5.01.2011 – kolokwium!
Akt normatywny.
Zbiór przepisów prawnych odpowiednio uporządkowanych , wydanych przez upoważniony podmiot (parlament, minister, prezydent), wyrażających normy w zasadzie generalne i abstrakcyjne nazywane np. ustawą, dekretem, rozporządzeniem, zarządzeniem.
Budowa:
· Tytuł aktu,
· Przepisy merytoryczne,
· Przepisy nowelizujące,
· Przepisy przejściowe i dostosowujące,
· Przepisy końcowe(przepisy uchylające, o wejściu aktu normatywnego w życie, o wygaśnięciu jego mocy)
Norma prawna – pochodzi od państwa i jest zabezpieczona przymusem władzy państwowej, za niestosowanie się ponosimy konsekwencje
Sposoby uzasadnienia obowiązywania normy:
· Uzasadnienie aksjologiczne – wyraża wartość aprobowaną społecznie, obowiązuje bo jest sprawiedliwa, dobra, słuszna
· Uzasadnienie behawioralne – jeśli jest z dostatecznie wysokim prawdopodobieństwem realizowana w przypadkach gdy znajduje zastosowanie
· Uzasadnienie tetyczne - ponieważ została ustanowiona przez upoważniony do tego podmiot
Przepis prawny – podstawowa jednostka redakcyjna tekstu (aktu normatywnego) prawnego takiego jak ustawa, rozporządzenie czy zarządzenie.
Rodzaje przepisów prawnych:
· Nakazujące np. pozwany jest zobowiązany do wniesienia odpowiedzi na pozew w terminie 2 tyg. od otrzymania pozwu
· Zakazujące np. niedopuszczalne jest przywrócenie terminu złożenia środka odwoławczego od wyroku orzekającego unieważnienie małżeństwa lub rozwodu albo ustalającego unieważnienie małżeństwa , jeśli choćby jedna ze stron zawarła po uprawomocnieniu się wyroku nowy związek małżeński
· Dozwalające np. każda ze stron może w piśmie procesowym żądać przeprowadzenia rozprawy w jej nieobecności
· Odsyłające:
1. systemowo – przepisy o dzierżawie rzeczy stosuje się odpowiednio do dzierżawy praw
2. poza systemowo – nie można czynić ze swego prawa użytku który był by sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego
3. wyraźne – w przypadkach wymienionych w art. 12 decyzja może być stronom ogłoszona ustnie
4. dorozumiane – do ochrony praw rzeczowych ograniczonych stosuje się odpowiednie przepisy o ochronie własności
· blankietowe
· przejściowe
· derogacyjne – uchylające
· wprowadzające
Rodzaje norm:
· normy bezwzględnie wiążące IUS COGENS – wskazują w dyspozycji wzór zachowania i nie dopuszczają zachowania odmiennego, zachowanie odmienne będzie stanowiło naruszenie normy
· normy względnie wiążące IUS DISPOSITIVUM – wskazują wzór zachowania ale zapewniają możliwość zachowania odmiennego jeżeli będzie przewidywała to umowa między stronami, odmienne zachowanie jest również zgodne z prawem
Klauzule generalne – moralność publiczna, dobre obyczaje, zasady współżycia społecznego
Norma postępowania.
Jest to wyrażenie, które bezpośrednio komuś nakazuje lub zakazuje, aby w określonych okolicznościach tak a nie inaczej postąpił czy postępował wielokrotnie (np. Dekalog), my decydujemy jak postąpić i nie ponosimy konsekwencji.
Elementy budowy normy.
HIPOTEZA DYSPOZYCJA SANKCJA
adresat zakaz/nakaz(sposób) (rodzaj kary)
okoliczności postępowania nie jest elementem końcowym
elementy treściowe i pełnoprawnym jak 2 pierwsze,
może być, ale nie musi
Rodzaje norm ze względu na sposób wskazania adresata oraz postępowania:
- norma indywidualna (wskazanie adresata imiennie)
- norma generalna (wskazanie adresata rodzajowo, ze względu na jego cechę przynależności do grupy)
Rodzaje norm ze względu na sposób wskazania postępowania:
- norma konkretna (obowiązek jednorazowego postąpienia w pewien sposób)
- norma abstrakcyjna (obowiązek postępowania w pewien sposób ilekroć wystąpią dane okoliczności)
1) Piotr powinien uruchomić syrenę alarmową gdy wybuchnie pożar.
