Rola, status, układ statusów
Rola- kilka słów o historii i pojęcia
● Rola [ła. rotula] maleńkie kółko, na które w starożytności nawijało się pergamin. Na tym spisywano dokumenty a także „role teatralne”stąd utrwaliła się nazwa roll, potem rola głównie w znaczeniu teatralnym
● Analogia życia społecznego i teatru
● Prekursorzy koncepcji roli:
● Durkheim- podział prac,
● Summer- badania norm i obyczajów
● Colley- teoria”ja”
● Wczesne prace Piageta- o problemie wzorów i zachowania zgodnego z nimi
Socjologia
● Wprowadzenie i utrwalenie terminu rola- lata 30.prace G.H.Meada, J.Moreno i R.Lintona
● Rozwijają koncepcję roli: Cetrell, Sherif,Hughes,Parsons, Newcomb, Sarbin
Rola społeczna
Rola społeczna w ujęciu strukturalnym wiąże się z pojęciem pozycji społecznej i z niego jest wyprowadzane
Pozycja to umiejscowienie w przestrzeni społecznej.Osoba zajmuje pozycję i pełni rolę
Rodzaje pozycji(statusów)Sztompka
● Każda jednostka zajmuje więcej niż 1 pozycje społ.- zbiór tych pozycji to konglomerat statusów
● przypisane i osiągane
● centralne, i perferyczne(definiowane indywidualnie),
● naczelne i podrzędne (definiowane kulturowo)
● utajone i widoczne(odnoszą się do danej sytuacji, ujęcie sekwencyjne)
● wewnętrzne i zewnętrzne(pozycje, które ułatwiają zajmowanie kolejnych p.sekwencyjnych)
● predestynujące i dyskryminujące
Różne definicje roli
➔ Rola może być definiowana jako strukturalnie przypisane nakazy (normy, oczekiwania, zakresy odpowiedzialności) rola jest zewnętrzna wobec jednostki
➔ Rola bywa określana jako koncepcja własnego miejsca w organizacji (wewnętrzna definicja tego, co ktoś znajdując się w danej pozycji społecznej, powinien myśleć i jak powinien działać) czyli rola jako aspekt osobowości
➔ Rola jako działania indywidualnych jednostek pojmowane w ich związku ze struktura społeczną (w odniesieniu do norm pozytywnym lub negatywnym)
Strukturalna koncepcja roli (Linton 1945)
Na role składają się postawy, wartości i zachowania przypisane przez społeczeństwo jednostce i zbiorowościom posiadającym pewien status (każdy status posiada taki szablon kształtowany przez społeczeństwo)
Levinson: aspekty roli:naciski strukturalne, indywidualne pojmowanie ról i indywidualne pełnienie ról
Strukturalnie zdefiniowane wymogi ról
● Często są niejednolite i złożone, w grę wchodzą wymogi i normy formalne oraz nieformalne
● Normy zawsze pozostawiają szersze lub węższe pole wyboru pełniącym rolę
● Istotny tutaj jest wiec stopień spójności wymogów roli
● Przykład niespójności:nauczyciel ma być lubiany i wymagający
Pełnienie roli
● Techniki, środki i warunki pełnienia roli jako środki ułatwiające jej pełnienie określonych funkcji
● Dylemat roli: dylemat kierownika średniego szczebla(lojalność wobec podwładnych a lojalność wobec zwierzchników)
Osobowościowa definicja roli-wywodzi się od Meada i Moreno
● Odnosi się do adapatacji jednostki wewnątrz organizacji
● Różne stopnie zgodności osobowościowej definicji roli z wymogami roli:
● Bierne przystosowanie
● aktywna realizacja bieżących wymogów roli,
● demonstrowany konformizm wobec wymogów roli i ukryty sabotaż
● Próba konstruktywnej innowacji
Od czego to zależy
➔ Dwa wymiary: koncepcja roli i pełnienie roli
➔ Koncepcja roli- definicja roli określa i uzasadnia pozycję wewnątrz struktury(funkcje wartości i sposoby pełnienia funkcji)
➔ Badacze zauważają ,że istniej zasadniczo pewne porozumienie, co do warunków roli (modalna koncepcja roli), niewiele jest odchyleń( np. role rodziców) choć wyobrażenia indywidualne mogą się różnic
Cechy wpływające na wyobrażenia o roli
● Doświadczenia dzieciństwa,
● układ wartości,
● cechy osobowości,
● wykształcenie,
● doświadczenia praktyczne
Koncepcja roli Ervinga Goffmana
Rola to wzór zachowania, w którym człowiek stara się przedstawić innemu człowiekowi w określonym świetle
Indywidualne i modalne sposoby pełnienia roli
Istnieją zazwyczaj pewne wzory funkcjonujące w danej grupie lub organizacji pełnienia ról choć często istnieje kilka wzorów dominujących nie jeden
Czasem jednostkowe sposoby pełnienia ról odbiegają od tych wzorów, ale stosunkowo rzadko
Co wpływa na realizowanie określonych wzorów
● Wymogi strukturalne: normy, naciski, sankcje
● Cechy osobowościowe
● Indywidualistyczne koncepcje roli
Definicja roli, osobowość i struktura społeczna
Osobowościowa koncepcja roli zakłada, że jednostka próbuje konstruować własna rzeczywistość społeczna, określa swoje w niej miejsce i warunki osiągnięcia zadowolenia i uznania- realizują ego
Odgrywają tu role i czynniki zewnętrze- strukturalne naciski i wewnętrzne- podświadome popędy i doświadczenia
Postulat ujęcia kontekstu interpersonalnego i strukturalno-środowiskowego
Inaczej :
➔ Teoria gąbki- człowiek wchłania wszystko bezkrytycznie
➔ Teoria teoria mirażu- koncepcje roli i zachowania jako wynik jedynie podświadomych popędów, wyobrażeń i odruchów obronnych
Psyche +socius
Perspektywa osobowości i struktury społecznej
Trzy wymiary:strukturalnie przypisane możliwości i wymogi ról, osobowościowa definicja roli (koncepcje i pełnienie) oraz osobowość w jej aspektach roli
Pełnienie ról w organizacjach
● Warunkiem stabilnej struktury organizacji jest m. in wytworzenie specyficznej, jednolitej osobowości modalnej
● Organizacja może więc pozyskiwać sobie członków zbliżonych do tej osobowości
● Albo:
W jednolitych strukturalnie organizacjach
● Członkowie nieprzystosowani mogą się zmieniać, żeby ich osobowości i koncepcje ról lepiej pasowały do wymogów strukturalnych
● Nieprzystosowania mogą opuścić organizację (lub zostać z niej wykluczeni)
● Nieprzystosowani mogą pozostać w organizacji w stanie apatycznego konformizmu
● Nieprzystosowani mogą stanowić dużą siłę społeczną i spowodować zmianę organizacji
W organizacja o luźniejszych wzorach
● Zmiana organizacji może być pożądana(innowacje)
● Różnice w pełnieniu ról są akceptowane a nawet popierane
Koszty ponoszone przez jednostkę w strukturze organizacji
● Rezygnacja z części życzeń lub zamierzeń
● Kompromis wartości
● Porzucenie pragnień
● Niepełna realizacja celów osobistych
● Podobne ograniczenia dotyczą organizacji w jej dążeniu do osiągania celów
Wniosek
...
socjolozka88