Warzywo.doc

1.  Uprawa kapusty pekińskiej

Wymagania klimatyczne i glebowe:

Kapusta pekińska (Brassica pekinensis Rupr.) pochodzi z Chin, gdzie latem dzień jest krótszy o kilka godzin niż w Polsce. Dlatego u nas uprawa tego warzywa w środku lata, gdy dni są długie, jest ryzykowna ze względu na łatwość wybijania roślin w pędy kwiatowe. Kapusta pekińska najlepiej rośnie w następujących temperaturach: 18-20 oC – w początkowej fazie wzrostu, 15-16 oC – podczas wiązania główki i 10-13 oC pod koniec uprawy. Taki przebieg temperatur mamy w Polsce od połowy lipca do października i wtedy to warzywo najbardziej się u nas udaje. Wiosną warunki termiczne na ogół nie sprzyjają uprawie. Niskie temperatury (poniżej 16oC) w początkowej fazie uprawy powodują, że rośliny łatwo ulegają wernalizacji i przedwcześnie tworzą pędy kwiatostanowe. Długi dzień, wysokie temperatury i susza powodują że kapusta nie wiąże główki.

Kapusta pekińska ma słaby system korzeniowy, toteż wymaga gleb zasobnych w wodę i bardzo żyznych, o odczynie pH 6,5-7,5. Przy niższym Ph źle rośnie i często bywa porażona przez kiłę kapusty.

Stanowisko, nawożenie i uprawa roli:

Dobre są stanowiska po zbożach, roślinach motylkowych, ziemniakach i burakach a także po cebuli, ogórkach, porach, selerach i pomidorach. Ponieważ kapusta pekińska odznacza się znaczną wrażliwością na kiłę nie należy jej uprawiać po sobie ani po innych roślinach z rodziny krzyżowych. Uprawiana na glebach słabszych powinna być nawożona obornikiem w dawce 40-50 t/ha, który należy przeorać jesienią. Nawożenie mineralne powinno być prowadzone w oparciu o wyniki analizy gleby. W uprawie pod osłonami zawartość azotu w podłożu może dochodzić do 350 mg N-NO3 / litr. Przy tej zawartości, nie ma potrzeby pogłównego zasilania kapusty pekińskiej azotem. W produkcji polowej zawartość azotu powinna wynosić 100-120 mg N-NO3 / litr gleby. Zalecany poziom potasu w uprawie pod osłonami to około 500 mg K/litr podłoża, a w polowej około 170-200 mg K/ litr gleby. Takie zawartości składników eliminują wystąpienie niedoboru azotu, który objawia się jasnozielonym zabarwieniem brzegów dolnych liści, których nerwy różowieją a liście szybko żółkną. Niedobór potasu na początku objawia się kruchością liści, potem liście zewnętrzne tracą intensywną zieleń, żółkną i zasychają od brzegów. Jeżeli w trakcie uprawy wystąpi niedobór azotu, to na 3 tygodnie przed zbiorem rośliny trzeba dokarmić dolistnie roztworem saletry wapniowej (granulowanej w stężeniu 1,5 %, płynnej 3%). W przypadku zaobserwowania niedoboru potasu poleca się nawożenie pogłówne siarczanem potasu (20-30 g/m2), ale nie później niż 2 tygodnie przed zbiorem.

Niezwykle ważna jest też zawartość wapnia w podłożu – w uprawie pod osłonami powinna być wyższa niż 2200 mg Ca /litr podłoża, a w polu co najmniej 1500 mg Ca /litr gleby. W okresie szybkiego wzrtosu przy jednoczesnym niedoborze wapnia i wody może wystąpić na kapuście pekińskiej wewnętrzne zbrunatnienie główek – tzw. tipburn. Niedobór wapnia zmniejsza sprężystość błon komórkowych, komórkowych efekcie czego zapadają się śianki komórek a chora tkanka przybiera barwę ciemnozieloną, później brązową i zamiera. Przy dużym nasileniu choroby rozpoczynającej się już w najmłodszych częściach rośliny, główki tracą wartość handlową. W razie stwierdzenia niedoboru wapnia na początku uprawy pod osłonami, można dać pogłównie kredę (5-10dag/m2) ale nie później niż na 30 dni przed zbiorem. W uprawie polowej latem, przy wysokiej temperaturze, wskazane jest aby na dwa tygodnie po posadzeniu rozpocząć opryskiwanie roślin co 3-5 dni saletrą wapniową „Ava” w stężeniu 3%. Używając saletrę w formie granulatu zaleca się opryskiwanie roślin 1,5 % roztworem cieczy roboczej w ilości 1000 l/ha.