Elementy treściowe:
Adresat: Piotr
Okoliczności: Wybuch pożaru
Nakaz postępowania: Powinien uruchomić syrenę alarmową
->Norma indywidualna, abstrakcyjna
Elementy budowy:
Hipoteza: Piotr jeśli wybuchnie pożar
Dyspozycja: powinien uruchomić syrenę alarmową.
2) Jan (adresat) powinien (nakaz postępowania) po każdym posiłku (okoliczności) wypić lekarstwo (nakaz postępowania)
Hipoteza: Jan po każdym posiłku
Dyspozycja: powinien wypić lekarstwo
Norma indywidualna, abstrakcyjna
3) Każdy mężczyzna (adresat), który ukończył 20 lat (okoliczności) powinien stanąć do poboru wojskowego (nakaz postępowania)
Hipoteza: Każdy mężczyzna, który ukończył 20 lat
Dyspozycja: powinien stanąć do poboru wojskowego
Norma generalna, konkretna
4) Piotr (adresat) powinien uruchomić syrenę alarmową (nakaz postępowania) dnia 3 września 2008 roku o godzinie 17.00 (okoliczności)
Hipoteza: Piotr dnia 3 września 2008 roku o godzinie 17.00
Dyspozycja: powinien uruchomić syrenę wojskową
Norma indywidualna, konkretna
5) Każdy kierowca(adresat), który skręca w lewo(okoliczności) powinien włączyć lewy kierunkowskaz (nakaz postępowania)
Hipoteza: Każdy kierowca, który skręca w lewo
Dyspozycja: powinien włączyć lewy kierunkowskaz
Norma generalna, abstrakcyjna
6) Każdy (adresat) wspólnik (okoliczność – bycie wspólnikiem) ma prawo reprezentować spółkę (nakaz postępowania).
Hipoteza: Każdy wspólnik
Dyspozycja: ma prawo reprezentować spółkę
Wierzyciel (adresat) spółki może prowadzić egzekucję (nakaz postępowania) z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (okoliczności).
Hipoteza: Wierzyciel spółki w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna
Dyspozycja: może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika
Zakres zastosowania normy:
Zbiór przyszłych, możliwych sytuacji w których norma znajduje zastosowanie(okoliczności)
Zakres normowania norm:
Przyszłe zachowania adresata normy, które norma wyznacza do spełnienia (sposób postępowania)
Każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę.
Adresat okoliczność dyspozycja
Czynność konwencjonalna.
Jest to takie zachowanie człowieka, któremu pewne reguły (tzw. reguły sensu) przypisują jakieś swoiste znaczenie. Jest to kwestia umówienia się, założenia, że coś tak musi być, że tak będzie(zawarcie małżeństwa, przywitanie się, głosowanie).
Norma kompetencyjna.
Udziela pewnemu podmiotowi kompetencji do dokonania czynności konwencjonalne z takim skutkiem, że przez jej dokonanie powstają albo aktualizują się obowiązki innych podmiotów – tych, które podlegają kompetencji.
Norma kompetencji prawodawczej.
Nakazuje aby w każdym przypadku gdy określony organ państwa w określonej dziedzinie prawa, poprzez wydanie przepisów w określonej formie ustanowi jakieś normy postępowania – każdy obywatel i organ państwa, którego może to dotyczyć musi przestrzegać tych norm prawnych.
Koncepcja norm sprężonych.
Norma sankcjonowana.
Norma postępowania wyznaczająca określonemu podmiotowi w określonych okolicznościach jakieś zachowanie, ale taka z którą jest związana inna norma sprężona – sankcjonująca,(nie ma sankcji)
Norma sankcjonująca.
To norma, która określonym adresatom nakazuje wymierzyć sankcję za niezrealizowanie nakazów wyznaczonych w innej normie jeżeli norma sankcjonowana znajduje zastosowanie. Nie może istnieć bez normy sankcjonowanej.
Podmiot prawa.
Podmiotem prawa jest osoba lub odpowiednio zorganizowana grupa osób, która może być nosicielem różnego rodzaju praw i obowiązków.
