród członków rządu). Członkami mogą być osoby posiadające tytuł naukowy, zatrudnione w jednostce naukowej. Członków wybiera się w bezpośrednich wyborach. W 2003 został zniesiony urząd Komitetu Badań Naukowych. Obecnie Komitet obsługuje Ministerstwo Nauki i Informatyzacji.
Stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji, zapewnia otwarty, pluralistyczny charakter. Niezależna od RM
Członków powołuje Sejm(4), Senat(2) i Prezydent(3). Kadencja trwa 6 lat.
Przewodniczącego wybiera prezydent spośród członków rady. Członek nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego.
Projektuje kierunki polityki państwa w dziedzinie radiofonii i telewizji, wydaje koncesje na rozpowszechnianie programów, sprawuje kontrole nad działalnością nadawców, określa opłaty abonamentowe.
Posiada kompetencje prawodawcze. Wydaje rozporządzenia w celu wykonania ustaw, natomiast przewodniczący wydaje decyzje w sprawach koncesji.
KRRiT przedstawia corocznie sprawozdanie ze swojej działalności. Jeśli nie zostanie przyjęte przez Sejm i Senat to kadencja członków wygasa w ciągu 14 dni od dnia ostatniej uchwały (nie wygasa jeśli nie potwierdzi tego prezydent)
Urzędy centralne
Centralne organy administracji rządowej obok naczelnych organów. Można je podzielić na:
- organy podległe bezpośrednio Prezesowi RM :
- organy podległe właściwemu ministrowi np. MSWiA:
Agencje
Państwowe jednostki organizacyjne np. Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, Agencja Rynku Rolnego, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Pojęcie i rodzaje podziałów terytorialnych
Podział terytorialny wprowadza się dla sprawnego wykonywania administracji publicznej, przy zastosowaniu systemu organów państwowych dzielących się na organy:
· centralne – których właściwość obejmuje obszar całego państwa
· terenowe, których właściwość obejmuje tylko określoną część terytorium państwa.
Podział terytorialny wprowadzony został także w celu wykonywania wymiaru sprawiedliw.
Można powiedzieć, że podział terytorialny to trwałe rozczłonkowanie przestrzeni państwa dokonywane dla pewnej grupy lub określonych jednostek organizacyjnych państwa lub jednostek niepaństwowych, ale wykonujących zadania państwa.
Wyróżnia się trzy rodzaje podziałów:
- zasadniczy – tworzony jest dla organów terenowych o kompetencjach ogólnych, posiadających podstawowe znaczenie dla danej jednostki podziału, a więc u nas dla terenowych organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego.
- pomocniczy – dokonywany dla organów o charakterze pomocniczym w stosunku do organów o podstawowym znaczeniu, np. podział gminy na sołectwa.
- specjalny – podział dokonywany dla takich zadań państwa, których wykonywanie w ramach podziału zasadniczego jest mało celowe np. specjalny podział dla wykonywania administracji górniczej, uwzględniający intensywność występowania kopalin., administracji kolejnictwa itd.
Zjawiskiem korzystnym jest jak najmniejsza liczba podziałów specjalnych.
Ukształtowania podziału terytorialnego uzależnione jest od wielu czynników tj. właściwości fizjograficzne – niziny, góry, rzeki, wyspy, stosunki komunikacyjne, demograficzne, wyznaniowe itd.
Nie można administrować całym krajem z jednego miejsca, zaś wybór właściwej wielkości jednostki, ustalenie granic, siedzib władz stanowi kwestie trudne.
Tendencją jest tworzenie jednostek podziału zbliżonych co do wielkości pod względem obszaru i liczby ludności, ale nie można jednak nie uwzględniać warunków lokalnych. Podział odgrywa wpływ na rozwój miejscowości, w których mają siedziby organy władz. Z czasem siedziba organów staje się nie tylko centrum administracyjnym, ale także handlowym, kulturowym. Podział terytorialny ni jest podziałem stałym, jest to twór podlegający rozwojowi i zmianom.
Rys historyczny kształtowania się podziału terytorialnego
Okres zaborów
Ziemie polskie były objęte podziałami terytorialnymi państw zaborczych. Zabór rosyjski podzielony był na gubernie, w skład, którego wchodziły powiaty i większe miasta. Powiaty składały się z gmin wiejskich i mniejszych miast. Gmina wiejska była jednostką dużą pod względem obszaru. Miast było mało, bo po powstaniu styczniowym zniesiono ponad 300 miast.
W zaborze pruskim wprowadzono podział na: prowincje, rejencje, powiaty ziemskie i miejskie tzw. miasta wydzielone z powiatów. Powiaty ziemskie dzieliły się na gminy wiejskie. Gminy wiejskie były małe, jednowioskowe.
W zaborze austriackim ziemie dzieliły się na powiaty i dwa miasta niewchodzące w skład powiatów – Kraków i Lwów. Powiaty dzieliły się na miasta, gminy wiejskie i obszary dworskie. Gminy były małe , podobnie jak w zaborze pruskim.
Okres dwudziestolecia
Po odzyskaniu niepodległości podzielono terytorium państwa na 17 województw, w tym jedno grodzkie – Warszawa i jedno autonomiczne – śląskie. Konstytucja z 1921 ustaliła jednolity podział na województwa, powiaty, gminy miejskie i wiejskie. Na podstawie ustawy z 1933 wprowadzono na terenie państwa gminę zbiorową, zniesiono jednowioskowe gminy, zniesiono też pofeudalna jednostkę – obszar dworski. Przebieg terytorialny wykazywał szereg słabych punktów jak np. zachowania w zasadzie granic b. zaborów, co utrudniało integrację państwa.
Okres po II WŚ
W wyniku wojny powierzchnia kraju zmniejszyła się, odpadło 7 województw. Do 1975 roku istniał podział na 17 województw, 5 miast wyłączonych - Wars...
przemekn5