Przeciętnie stosuje się na hektar następujące dawki składników pokarmowych: N – 130-160 kg, P2O5 – 80-100 kg, K2O -150-200 kg. Zaleca się stosowanie tych makroskładników w postaci saletrzaku magnezowego, siarczanu potasu i superfosfatu borowego lub nawozu wieloskładnikowego wieloskładnikowego mikroelementami (NPK 10:10:20). Nawozy fosforowe, potasowe i połowę nawozów azotowych (drugą połowę – na glebach słabszych – daje się pogłównie gdy rośliny mają 15 cm) wysiewamy 2-3 tygodnie przed sadzeniem lub siewem kapusty i mieszamy je z glebą na głębokości 10-15 cm. Pole powinno być uprawione starannie ciężką glebogryzarką lub kultywatorem zagregatowanym z wałem strunowym.

Produkcja rozsady:

Nasiona najlepiej wysiewać do wielodoniczek o komórkach 4*4,2 cm lub 3,2*3,2 cm wypełnionych substratem torfowym do produkcji rozsad. Z każdej partii substratu należy pobrać próbę do analizy by sprawdzić kwasowość i skład substratu. Nasiona zaprawiane wysiewa się pojedynczo do komórek na głębokość 05,1 cm. Po wysiewie, aż do fazy 2 liści właściwych, utrzymuje się w dzień i w nocy
20-22 oC. Potem temperaturę stopniowo należy obniżać: najpierw do 18-20 oC w dzień i 16-18 oC w nocy aby przed sadzeniem osiągnąć poziom 15-17 oC w dzień i 8-10 oC w nocy. Rozsady kapusty pekińskiej nie należy hartować.

Inne zabiegi pielęgnacyjne i ochronne prowadzi się tak samo jak przy produkcji rozsady innych kapust.

Rozsadę należy sadzić tak płytko jak to tylko jest możliwe, np. na głębokość równą tylko połowie wysokości doniczki w świeżo uprawioną glebę. Głębsze sadzenie jest niebezpieczne, gdyż rośliny łatwo gniją przy nadmiarze wilgoci w glebie. Gęstość nasadzeń na plantacjach towarowych zależy od terminu uprawy, odmiany i rodzaju używanego sprzętu i wynosi od 50 do 70 tyś roślin na hektar. W tunelach kapustę pekińską sadzi się w rozstawie 35 x 35 cm (80 tyś roślin / ha)

Przybliżony termin sadzenia:

Na zbiór wiosenny - tunele – początek kwietnia;

- płaskie przykrycia – druga dekada kwietnia

- w pole – 1-20 maja

Na zbiór letni - 25 czerwca – 20 lipca

Na zbiór jesienny - 10 – 20 sierpnia

Uprawa z siewy bezpośredniego:

Na zbiór jesienny kapustę pekińską można uprawiać z siewu wprost do gruntu. Gleba musi być doskonale uprawniona i zwałowana, a do siewy użyć precyzyjnego siewnika punktowego. Zaprawione nasiona sieje się w rzędy (szerokość międzyrzędzi 40-45 cm) lub w systemie pasowo-rzędowym (40x40x55 cm) co 12-15 cm w rzędzie. Po wschodach w fazie 3-4 liści dokonuje się przerywki pozostawiając rośliny w rzędzie co 25-30 cm. Na obsianie jednego hektara potrzeba od 100 do 130 tyś nasion.

Zabiegi pielęgnacyjne i ochrona:

Ze względu na bardzo krótki okres wegetacji nie można w kapuście pekińskiej stosować żadnych herbicydów, toteż walka z chwastami musi być prowadzona lekkimi narzędziami mechanicznymi lub ręcznie. Należy unikać podsypywania roślin ziemią, gdyż powoduje to infekcje doglebowe i gnicie roślin. Gdy rośliny osiągną wysokość 15 cm stosuje się pogłównie resztę azotu w dwóch dawkach. Nie należy nim posypywać roślin, lecz dawkować nawóz wstęgowo w środek międzyrzędzia i wypieszczać go z glebą mechanicznym lub ręcznym spulchniaczem.

W cyklu wiosennym szczególnie niebezpieczne są szkodniki: Mietka kapuściana, chowacie, miniarki, mszyce, tantniś krzyżowiaczek.

W okresie suszy pożądane jest nawadnianie. Podlewać należy niewielkimi dawkami wody (5-10 mm) co 3-4 dni.

Kapustę pekińską przeznaczoną do dłuższego przechowywania należy na 3 tygodnie przed zbiorem opryskać preparatem Amistar 250 S.C. w dawce 0,8 l/ha. Preparat ten ogranicza występowanie szarej pleśni na plantacji i w przechowalni, a także chroni kapustę przed innymi chorobami, zwłaszcza przed alternariozą (czerń krzyżowych).