1. Zdolność prawna
2. Zdolność do czynności prawnej – pełna, ograniczona, brak
3. Ubezwłasnowolnienie całkowite i częściowe
4. Termin uznania za zmarłego i zdarzenia z nimi związane.
5. Jakie czynności może podejmować osoba o pełnej zdolności do czynności prawnej, ograniczonej i która nie ma zdolności prawnej.
6. Miejsce
Ad.1
Jest to zdolność do tego aby być nosicielem praw i obowiązków, a więc możliwości posiadania praw i obowiązków. Uzyskuję ją każdy człowiek w chwili urodzenia.
zdolność prawna
urodzenie śmierć
NASCITURIUS uznanie za zmarłego
(dziecko poczęte,
A nie narodzone)
Ad.2
Jest to zdolność danej osoby do dokonania szczególnego rodzaju czynności konwencjonalnych, przez które można nabyć lub utracić określone prawa i obowiązki.
· Pełną zdolność do czynności prawnej nabywa każdy człowiek w chwili, osiągnięcia pełnoletniości, który wstąpił w związek małżeński jako osoba małoletnia i nie jest ubezwłasnowolniony,
· Ograniczoną zdolność do czynności prawnej posiadają małoletni, którzy ukończyli 13 lat i osoby ubezwłasnowolnione częściowo,
· Brak zdolności do czynności prawnej dotyczy osób poniżej 13ego roku życia oraz ubezwłasnowolnionych całkowicie.
Ad.3
· Ubezwłasnowolnienie całkowite – osoba która ukończyła 13 lat i w wyniku choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego, nie są w stanie kierować swym postępowaniem, ustanawia się dla niej opiekę, chyba, że jest pod władzą rodzicielską,
· Ubezwłasnowolnienie częściowe – osoba pełnoletnia umysłowo niedorozwinięta lub uzależniona od alkoholu/narkotyków, ale jej stan nie uzasadnia całkowitego ubezwłasnowolnienia, ale potrzebna jest pomoc przy prowadzeniu jej spraw, ustanawia się dla niej kuratelę.
Ad.4
· Zaginiony może być uznany za zmarłego, jeżeli upłynęło lat dziesięć od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości jeszcze żył; jednakże gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył lat siedemdziesiąt, wystarcza upływ lat pięciu,
· Uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby lat dwadzieścia trzy,
· Kto zaginął w czasie podróży powietrznej lub morskiej w związku z katastrofą statku lub okrętu albo w związku z innym szczególnym zdarzeniem, ten może być uznany za zmarłego po upływie sześciu miesięcy od dnia, w którym nastąpiła katastrofa albo inne szczególne zdarzenie,
· Jeżeli nie można stwierdzić katastrofy statku lub okrętu, bieg terminu sześciomiesięcznego rozpoczyna się z upływem roku od dnia, w którym statek lub okręt miał przybyć do portu przeznaczenia, a jeżeli nie miał portu przeznaczenia - z upływem lat dwóch od dnia, w którym była ostatnia o nim wiadomość,
· Kto zaginął w związku z bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia nie przewidzianym w paragrafach poprzedzających, ten może być uznany za zmarłego po upływie roku od dnia, w którym niebezpieczeństwo ustało albo według okoliczności powinno było ustać,
· Domniemywa się, że zaginiony zmarł w chwili oznaczonej w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego,
· Jako chwilę domniemanej śmierci zaginionego oznacza się chwilę, która według okoliczności jest najbardziej prawdopodobna, a w braku wszelkich danych - pierwszy dzień terminu, z którego upływem uznanie za zmarłego stało się możliwe,
· Jeżeli w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego czas śmierci został oznaczony tylko datą dnia, za chwilę domniemanej śmierci zaginionego uważa się koniec tego dnia,
· Jeżeli kilka osób utraciło życie podczas grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa, domniemywa się, że zmarły jednocześnie.
Ad.5
· Osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnej - może wykonywać każda dopuszczalną przez prawo czynność prawną.
· Osoba nie posiadająca zdolności do czynności prawnej:
- Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna,
- Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.