Zbiór i przechowywanie:

Kapustę pekińską należy wycinać w godzinach popołudniowych, gdy rośliny są przeschnięte. Jesienią należy zbierać rośliny przed nastaniem przymrozków. Co prawda kapusta wytrzymuje spadki temperatury do -5oC ale przemrożona gorzej się przechowuje. Kapusta pekińska powinna być przechowywana w ażurowych skrzynkach w temperaturze od 0-3 OC oraz wilgotności względnej powietrza 95-98 %. W optymalnych kapustę pekińską można przechowywać od 3 do 5 miesięcy, miesięcy w kontrolowanej atmosferze okres przechowywania może się wydłużyć nawet do 7 miesięcy.

2.  Sposoby przechowywania warzyw

Zadaniem przechowalnictwa jest maksymalne ograniczenie strat ilościowych i jakościowych warzyw powstających od momentu zbioru aż do ich spożycia. Obejmuje ono zatem zarówno długotrwałe przecho­wywanie warzyw w okresie zimowym jak i krótkotrwałe składowanie podczas transportu, obrotu i sprzedaży detalicznej.
Zebrane warzywa są nadal żywymi organizmami, w których zacho­dzą różnorodne procesy życiowe (oddychanie, transpiracja) i zmiany związane z ich dojrzewaniem i starzeniem się. Zachodzących w warzy­wach zmian zarówno fizjologicznych jak i fizycznych nie można całko­wicie zahamować, a jedynie maksymalnie ograniczyć stwarzając opty­malne warunki do ich przechowywania.

Zachowanie wysokiej jakości i wartości biologicznej warzyw przez jak najdłuższy okres jest głównym celem przechowalnictwa. Cel ten można osiągnąć przeznaczając do przechowywania warzy­wa o najwyższej jakości, tj. specjalnie w tym celu produkowane, jak również zapewniając optymalne warunki podczas całego okresu przechowywania. Przechowalnictwo pozwala na równomierne za­opatrzenie rynku w świeże warzywa w czasie całego roku, przy­czynia się do stabilizacji cen, zwiększenia eksportu i podniesienia opłacalności produkcji.

Mimo osiągniętego w ostatnich dekadach dużego postępu tech­nologicznego i technicznego w warzywnictwie, pozbiorcze straty wa­rzyw są nadal wysokie i wynoszą, zależnie od zastosowanych sposobów przechowywania, od 10 do 30%. Obniżenie tych strat jest możliwe dzię­ki unowocześnieniu technologii i techniki stosowanej w przechowalni­ctwie warzyw, co wymaga jednak dużych nakładów inwestycyjnych.

Warzywa powinny być przechowywane zimą w określony sposób. Niektóre mogą być przechowywane w spiżarni, inne muszą być mrożone. Zobacz, jak wygląda to w przypadku poszczególnych owoców.

·         w temperaturze ok. 1 stopnia C, przez 4-6 miesięcy mogą być przechowywane: buraki, cebula, czosnek, chrzan, marchewka, pietruszka, rzodkiewka, seler, por, kapusta biała, czerwona i włoska,

·         w temperaturze 10 stopni C, przez parę tygodni możemy przechowywać: kalarepę, kalafior, kapustę pekińską, cukinię, brukselkę, dynię, oberżynę, paprykę, niedojrzałe pomidory, seler naciowy,

·         w temperaturze 10-12 stopni C, mniej niż dwa tygodnie możemy przechowywać: zielony bób, cykorię, brokuły, fasolkę szparagową, ogórki,

·         przez 2-3 dni w temperaturze 12 stopni C, przechowujemy: zielony groszek, kukurydzę, dojrzałe pomidory, natkę pietruszki, koperek, szczypiorek, sałatę, szczaw, szparagi, szpinak,

Warzywa kiszone – dzięki kiszeniu warzyw nadajemy im określone walory smakowe. Zapobiegniemy również rozwojowi drobnoustrojów. Kiszenie potraw i warzyw powoduje, że mogą być trzymane nawet przez kilka miesięcy.

Warzywa mrożone – nie tracą wartości odżywczych i są nadal cennym źródłem witamin. Przechowywanie żywności w zamrażalce jest coraz popularniejsze, dzięki czemu możemy zmniejszyć straty witamin, soli mineralnych i spożywać świeże jarzyny przez cały rok.

·         Warzywa w occie – ocet chroni warzywa przed psuciem oraz przed zmianą koloru. Ponadto nadaje warzywom charakterystyczny smak, ale niestety obniża zawartość witamin, a poszczególne składniki odżywcze tracą swoją wartość.

Podczas przygotowania warzyw należy pamiętać o następujących zasadach:

·         Warzywa przed spożyciem należy myć szczotką pod bieżącą wodą.

·         Nie należy ich obierać grubo – najcenniejsze składniki znajdują się pod samą skórką.

·         Obierać należy za pomocą narzędzi ze stali nierdzewnej.

·         Nie moczyć.

·         Najlepiej gotować na parze.

·         Z dodatkiem mleka gotować: kalafior, brokuły, szparagi, kapustę białą.

·         Do surówki używać warzyw dopiero co obranych.

·         Wywary warzywne można użyć do przygotowywania zup i sosów.