· Osoba o ograniczonej zdolności do czynności prawnej:
- Ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela,
- Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może sama potwierdzić umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych,
- Strona, która zawarła umowę z osobą ograniczoną w zdolności do czynności prawnych, nie może powoływać się na brak zgody jej przedstawiciela ustawowego. Może jednak wyznaczyć temu przedstawicielowi odpowiedni termin do potwierdzenia umowy, staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu,
- Jeżeli osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych dokonała sama jednostronnej czynności prawnej, do której ustawa wymaga zgody przedstawiciela ustawowego, czynność jest nieważna,
- Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego,
- Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi,
- Jeżeli przedstawiciel ustawowy osoby ograniczonej w zdolności do czynności prawnych oddał jej określone przedmioty majątkowe do swobodnego użytku, osoba ta uzyskuje pełną zdolność w zakresie czynności prawnych, które tych przedmiotów dotyczą.
Wyjątek stanowią czynności prawne, do których dokonania nie wystarcza według ustawy zgoda przedstawiciela ustawowego.
Miejsce zamieszkania.
· miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu,
· służy indywidualizacji człowieka sytuując go w przestrzeni,
· stanowi jedną z cech charakteryzujących osobę fizyczną,
· miejsce zamieszkania osoby pełnoletniej i niepozbawionej zdolności do czynności prawnej - należy określić „gdzie przebywa z zamiarem stałego pobytu”,
· można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania,
· jeżeli osoba fizyczna ma więcej niż jedno miejsce pobytu o określeniu miejsca zamieszkania decyduje okoliczność, gdzie w przeważającej mierze koncentruje się jej działalność życiowa,
· małżonkowie mogą mieć odrębne miejsca zamieszkania,
· Miejscem zamieszkania dziecka pozostającego pod władza rodzicielska jest miejsce zamieszkania rodziców albo tego z rodziców, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska lub któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej,
· Jeżeli władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom mającym osobne miejsce zamieszkania, miejsce zamieszkania dziecka jest u tego z rodziców, u którego dziecko stale przebywa. Jeżeli dziecko nie przebywa stale u żadnego z rodziców, jego miejsce zamieszkania określa sad opiekuńczy,
· Miejscem zamieszkania osoby pozostającej pod opieka jest miejsce zamieszkania opiekuna,
· dwa elementy konstytuujące pojęcia miejsca zamieszkania :
- obiektywny - jakim jest faktyczne przebywanie w określonym miejscu,
- subiektywny – polegający na zamiarze stałego tam pobytu.
Obowiązywanie prawa.
Obowiązywanie prawa oznacza, że adresaci norm w nim wyróżnionych powinni zachować się w okolicznościach wskazanych w hipotezie zgodnie z dyspozycjami.
· kryterium behawiorystyczne – norma prawa obowiązuje, bo jest stosowana, a nie jest stosowana bo obowiązuje; decyduje o tym wewnętrzne przekonanie adresatów
· kryterium tetyczne – uznaje się za obowiązujące normy wydane przez organy upoważnione do ich wydania, natomiast normy konstytucyjne, jako stojące najwyżej w hierarchii źródeł prawa, obowiązują na mocy jej autorytetu
· kryterium aksjologiczne – obowiązują te normy, które są odbierane dodatnio, niestosuje się natomiast przepisów niesłusznych, niezgodnych z akceptowanym poczuciem prawnym
Zakres obowiązywania
· terytorialny – prawo obowiązuje na obszarze lądowym oraz morskich wodach przybrzeżnych, wnętrzu ziemi pod obszarem lądowym i morskim, na obszarze powietrznym (in plus – statki morskie i powietrzne, in minus - - placówki dyplomatyczne, bazy wojskowe); akty terenowe obowiązują wyłącznie na obszarze kognicji organów je wydających
· personalny – dotyczy obywateli, bez wzglądu na miejsce ich przebywania oraz cudzoziemców, którzy przebywają na terytorium państwa, wyłączenie kognicji dotyczy osób, które posiadają stosowne immunitety
· temporalny – prawo nabywa moc obowiązującą wraz z wejściem w życie aktu normatywnego (określa to: specjalny akt normatywny lub też przepisy końcowe samego aktu), sposoby wejścia w życie aktu normatywnego: podanie daty kalendarzowej, określenie terminu lic...
atuza